मनातले छोटे मोठे विचार आणि प्रश्न - भाग ५

आजकाल फिरोदिया भरतला होत नाही बहुतेक. प्राथमिक फेर्‍या यंदा एम.आय.टी कॉलेजच्या सभागॄहात झाल्या. अंतिम फेरी यशवंतरावला होते असे ऐकतो (गेली काही वर्षं तरी होत होती, यंदाचे माहित नाही).

संपादनः पण शेवटी भरत ते भरतच. त्याची मजा (पुण्यात) इतर कुठेच नाही.

तुंबड्या या शब्दाचा अर्थ काय आहे?

मला घालवणं इतकं सोपं वाटलं?

मात्र काही वेळा निव्वळ चर्चा भरकटवणारं अवांतरही होताना दिसतं. प्रत्येक धाग्याचा खरडफळा होण्याइतका प्रश्न बिकट झालेला नाही. तरीही प्रतिसादकांना विनंती आहे की आपला प्रतिसाद चर्चा भरकटवणारा आहे का याचा विचार करावा.

...नि कल्पकसुद्धा!

बोले तो,

(१) आमच्या (यानी कि युअर्स ट्रूलीच्या) आजवर येथे प्रकाशित झालेल्या प्रत्येक प्रतिसादास एकएक करून 'अवांतर' अशी श्रेणी देत बसण्यापेक्षा, एकाच प्रतिसादात तेच काम किती सोप्या रीतीने, झटक्यात आणि त्याचबरोबर किती प्रभावीरीत्यासुद्धा साधले आहे, वाखाणावेसे वाटते. वाह भाई, वाह!^१

(२) शिवाय, भूतपूर्व का होईना, पण एक पुणेकर सोडल्यास पुणेरी पाटीचे मर्म तमाम दुनियेत दुसरा कोण जाणू अथवा वाखाणू^२ शकेल बरे?

(३) '...काही वेळा निव्वळ चर्चा भरकटवणारं अवांतरही होताना दिसतं.': 'काही वेळा'! म्हणजे, तथाकथित ब्रिटिश अंडरष्टेटमेण्टचे आम्ही पंखे आहोतच; परंतु या सद्गुणाचे श्रेय इंग्रजांना उगाच (व्यर्थ वगैरे) दिले जाते, असे कधीकधी वाटून जाते खरे. (क्लासिक ब्रिटिश अंडरष्टेटमेण्ट मे नॉट, आफ्टर ऑल, बी क्लासिकली ब्रिटिश.^३)

(४) 'अन्योक्ती' (बोले तो, 'लेकी बोले, सुने लागे' - यात लेक कोण नि सून कोण हा प्रश्न पूर्णतः गौण आहे.) अलंकाराचा कल्पक नि समर्पक वापर. आदाब अर्ज़ है, जनाब!

(५) प्रत्येक ऑफेण्डिङ्ग लेकीस वा सुनेस प्रतिऑफेन्शी, पोष्टफ्याक्टो, व्यक्तिगत निरोपातून, खाजगीमध्ये, लोकांच्या नजरेआड व्यक्तिगत समज देत बसण्यापेक्षा, एखाददुसर्‍याच ऑफेण्डिंग सुनेचे जाहीरनाम्याद्वारे उदाहरण बनवणे हे कधीही अधिक कार्यक्षम. जेणेंकरून इतर (वॉनाबी) लेकीसुनांनी काय घ्यायचा तो बोध (आगाऊच) घ्यावा. इट पेज़ टू रेझॉर्ट टू प्रीत भरारा ट्याक्टिक्स, आफ्टर ऑल - समथिंग द्याट दे वोण्ट टीच यू इन म्यानेजमेण्ट ष्कूल.

(६) वस्तुतः, चर्चा भरकटविणारे, अवांतर प्रतिसाद न देण्यासंबंधीची 'सुचवण' तूर्तास ताजी असताना हे अतिअवांतर येथे लिहू नये; परंतु, या अनुषंगाने आम्हांस अत्यंत आवडती अशी एक कविता आठवली^४, ती येथे डकविण्याचा मोह अनावर होतो.

ब्रेश्टसाहेबाची कविता आहे. ज्याच्या नाटकावरून पु.लं.नी आपले 'तीन पैशाचा तमाशा' बेतले, तो हा पूर्व जर्मन नाटककार. १७ जून १९५३च्या पूर्व जर्मनीतील उठावाच्या संदर्भात त्याने ही कविता रचली होती. अतिशय रोचक नि उद्बोधक आहे, असे प्रतिपादण्याचे धाडस करू इच्छितो. जरूर आस्वाद घ्यावा.

अर्ज़ है:

After the uprising of the 17th of June
The Secretary of the Writers' Union
Had leaflets distributed in the Stalinallee
Stating that the people
Had forfeited the confidence of the government
And could win it back only
By redoubled efforts. Would it not be easier
In that case for the government
To dissolve the people
And elect another?

(७) असो. तरीही, प्रतिसादकांनी आपला प्रतिसाद चर्चा भरकटविणारा आहे, किंवा कसे, याचा विचार करावा, या प्रस्तुत अपेक्षावजा विनंतीमागील कळकळ आणि सदिच्छा समजता येण्यासारखी आहे. मात्र, याची दुसरी बाजू प्रस्तुत विनंतीकर्त्याच्या बहुधा लक्षात आलेली नसावी, अशी शंका आल्याने, ती बाजू मांडण्याची न पेलणारी जबाबदारी उचलण्याचा प्रयत्न आम्ही करू पाहत आहोत, सो हेल्प अस गॉड.

तर अंदर की बात अशी आहे, की प्रतिसाद देण्यापूर्वी आम्ही असा विचार केला पाहिजे, हे खरेच. किंबहुना, असा विचार आम्ही करतोच, नि करत आलेलोच आहोत. अडचण अशी आहे, की बहु विचारांअंती आमच्या असे लक्षात येऊ लागले आहे, की आम्ही कसेही प्रतिसाद लिहिले, तरी त्यांतून फाटे हे फुटायचेच नि चर्चा भरकटायच्याच^५; सबब, आम्ही प्रतिसाद लिहिले की चर्चा भरकटणे हे केवळ अपरिहार्य आहे; तो आमचा नाइलाज आहे, ते तसे होऊ न देणे ही आमच्या बस वा अन्य कोणत्याही सार्वजनिक वाहनातील बाब नाही. तरी ही अडचण समंजसपणे नि मोठ्या उदार मनाने लक्षात घेऊन प्रस्तुत विनंतीकर्त्याने इतःपर आमच्या यापुढील येथील सर्व प्रतिसादांचे मजकूर आम्हांस आगाऊ सुचवीत जाण्याची मेहेरबानी करावी, अशी प्रतिविनंती आम्ही या विनंतिपत्राद्वारे प्रस्तुत विनंतीकर्त्यास करू इच्छितो. या प्रतिविनंतीची पूर्तता होऊ शकल्यास आम्ही जातीने प्रस्तुत विनंतीकर्त्याचे आजन्म ऋणी राहू. धन्यवाद.

असो. चर्चा भरकटवू शकणार्‍या, धाग्याचा खरडफळा बनवण्याचे पोटेन्शियल राखणार्‍या प्रस्तुत अवांतर प्रतिसादाकरिता आगाऊ क्षमस्व.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

^१ निव्वळ चर्चा भरकटविणारे - चेक^१अ. अवांतर - चेक^१ब. धाग्याचा खरडफळा - चेक^१क.

^१अ किंबहुना, आमच्या आजवरच्या (या संस्थळावरीलच काय, पण आजवर कोणत्याही मराठी संस्थळावर दिलेल्या) एकाही प्रतिसादाने - प्रस्तुत प्रतिसाद इन्क्लूडेड - यदाकदाचित चर्चा भरकटविली नसेल, तर तो निव्वळ योगायोग अधिक फाऊल समजावा - इट इज़ सेकण्ड नेचर टू युअर्स ट्रूली, इट कम्स टू अस न्याचरली, कसचे कसचे, वगैरे वगैरे.

^१ब वरील ^१अप्रमाणेच.

^१क डिट्टो.

^२ अ‍ॅज़ इन, अप्रीशिएट.

^३ अनलेस... असो. (कुतूहल: प्रस्तुत विनंतीकर्त्याचे राष्ट्रीयत्व, बायेनीचान्स, ब्रिटिश असावे काय?)

^४ वस्तुतः, कविता हा आमचा प्रांत नव्हे, आम्हांस कविता सहसा कळत नाहीत आणि म्हणूनच आम्ही सहसा कवितांच्या वाटेसही जात नाही. मात्र, ही एक कविता कशी कोण जाणे, पण आमच्या वाटेस आली, कधी नव्हे ती चुकून आम्हांस कळली, आणि कदाचित म्हणूनच आम्हांस ती बेहद्द आवडते. इतकी आवडते, की आजवर अनेक वेळा अनेक ठिकाणी आम्ही ती उद्धृत केली असेल, पण तरीही नवनवीन ठिकाणीं ती डकविण्यास आम्ही नेहमीच आतुर असतो.

^५ कोठल्याशा टुकारपटात म्हणे "हम जहाँ खडे होते हैं, लाइन वहीं से शुरू हो जाती है" अशी काहीशी संवादपंक्ति आहे - कवितांप्रमाणेच चित्रपट हाही आमचा प्रांत नसल्याकारणाने या बाबीची ग्वाही देता येणे आम्हांस केवळ अशक्य आहे - काहीसे त्यासारखेच. "हम जहाँ प्रतिसाद लिखते हैं, चर्चा वहीं से भरकट जाती है|" असो.

तुमचे संकेतस्थळ हे आमचे स्कोअर सेटलींगचे साधन नाही, याची आम्हास जाणीव आहे>>>

हो का? तसे दिसत तरी नाही.

असो
राजेशजी, आपला आक्षेप मान्य. काळजी घेतोच आहे, पुढेही घेऊ.

काही सुभाषिते

सुभाषबाबूंनी हे सर्व नेमके कधी म्हटले बरे?

(बाकी, सुभाषबाबूंचे मराठीवरील प्रभुत्व इतके दांडगे होते, याची कल्पना नव्हती. रोचक माहितीकरिता आभार.)

epaper

जॉब बदला.

काही उपाय आहे का? की आलिया भोगासि?

दुसरा प्रश्न वाचून अंमळ गदगदून वगैरे आले.

इंटरनेट एक्सप्लोअरर ९ हे इंटरनेट एक्सप्लोअरर ८ कम्पॅटिबिलिटी मोड मधे रन करता येईल.

ते कसे करावे हे ह्या दुव्यावर सचित्र सांगितले आहे.

चांगले वाईट या सापेक्ष संज्ञा आहेत.
कशासाठी/कोणासाठी चांगले /वाईट होते आहे त्यावर कदाचित काही भाष्य करता यावे.

वाहन-विक्रीच्या वाढीचा दर लोकसंख्या वाढीच्या दरापेक्षा जास्त आहे, असं अनुमान काढता येईल.

• लोक घरी किंवा ऑफिसात झोपत असतील
• लोक घरी झोपत असतील किंवा ऑफिसात कामात असतील
• लोक घरी कामात असतील किंवा ऑफिसात झोपत असतील
• लोक घरी झोपत असतील किंवा ऑफिसातही झोपत असतील
• लोक घरी कामात असतील किंवा ऑफिसातही कामात असतील

१९१० : दलाई लामा यांनी चीनमधून भारतात येऊन आश्रय घेतला.

दलाई लामा हे एक पद आहे. ज्यांना लोक सामान्यतः दलाई लामा म्हणून ओळखतात ते चौदावे दलाई लामा तेंझिन ग्यात्सो.

हा उल्लेख आहे तो तेरावे दलाई लामा थुबतेन यांच्याबद्दल. चीनच्या क्विंग राजांनी विसाव्या शतकाच्या पहिल्या दशकात तिबेट वर आक्रमण केलं होतं. म्हणून १९१० साली त्यांना (ब्रिटिश) भारतात आश्रय घ्यावा लागला. सिक्कीमच्या राजघराण्याशी त्यांचे चांगले संबंध होते, त्यामुळे ते तिकडे जाऊन राहिले - ब्रिटिश सहकार्याने अर्थात.

--
अवांतरः या घटनेला बरेच कंगोरे आहेत. त्यातला एक म्हणजे - अँग्लो-चायनीज राजकारण आणि अर्थकारण. हा लय रोचक विषय आहे. यावरून दोन "अफूची युद्धं" झाली. भारतावर दीडशे वर्ष राज्य करण्यामागचं एक कारण म्हणजे ब्रिटिशांनी भारताचा उपयोग अफू पिकवण्याचा "कॅप्टिव सोर्स" म्हणून केला.

>> संतकवी व वारकरी संप्रदायाचे प्रवर्तक एकनाथ (१६००)
प्रवर्तक म्हणजे pioneer, सुरुवात करणारा ना ?
त्या अर्थाने एकनाथ कुठे प्रवर्तक आहेत वारकरी संप्रदायाचे ? <<

मराठी विश्वकोशातून साभार :

आळंदीस जाऊन नाथांनी ज्ञानेश्वरांच्या समाधीचा जीर्णोद्धार केला (१५८३) आणि त्यानंतर ज्ञानेश्वरीची संहिता शुद्ध केली (१५८४).
[...]
रुक्मिणी स्वयंवर (१५७१) हे भागवत संप्रदायातील पहिले व परंपराप्रवर्तक आख्यानक काव्य होय.
[...]

अडीच शतकांच्या ज्ञानेश्वरोत्तर कालखंडात संतसाहित्याची परंपरा खंडित व विस्कळित झाली होती. एकनाथांनी त्या पूर्वपरंपरेचे भान ठेवून वाङ्मयनिर्मिती केली; म्हणूनच ती परंपरा अखंड, एकात्म व प्रगमनशील राखण्याचे कार्य ते यशस्वीपणे करू शकले.
[...]
तेराव्या शतकात ज्ञानेश्वर-नामदेवांनी बहुजनसुलभ भक्तिमार्गाती प्रतिष्ठापना केली. पुढील अडीच शतकांत यावनी सत्तेमुळे भक्तिमार्गाचा प्रभाव क्षीण झाला. एकनाथांनी त्या भागवत पंथाचे प्रभावी पुनरुज्जीवन केले. आपल्या भागवत टीकेने भक्तिपंथाची त्यांनी शास्त्रोक्त प्रतिष्ठापना केली आणि बहुजनवर्गाचा मेळावा त्या पंथाभोवती संघटित केला. बागवत पंथाला अशा प्रकारे शास्त्र आणि समाज यांचे दुहेरी अधिष्ठान त्यांनी प्राप्त करून दिले. जनताजनार्दन हे एक नवे तत्त्व प्रतिपादून भागवत पंथाला त्यांनी अधिक लोकाभिमुख बनविले. या पंथाला श्रीकृष्णाप्रमाणेच श्रीराम हे दैवत नव्याने परिचित करून दिले व रामचरित्राचा वीरवृत्तिपोषक व कालोचित भावार्थही कथन केला. एकनाथांचा भागवतधर्म व रामराज्याची कल्पना म्हणजे मध्ययुगीन महाराष्ट्रातील प्रेरक विचारधन होय.

कॅशिअस क्ले :

>> उल्लेख करताना कॅशिअस क्ले, भविष्यातील महंमद अली, कॅशियस क्ले ; असा उल्लेख जास्त सयुक्तिक ठरतो असं मला वाटतं.<<

सहमत.

अहो अग्निची भट्टी काय घेऊन बसला आहात? शिवलिंग म्हणजे अणुऊर्जा निर्माण करणाऱ्या केंद्रांची प्रतिकृती. हे चित्र पहा!

ज्येष्ठ विचारवंत गुप्ते यांचे अजून काही संशोधन उपलब्ध आहे का? त्यात भयंकर मनोरंजन मूल्य आहे.

हे लोक असे मूर्खासारखे काहीही लिहितातच कसे? यांना स्वतःला ज्येष्ठ विचारवंत म्हणवते कसे?

आपलीच संस्कृती जगातली सर्वात महान संस्कृती आहे हे लहानपणीपासून बिंबवले गेले आणि नंतर सगळे त्याच्या विपरित निघू लागले कि लोकांना इंफेरिओरिटी कॉप्लेक्स येतो. त्यातून बुद्धी भ्रमिष्ट होते आणि असले काहीही सूचू लागते.

ज्योतिर्लिंग, यज्ञ, इ बद्दल उमाळा असेल, त्यांचे काही सामाजिक मूल्य असेल तर ते तसे मांडावे. ज्यांना रुचि आहे ते ते आवडीने वाचतील. पण वडाची साल पिंपळाला?

अश्विन सांघीचं "फिक्शन" 'कृष्णा की' याच माहितीशी संबंधीत आहे.

पळपुटा कुठला. अत्रे अन तेंडुलकरांची नावे फेकली म्हणून पॉइंटर जात नाही, कांय समजलेंत!!!!!!

ल्ही गप!!! बघावं तेव्हा काड्या सारत असतो हे ल्ह्या नं ते ल्ह्या म्हणून. आत्तासुद्धा अगोदर बाकीच्यांनी ल्ह्या, मग मी येतोचं तुणतुणं लावलंय, एइ चोलबे ना!!!

http://samreviews.blogspot.com/2006/02/his-fifth-woman-play-by-vijay.html

"नाय रे बाबा. असं एकदम विषय देउन लागलिच त्यावर मजबूत , बांधीव लिहून द्यायला अत्रेच हवेत.
त्यांनी उभ्या उभ्या नाटकाची नांदी ऐनवेळी लिहून व सूर्-तालात बसवून दाखवली होती.
मला "आता अमुक अमुक बद्दल लिही" अस्म म्हणून बखोटिला धरलं तर भलतच भंकस तयार व्हायचं.
(तसंही एरव्ही फार काही वेगळं होत नाही; पण तेव्हा इतर पब्लिक काही म्हटली तरी मी निदान स्वतःची समजूत आपण थोर्थोर आहोत म्हणून तरी घालू शकतो.
इथे स्वतःलाही ते चांगले म्हणवता येणार नाही.)
असो.
सग्ळी मंडळी माझ्यावर पॉइण्टर टाकताहेत. त्यापेक्षा त्यांनीच ह्या विषयाबद्दल लिहायला सुरुवात करावी. मला काही सुचलच तर मी भर घालीन.
शिवाय चेष्टा म्हणून वरच्या प्रतिसादातलं मी विधान करणं वेगळं ; आणि इतकं खाजगी सगळं इथे लिहिणं वेगळं.
सगळे काही तेंडुलकरांइतके दबंग नसतात थेट लिहायला."

म्हणजे, असं पटकन लिहायला जमणार नाही असाच सारौंश आहे ना तुझ्या रडण्याचा? म्हणूनच मग आधी तुम्ही लिहा मग मी भर टाकेन असा मार्ग सुचवलास ना? अरे! अगदी शिंपल सोल्युशन आहे माझ्याकडे. तू एक १५ दिवस घे लिहायला. आत्ताच्या आत्ता लिही असं कोण म्हणतंय? तर, घे चांगले पंधरातीनवार आणि लिही! आज आहे २७ फेब्रुवारी २०१४. बरोब्बर, १५ दिवसांनी येईल १२ मार्च २०१४. त्या दिवशी तुझा धागा टाक. ओके?

'मी' सांगितले.

ऐसीवर नावापेक्षा वेगळा आयडी असणारांनी कट्टयाच्या वेळी आपले खरे नाव सर्व उपस्थितांना सांगीतले असावे काय?

यावर वेगवेगळी उत्तरं सुचतात
- ९९ टक्के लोकांनी सांगितलं.
- खरी नावं म्हणजे नक्की काय?
- त्यांच्यापैकी जर कोणी राजकारणी असतील तर त्यांनी लोकांना अपेक्षा असलेलीच नावं सांगितली. उगाच त्यांना दोष का द्या?
- हाच जर कट्टा दोन हजार वर्षांपूर्वी झाला असता तर सगळ्यांनी खरी नावं सांगितली असती. पण आजच्या काळात काय सांगावं?

मूळ स्रोत -

१ मार्च
१६४० लंडन ईस्ट इंडिया कंपनीला मद्रासमध्ये व्यापारी केंद्र काढण्यास दिल्लीचा मुघल सम्राट जहांगीरने परवानगी दिली.

इथून -

Sir Thomas was successful in getting permission from Jahangir for setting up factories. East India Company set up factories at Ahmedabad, Broach and Agra. In 1640 East India Company established an outpost at Madras.

इथून -

The first of the Company's vessels landed in India at Surat in 1608. There, Sir Thomas Roe, as James I's official representative to the Moghul Empire, established a 'factory' in 1615.
[...]
The English, however, were not alone. Those indefatigable explorers, the Portuguese, were already well established, not only in India – they had a major centre in Goa – but also in the court of the Emperor (at this time, Jahangir Khan).
[...]

इथून -

The Agency of Madras was established on 1 March 1640 and Cogan was made the first Agent.

थोडक्यात, जहांगीरकडून परवानगी आधीच मिळाली होती. मद्रासमध्ये केंद्र १ मार्च १६४० रोजी सुरू झालं. दुरुस्ती केली आहे. धन्यवाद.

>> एक कोती एक अब्ज्/बिलियन/शतकोटी? <<

१०० कोटी. दुरुस्ती केली आहे. धन्यवाद.