फिल्म इस्टिट्यूट आणि गजेंद्र चौहान नियुक्तीचा वाद

> बातमीत उल्लेख केलेला लघुचित्रपट खूपच मस्त आहे.

I was completely fooled. हे शैलेश गुप्ता कोण ते मला मुळीच माहित नव्हतं. या धाग्यात एंबेड केलेला त्यांचा लघुचित्रपट मी आधी पाहिला आणि मला तो sustained irony चं उदाहरण वाटला. वरचा संदर्भ वाचल्यावर तो तसा नाही हे उघड झालं.

साहित्यसमीक्षेमध्ये unstable irony नावाचा एक प्रकार असतो. याचा अर्थ असा की 'अ' ने व्याजोक्तीने लिहिलेल्या लिखाणाचा 'ब' ने सरळसोट अर्थ लावणं. हा बरोबर उलटा प्रकार झाला…

डोले मिचकवणारं मोदींचं अ‍ॅनिमेशन लय भारी आहे. ऑस्टिन पॉवर्स चित्रपटांची आठवण झाली. एकच नंबर.

गजेंद्र चौहान चा व्हिडिओ मस्तच आहे. झक्कास.

वासना, जंगल लव, खुली खिड़की, आवारा ज़िंदगी, जवानी जानेमन, हम सब चोर हैं, आज का रावण, जंगल हीरो, सामरी जैसी..... बेहतरीन महान पारिवारिक मनोरंजनप्रधान, सार्थक सामाजिक फ़िल्मों में अपनी अभिनय प्रतिभा का लोहा मनवाने वाले महान फ़िल्मकार और आसाराम बापू जी के चेले श्री गजेंद्र चौहान साहब उर्फ़ युधिष्ठिर जी को फ़िल्म एंड टेलिविज़न इंस्टीट्यूट ऑफ़ इंडिया FTII का मुखिया बनाए जाने पर कोटिशः बधाई।

अभिजात सिनेमांमधे काम केलं नाही हा आधार ...? अशा हिशेबाने मिस्टर १००% इरफान खान यांना राष्ट्रीय परितोषकांपासून १०० कि मी दूर ठेवला पाहिजे.
आणि आसाराम बापूचा चेला असण्यात काय चूक आहे? बापूचे गुन्हे उघडे पडायच्या आधी गुन्ह्यात सामिल असणं वेगळं आणि केवळ चेला असणं वेगळं.

ही पोस्ट करणारे आणि आवडणारे बर्‍याच अर्थांनी सिडो दिसतात.

या बातमीवरून एफटीआयआय ही संस्था नक्की काय करते, गेल्या काही दशकांत या संस्थेमधून बाहेर पडलेले नामवंत विद्यार्थी कोण, त्यांनी भारतीय सिनेमाला काय योगदान दिलं, आणि या आधीच्या अध्यक्षांनी वेळोवेळी संस्थेला कशी सकारात्मक दिशा दिली याबद्दल काही ना काही चर्चा होऊन काहीतरी पदरी पडेल असं वाटलं होतं. दुर्दैवाने 'भाजपाचा आला म्हणून जळतेय होय तुमची!', 'एफटीआयआयच्या अध्यक्षाला सिनेमाचं ज्ञान असण्याची गरजच काय?' वगैरे कर्कश कंटाळवाणे वाद प्रतिवाद दिसले.

Adverse selection is a phenomenon wherein the insurer(पोटेन्शिअल सदस्य) is confronted with the probability of loss(अनावश्यक चर्चांवरती वेळ घालविणे) due to risk not factored in at the time of sale (मेम्बर्शिप घेताना/सदस्य होताना).

किंवा

Adverse selection is a phenomenon wherein the insurer(संस्थळ) is confronted with the probability of loss(सूज्ञ वाचक परत जाणे) due to risk not factored in at the time of sale (मेम्बर्शिप घेताना/सदस्य होताना).
.
वरच्या दोन इन्टरप्रिटेशनमधील काय खरं हे गब्बर यांना माहीत :)

या धाग्यावरच्या असंबंधीत बातम्या वेगळ्या भाग ७८ मधे हलवाव्यात आणि याला गजेंद्र चौहान-एफटीआय करावे असे सुचवते.

ही प्रतिक्रिया इथे हलवली आहे.

ही प्रतिक्रिया इथे हलवली आहे.

ही प्रतिक्रिया इथे हलवली आहे.

।। आई ॲंटीप्रोपागांडाभवानी प्रसन्न ।।

मा. श्री. गजेंद्र चौहान (ऊर्फ युधिष्ठिर (बीआर चोप्रांचे टिनपाट महाभारत फेम)) यांना FTII च्या अध्यक्षपदी (गुळाचा) गणपती बसवावा तसे बसवल्याने वशिल्याअभावी पुरस्कार चुकलेल्यांचा, सरकारी कोट्यातल्या फ्लॅटला मुकलेल्यांचा, चुकीच्या बाजूला झुकलेल्यांचा आणि मेरिटोक्रसीच्या पाश्चात्त्य उथळ कल्पनांनी हुकलेल्यांचा चांगलाच पापड मोडला आहे. नियतीच्या कृतीमागे जसा एक दैवी उदात्त हेतू असतो तसा नमोजीआप्पांच्या कृतीमागे पुरातन अस्सल देशी संस्कृतीच्या उत्थानाचा महादैवी महाउदात्त महाहेतू असतो ह्याचा मुळात ह्या लोकांना विसर पडला आहे. अन्यथा वशिलेबाजीच्या आपल्या पूर्वापार चालत आलेल्या देशी परंपरेला राजरोस उजाळा देण्याचा त्यांचा हेतू ह्यांच्या नजरेतून सुटता ना. युधिष्ठिरांच्या ह्या क्षेत्रातल्या कार्याला कमी लेखण्यापूर्वी त्याचे मूल्यमापन संस्कृतीउत्थापनाच्या पवित्र दृष्टिकोनातून पाहिले पाहिजे. खुली खिडकी, वासना, जंगल लव्ह इत्यादी अजरामर कलाकृतींतून त्यांनी स्त्रियांना भोगवस्तूसारखे वागवण्याच्या आपल्या सांस्कृतिक गुणधर्माला मोठ्या प्रमाणावर उत्तेजन दिले आहे. 'इंडियाज डॉटर्स'सारख्या (किंवा वॉटर, फायरादिंसारख्या) आपल्या महान संस्कृतीवर चिखलफेक करणाऱ्या कुकलाकृतींवर उतारा म्हणून या नियुक्तीकडे पाहिले पाहिजे.
किंवा एशियन स्काय शॉप वा टीएलसी नामक दूरदर्शनीय बनियागिरीत सक्रिय सहभाग घेऊन नवग्रहांच्या नवरत्नांचे हारांगठ्यादि कचरालंकार विकण्यात हातभार लावून आपल्या ज्योतिषशास्त्र नामक सर्वोच्च आणि एकमेव विज्ञानाच्या प्रसाराच्या कामात सिंहाचा वाटा उचलला आहे. तसंही FTIIमध्ये शिकलेल्यांच्या फालतू आर्टफिल्म पाहण्यापेक्षा भारतीय सुजन सलमान खानचा न-अभिनय किंवा सनी लिओनीचा नाभीनय पाहणे जास्त पसंत करतात. मार्केटला जे पाहिजे ते पुरवल्या शिवाय FTIIला तरी अच्छे दिन कसे येणार?
शिवाय इतर भाविकांपेक्षा जास्त भक्ती करून परमेश्वराला प्रसन्न करून घेण्याचे अस्सल भारतीय पौराणिक कौशल्यही युधिष्ठिरांनी दाखवले आहेच.

नमोचिया पायी लोळे क्षणभरी
त्यां नियुक्तीसाठी ठेवियला।
नमो मुखे म्हणा नमो मुखे म्हणा
वशिल्याची तुलना कोण करी।।

सोडा पुंडलिऽक वरदे हाऽऽरी विठ्ठल
श्री ज्ञानदेऽऽव तुकाऽऽऽराम.
बोला नरेंद्रमोदी महाराज की जय!

महेश भट्ट यांचे कर्तृत्व फारच थोर होते? त्यांची काँग्रेसशी असलेली जवळिक??

Bhatt believes the Congress party is committed to secularism. In the 2014 Lok Sabha elections, he campaigned in a Karvan-e-Bedari (caravan of awareness) asking people to vote for Congress[19] and defeat BJP's Prime Ministerial candidate Narendra Modi, as he believes that Mr. Modi is communal

इति विकिपिडीया https://en.wikipedia.org/wiki/Mahesh_Bhatt

काही मुद्दे.. इथल्या अनेकांसारखी मी अजिबात जाणकार नाही तेव्हा पटले नाहीत तर हिला काय कळतंय म्हणून सोडून द्या कारण बाकी कुस्त्या खेळायची माझ्यात ताकद तर नाहीच पण इच्छाही नाही.

१. एफटीआयआय किंवा रानावि सारख्या संस्थ्या आणि इतर महाविद्यालये यांच्यात फरक आहे. या संस्था युजीसीच्या अधिपत्याखाली येत नाहीत. त्या संस्था डिरेक्टली केंद्राशी संलग्न आहेत. इथल्या शिक्षणाचे स्ट्रक्चर ठरवणे, अभ्यासक्रमात काही परिणामकारक बदल करणे, त्या अनुषंगाने धोरण ठरवणे वगैरे अनेक गोष्टी संस्थाप्रमुख व इतर कौन्सिल यांच्या हातात असतात. त्यामुळे प्रमुख कोण होतो यावर अनेक गोष्टी अवलंबून असतात. विद्यार्थ्यांच्या डिप्लोमा फिल्म्समधे हाताळले जाणारे विषय वगैरेंवर 'ठराविक विचारसरणी' बंधने आणू शकते. हे विद्यार्थ्यांचे नुकसान आहे.

२. एफटीआयआयचे चित्रपट सृष्टीत योगदान काय असा प्रश्न विचारताना आपल्याला केवळ हिंदी सिनेमा विचारात घेऊन चालणार नाही. संपूर्ण भारतीय सिनेमा विचारात घ्यावा लागेल. चित्रपटाच्या महत्वाच्या तांत्रिक बाजू म्हणजे कॅमेरा, एडिटिंग, साऊंड डिझायनिंग. भारतभरातल्या चित्रपटसृष्टीमधे या बाजूंमधे उत्तम तंत्रज्ञ म्हणून जे गणले जातात त्यांपैकी खूप मोठ्या प्रमाणावर लोक एफटीआयआयचे माजी विद्यार्थी आहेत. ही अनेक नावे सामान्य माणसांपर्यंत पोचत नाहीत. म्हणजे ते अस्तित्वात नाहीत असे नाही. दिग्दर्शकांचेही तेच आहे.

३. पटकथालेखन व आर्ट डिरेक्शन हे तुलनेने नवीन कोर्सेस इथले जेमतेम हाताच्या बोटावर मोजण्याइतक्या बॅचेस झाल्या असतील पण बाहेर पडलेले बहुतेकजण उत्तम काम करतायत. किल्लाचा लेखक तुषार परांजपे हे एक पटकन आठवलेले नाव.

४. अभिनयाचा अभ्यासक्रम ७८ च्या आसपास बंद करण्यात आला. तो परत सुरू करून दहा वर्षे जेमतेम झाली असावीत. तिथून बाहेर पडलेले बरेचसे विद्यार्थी भारतीय (फक्त हिंदी नव्हे) चित्रपटांमधे कार्यरत आहेत. दोन वर्षांपूर्वी शाहिद चित्रपटासाठी अभिनयाचे राष्ट्रीय पारितोषिक मिळवणारा राजकुमार राव हा नवीन अभ्यासक्रम पूर्ण केलेला आहे.

५. नाटक व चित्रपट अश्या कलांचे डिसिप्लिन्ड शिक्षण न घेताही या माध्यमात उतरलेले, उत्तम काम करणारे, यशस्वी असलेले अनेक कलाकार व तंत्रज्ञ आहेत हे नक्की. त्यांची शिकण्याची पद्धत इन्फॉर्मल म्हणून ते कमी नाहीतच आणि असे शिक्षण घेणे/ घेता येणे हे अयोग्यही नाही. भक्ती बर्वे इनामदार ललितमधे आम्हाला शिकवायला यायच्या तेव्हा त्यांनी या संदर्भात एक महत्वाची गोष्ट सांगितली होती. "आम्ही सुरूवातीचा काळ ट्रायल एरर करून शिकण्यात, चाचपडण्यात घालवला. तेच ट्रायल एरर, करून बघणे, चाचपडणे, पडणे आणि त्यातून शिकणे हे तुमच्या ट्रेनिंगमधे तुमचे होते त्यामुळे तुमची सुरूवात लवकर होऊ शकते." मला हा मुद्दा तेव्हा नुसताच पटला होता. आता अनुभवातूनही पटलेला आहे.

६. आजवरच्या संस्थाप्रमुखांचे काम आणि गजेंद्र चौहान यांचे काम याची तुलना करताना वैयक्तिक आवडनिवड बाजूला ठेवून बघितले गेले पाहिजे. म्हणजे भारत एक खोज अगदीच डबडी होती पण खुली खिडकी काय भारी फिल्म आहे असे तुमचे मत असू शकते पण ते बाजूला ठेवावे लागेल आणि भारत एक खोज व खुली खिडकी याची तुलना करताना विविध ठिकाणचे चित्रपटाचे अभ्यासक, महत्वाचे फिल्ममेकर्स, समीक्षक यांचे अभ्यासपूर्ण विवेचन हे ग्राह्य धरावे लागेल. का? तर काहीएक अभ्यासानंतरच एखाद्या व्यक्तीच्या त्या त्या विषयातल्या विवेचनपूर्ण विधानाला अर्थ प्राप्त होतो अशी विधाने 'हॅ फालतू!' एवढी अभ्यासपूर्ण नसली तरी.

७. संस्थेमधे बरेच गोंधळ असतील. अभ्यासक्रमामधे, व्यवस्थेमधे आणि इतरही अनेक ठिकाणी असतील. काही विद्यार्थी अतिशय चुकीचे वागत असतील. काही विद्यार्थी असलेल्या फॅसिलिटीचा काहीच उपयोग करून घेत नसतील. पण हे कुठे नसते? आयआयटीसारख्या ठिकाणी अ‍ॅडमिशन मिळाली म्हणजे प्रत्येक जण प्रचंड हुशारच असतो असे नाही किंवा प्रत्येकजण ब्रेकथ्रू कामे करतो असे नाही. उत्तम, मध्यम, अधम असे विद्यार्थ्यांच्यातले स्तर हे सर्वच ठिकाणी असतात. त्याला पर्याय नाही. याचा अर्थ संस्था अजून गर्तेत ढकलली जावी असा होत नाही.

८. चित्रपट बनवण्याची कला शिकवणारी संस्था ही सब्सिडाइज्ड असताच कामा नये हा आग्रह अनाठायी आहे. चित्रपट ही भारतातल्या विविध इंडस्ट्रीजपैकी एक महत्वाची इंडस्ट्री आहे आणि जसे विविध इंडस्ट्रीत काम करण्यासाठी लागणारे शिक्षण देणार्‍या संस्था या सबसिडाइज्ड आहेत तसेच या संस्थेचेही आहे. खाजगी संस्थांमधले शिक्षण या कलेसाठी लागणार्‍या इन्फ्रास्ट्रक्चरमुळे जनसामान्यांना न परवडणारे असते. तसेच हे शिक्षण पूर्णवेळाचे आहे. ५ तास कॉलेज, ३ तास प्रॅक्टिकल्स की संपले असे होत नाही त्यामुळे होस्टेल वगैरेही खर्च येतात. हे सगळे गणित धरून नॉनसब्सिडाइज्ड खाजगी संस्थेमधले शिक्षण अव्वाच्यासव्वा महाग होऊन जाते. सामान्य आर्थिक परिस्थिती असलेल्या लोकांनी या कलेत उतरूच नये हे म्हणणे म्हणजे एका नव्या आर्थिक वर्गवर्चस्ववादाला जन्म देणारे वाटते.

असो
तर (कुणी विचारलं नसलं तरी सांगते) माझा या संपाला पाठिंबा आहे.

महापालिकेतली कारकूनाची जागा भरायची असते तेव्हा त्यासाठी जी पात्रता असते (बहुतेक पदवी) ती पात्रता नसताना एखादी व्यक्ती अपॉइंट केली जाणे चूक आहे हे लॉजिकली मान्य असेल तर गजेंद्र चौहान मुळातच या पोस्टसाठी अपात्र आहे हे लक्षात यावे.
एफ टी आय आय व रानावि या अश्या संस्था आहेत जिथल्या प्रमुखांच्या करीअरमधून विद्यार्थ्यांना शिकता येणे हे ही अपेक्षित आहे.
गजेंद्र चौहान यांच्या करीअरमधून पोर्न सिनेमातही ठोकळा अभिनयाची मशाल कशी तेवती ठेवावी एवढेच शिकता येऊ शकते. विद्यार्थ्यांना ते शिकायचे नाहीये.
फिल्ममेकिंग शिकवणार्‍या संस्थेच्या विद्यार्थ्यांना असे शिकायला लागूही नये.

कमाल स्वरूप यांची यासंदर्भाने मुलाखत येथे वाचता येईल.
तसेच कालच्या लोकसत्तामधे योगेंद्र यादवांचा यासंदर्भाने लेख आलेला आहे. तो ही वाचण्यासारखा आहे.

या धाग्यावर 'इंटरनेट हिंदू' या फिनॉमेनाचा डेमो दिसला.