गद्य

पीएनामा (1): गुटबाजी, शिक्षित आणि अशिक्षित

(पीएनामा: केंद्र सरकारच्या सीएसएसएस केडर मध्ये ग्रुप सी पासून ते ग्रुप ए पर्यन्त प्रवासच्या दरम्यान अनेक वरिष्ठ आयएएस, आयपीएस इत्यादींच्या सोबत कार्य करताना मला आणि माझ्या बांधवांना आलेले अनुभव, ऐकलेले किस्से आणि कल्पना ही, पीएनामाच्या रूपाने सादरीकारण करण्याचा प्रयत्न) किस्से सांगण्यासाठी काही टोपण नावे सुनील, सुशील आणि श्याम सुंदर ही ठेवली आहे)

ललित लेखनाचा प्रकार: 

"८३" च्या निमित्ताने - ८३ च्या आठवणी

"...इंग्लैंड मे चल रहे विश्वकप के अपने पहले मॅच मे भारत ने वेस्ट इंडिज को हरा दिया है..."

१९८३ च्या जून मधल्या कोणत्यातरी दिवशी संध्याकाळच्या बातम्यांमधे ही बातमी रेडिओवर ऐकली. तोपर्यंत अशी एक काहीतरी टुर्नामेण्ट इंग्लंड मधे होत आहे, त्यातील सामने एका दिवसाचे असतात, त्यांची रेकॉर्ड कसोटी तर सोडाच, पण "फर्स्ट क्लास" मधेही धरली जात नाहीत, भारताने याआधीच्या टुर्नामेन्ट्स मधे फारसे काही केलेले नाही. फास्ट खेळणे वगैरे आपल्याला जमणारे नाही अशा विविध गोष्टी आमच्या गप्पांमधे ऐकल्या होत्या. त्यामुळे काहीतरी नवीन प्रकार आहे इतकेच माहीत होते.

ललित लेखनाचा प्रकार: 

माझे दोन गणितवेडे मित्र – भाग २ [स्वप्नील महाजन]

गणितज्ञांचे दोन प्रकार करता येतील. काही असतात प्रमेय सोडवणारे आणि दुसरे काही असतात सैद्धांतिक इमारत रचणारे. पहिल्या प्रकारचे गणिती खूप काळ अनिर्णित राहिलेले जटिल पण विशिष्ट प्रश्न सोडवू पाहतात, तर दुसऱ्या प्रकारचे गणिती वरपांगी भिन्न दिसणाऱ्या विषयांतील साम्य शोधून त्या सगळ्या विषयांना एक सैद्धांतिक चौकट मिळवून देतात. स्वप्नील महाजन आणि त्याचा सहयोगी मार्सेलो आगियार हे दुसऱ्या प्रकारचे, अव्वल दर्जाचे गणिती आहेत.

ललित लेखनाचा प्रकार: 

बारह माह / अर्जन दास

शीख लोकांचे ५ वे गुरु, गुरु अर्जन देव दास यांनी लिहीलेले एक 'बारह माह' नावाचे काव्य सापडले. बारा ऋतु आणि विरहीणी म्हणजे ईश्वरापासून (शिव) वियोग झालेली आत्मारुपी वधू (जीव) अशी सांगड आढळते. हा एक पूर्वापार चालत आलेला लोकगीताचा प्रकार असून, ऋतुंचे मूडस आणि विरह ते मीलन असा वधूचा मानसिक प्रवास या गीतात रंगविलेला आहे. निसर्ग आणि अध्यात्मिक पातळीवरील प्रेम असा सुरेख संगम या पौरींमध्ये येतो. विरहाने पोळलेली नववधू शेवटी आपल्या प्रियकरास भेटल्यानंतर तिला मिळालेली असीम शांती व सुख - असे वर्णन येते.

ललित लेखनाचा प्रकार: 

माझे दोन गणितवेडे मित्र – भाग १ [शरद कानेटकर]

गणितावरील प्रेमात वेड्या होऊन गेलेल्या या दोन व्यक्ती. त्या दोघांत गणितप्रेम हा समान धागा असला तरी त्यांचे जीवन अगदी वेगळ्या प्रकारे व्यतीत होत आहे. आपल्या गणितप्रेमावर दृढ राहण्यासाठी दोघांनी काय काय केले व अजूनही ते प्रेम कसे टिकवून ठेवले आहे याच्या कहाण्या भिन्न असल्या तरी त्या दोन्ही विलक्षण आहेत.

ललित लेखनाचा प्रकार: 

बीबरबाखचे अनुमान

गणितातील कुठल्या गोष्टीचा केव्हा उपयोग होईल याचा नेम नसतो. म्हणून गणितातील काहीही काम कालबाह्य वा त्याज्य मानणे योग्य नसते. बीबरबाखचे अनुमान प्रमेय कसे झाले त्याची गोष्ट सांगताहेत प्रा. बालमोहन लिमये.

ललित लेखनाचा प्रकार: 

आनंददायक चॅनल

आज शिवप्रीत सिंग यांचा चॅनल (https://www.youtube.com/channel/UCKwaFldGnEyuPVzuL3oO3BA) लावुन सुंदर शबद बाणी ऐकत बसले होते. कानांना 'हेड फोन' लावले होते. शिवप्रीत यांचा आवाज म्हणजे मूर्तिमंत माधुर्य आहे आणि त्यांच्या चाली म्हणजे असीम शांती. अक्षरक्षः आनंदडोहात डुंबत होते. आसपासचं भान तर अशा वेळी रहातच नाही. संगीतासारखा उच्च आनंद नाही. नवरा पहात होता व म्हणाला - इतकी मान डोलावते आहेस. तंद्री लागली आहे. या जगातच नाहीयेस. ठीक आहेस ना? कुठे हरवलीयेस?

ललित लेखनाचा प्रकार: 

जयंत पवार : माणूस । लेखक । मित्र - राजीव नाईक

जयंत पवार यांच्याविषयी सांगताहेत राजीव नाईक : हा लेख म्हणजे विश्लेषण नाही, संस्मरणच आहे. जवळचा माणूस चांगला लेखक असला की गोची होते. त्याच्या उंचीचा अंदाज नीट येत नाही. जयंता माझा खूप जवळचा मित्र होणार होता. त्याआधीच तो असा दूर गेला. पण इतकं मात्र म्हणेन की तो मला मित्र मानण्याइतपत जवळ आला, ह्यातही मी लकी आहे.

ललित लेखनाचा प्रकार: 

संख्यांच्या दुनियेत

नेहमीच्या संख्यांशिवाय i ही आणखी एक संख्या मानायची व तिचा वर्ग -1 आहे असे समजले की नेहमीचेच नियम वापरून काम भागते. पण हा अनोखा दिसणारा आणि विचित्र वागणारा i कुठून आला, याचे कोडे काय आहे? संमिश्र संख्यांविषयी (complex number) प्रा. बालमोहन लिमये.

ललित लेखनाचा प्रकार: 

गणिताच्या निमित्ताने – भाग ११

जोडीजोडीने संशोधन करतानाचे अनुबंध, आणि संयुक्त प्रवेशपरीक्षेच्या (IIT JEE) उणे गुणांकनाची अंमलबजावणी – प्राध्यापक बालमोहन लिमये यांच्या साप्ताहिक लेखमालेतील पुढील भाग.

ललित लेखनाचा प्रकार: 

पाने

Subscribe to RSS - गद्य