देव्युपासना: बंगाली कवित- भाग ३
रघुनाथ दास यांची एक कविता बरीच लांबलचक आहे पण खूप मनोरंजक आहे जिचा अर्थ पुढे देत आहे. बर्याच कवितांमधुन शंकराबद्दलचा मत्सर जाणवतो. म्हणजे कवि किती विविध सच्च्या भावनांतून या कविता लिहीतात (स्फुरतात) ते कळून येते.-
.
आई, शिवाला तुझा पादस्पर्श अगदी सहजतेने साध्य झाला आहे आणि पहा तर शिव काही तो खजिना कोणाबरोबर वाटून घ्यायला तयार नाही. पण मीही काही कमी नाही मीही त्या शंकराचाच पुत्र आहे, यावेळेस तर मी निश्चयच केलेला आहे की पहातोच माझा वारसाहक्क माझे वडील मला कसे देत नाहीत ते. वडीलोपार्जित संपत्तीवरती माझाही काही हक्क आहे की नाही? बरं आता जर बर्या बोलाने मला तुझ्या चरणकमळांचे सामिप्य दिले नाही ना तर मीसुद्धा लढेन शंकराशी. लव-कुश कसे अरण्यात रामाशी, रामाच्या सैन्याशी लढले तसाच मी शिवाशी लढेन. आणि मी एक तर लढून तरी तुझ्या चरणांवरील माझा हक्क प्रस्थापित करेन किंवा मग ते चोरुन तरी नेईन.माझी साधना हेच माझे धनुष्य, समर्पण, भक्ती आणि गुरुमंत्र हा बाण. हा बाण मी शंकरावर सोडेन जो की त्याच्या हृदयास छेदेल , एकदा का शिवा घायाळ झाला की पटकन चरण चोरुन तिथून पळून जाईन, प्रयाण करेन. आणि एकदा तुझ्या पायांचे सान्निध्य मिळाले तर मग ना मला मृत्युची भीती राहील ना कोणाची, अगदी शिवाचीही आणि मग मी डमरु वाजवत "जय दुर्गा" असा विजयघोष करेन.
पण ............ मग मध्येच काय की हृदयपालट होऊन कवि म्हणू लागतो किंवा असं करु शकेन शिवास अनेक बिल्वपत्रे वाहीन आणि माझे भोळे वडील माझ्यावरती प्रसन्न होऊन मला माझा वारसाहक्क देऊनही टाकतील.
.
ही जी नाट्यमयता आणि मग एकदम हळवा शेवटचा ट्विस्ट आहे तो इतका लोभस आहे. वरील कवितेत गुरुमंत्राचा जो उल्लेख येतो, तो बर्याच बर्याच कवितांमधुन आढळतो. देवीचे चरण हे तर जवळजवळ प्रत्येक कवितेत आढळतात. हे चरण कसे आहेत तर आरक्त आहेत. त्यांच्यावरती जे फूल वाहीलेल आहे ते आहे जवसाचे लाल बुंद फूल. मला वाटते जवस म्हणजेच जास्वंद.
.
.
जगात अनेक फुले उमलली आहेत जी सुगंधी आणि आकर्षक आहेत पण या जवसानेच असे काय पुण्य केले की कालीचे चरण त्यास प्राप्त झाले अशा आशयाच्याही कविता आहेत.
.
वरील मनोरंजक कवितेहूनही एक रामप्रसाद सेन लिखित विनोदी कविता आहे . कवि म्हणतो - मला वडीलोपार्जित संपत्ती मिळेल याची सुतराम आशा राहीलेली नाही. बापाने त्याचे सर्वस्व परक्यास , अर्थात कुबेरास दान करुन टाकळे आहे. (इथे हे लक्षात घ्या की शंकरास कुबेरमित्र म्हटले जाते) बाप आता नुसता बसून असतो. बरं मग मला आईचे चरण तरी मिळतील तर ते ही नाही, ते भाग्य तरी कुठलं; बापाने ते पाय कोणी चोरुन नेऊ नयेत म्हणून स्वतःच्या छातीशी घट्ट धरुन ठेवले आहेत. बरं बाप मरेल आणि मग मला आईचे चरण मिळतील तर ते ही नाही, बाप आहे मृत्युंजय , मृत्युवर विजय मिळवुन बसलेला. मरायचाही नाही.
.
It is silly to hope for father's wealth.
everything he owned
he deeded to someone else.
He gave all his money to Kubera
and sits around completely mad.
I used to hope for mother's feet
but father took them too.
ANd least anyone steal them,
he has placed them on his chest.
"When the father dies
the son inherits his wealth:"
so say the scriptures
but my father has beaten death,
he is not a dying type.
.
बर्याच कवितांमधुन ६ चोरांचा, धटिंगणांच उल्लेख येतो, ज्यांचा कालीच्या नामस्मरणाने बिमोड होतो. हे ६ म्हणजे षडरिपुच असावेत.
.
रामप्रसाद सेन यांची के कविता आहे जी तंतोतंत, शंकराचार्यांच्या एका स्तोत्रासारखी आहे. अगदी तशीच भावना. ते शंकराचार्यांचे स्तोत्र आत्ता सापाडत नाही. पण सेन यांच्या कवितेचा अर्थ असा की - माझे चालणे, फिरणे हीच आईची प्रदक्षिणा, माझे झोपणे हेच आईपुढे घातलेले लोटांगण, कानावर पडणारा प्रत्येक शब्द हा कालीमंत्रच, माझे अन्न हाच तिला लावलेला भोग.
.
अनेक कविता अगदी रुटीन जीवनामधुन स्फुरलेल्या आहेत. अगदी रोजच्या जीवनातील प्रसंग आहेत.
.
रामदुलाल नंदी म्हणतात - हे मना तू त्या समाजामध्ये चल जिथे लोक एकमेकांना नावे ठेवत नाहीत, या समाजाचा प्रमुख (शंकर असावा) अतिशय नम्र मनुष्य असून तो भस्माचे पट्टे कपाळावर ओढतो. जरी तू तिथे कफल्लक, विपन्नावस्थेत पोचलास तरी तो तुला धुतकारणार नाही तर तिथे तुझे स्वागतच होईल, तुला तिथे एक पैसा द्यावा लागणार नाही. हां पण एक मात्र लक्षात ठेव जर काही खोडी काढलीस, व्रात्यपणा केलास तर मग तुझी पैसे चारुनही कोणी सुटका करु शकत नाही. मग तुला तिच्या (काली) सख्यांचा वशीला लावुन माफी मागावी लागेल आणि ती करुणामयी तुला माफही करेल.
.
एका कवितेत, रामप्रसाद म्हणतात - हे मना तुझं शेत तर पार ओसाड पडलं आहे. यात काहीच पिक निघत नाही. मी शिकवतो तुला शेती. गुरुने दिलेला बीज मंत्र पेरुन त्याला सतत भक्तीचे पाणी घाल. हळूहळू सोनसळं पिक निघू लागेल.तेव्हा तू कालीनामाचे कुंपण घाल. काली महासामर्थ्यशाली आहे, तिच्या नामाच्या कुंपणापर्यंत येण्याची मृत्युचीही छाती नाही. आणि असं पिक तू दिवस-वर्ष-शतकानुशतके घेत रहा.
.
Oh mind you don't know how to farm,
your human field has fallen fallow.
Cultivate it and the crops you will grow
will gleam like gold, fence it round with Kali's name
So your harvest won't be harmed
The wildhaired one is strong
Death won't come near that fence
.
.
The teacher sowed the mantra;
now water his seed with devotion's showers
ANd oh if you can't do it alone, mind,
take Ramprasad along
.
कल्याणकुमार मुखोपाध्यायांचीही कविता अशीच चाकोरीमय जीवनावरती आधारीत आहे. व त्यातील उपमाही भन्नाट आहे. - आई ती पहा ट्रेन निघुन चालली आहे. मला टिकट-चेकर बाबूने अटक केली आहे का तर माझ्याकडे तिकिट नाही म्हणुन. मला हात बांधुन रेल्वे फल्कावरती बसविण्यात आले आहे. पण हे काय माझ्याकडे तर तिकीट सोडाच तुझ्या नावाचा पास आहे. हां आता पहा तिकिटचेकर बाबु कसा गोंधळला आहे.
अर्थात ही ट्रेन म्हणजे आयुष्य आहे आणि टिकिट बाबू म्हणजे मृत्यु/यम. पण ज्याने नामाची कास आयुष्यभर सोडली नाही तो आता या परलोक प्रवासात फर्स्ट क्लास डब्यात प्रवास करणार.
.
Ma, the mail train is leaving now,
it's time for it to go.
But I have no ticket
and no credit.
says the "Rail babu."
Without money, I can't even
exit through the gate, so I guess
they'll tie up my hands
and I'l sit on the platform,"
branded by the Guard babu's blows.
But when I listen inside,
.
.
.
That's why at the end when destiny knocks
I will speak tha name
and get a first class seat;
the "Ticket babu" will go away
confounded
.
बँकेचे पासबुक, नावड्यास दिले जाणारे भाडे, बचत, नफा-तोटा, बुक-कीपिंग अशा कित्येक उपमांतून ही कालीविषयक बंगाली कविता फुलत जाते. क्वचित एकदम अनवट आणि विचित्र उपमाही समोर येते व फार काहीतरीच वाटतं उदा - स्त्रीच्या छातीवरती, दोन स्वयंभू लिंगे असतात आणि अंगुलीरुपी , पाच बेलपानांनी ती पूजली जातत.
बाप रे असली उपमा वाचून दचकायलाच होते.
.
शेवटी एक विलक्षण काव्यमय गोड कविता रामप्रसाद सेन यांची.- काळे मेघरुपी, काली आणि मनमोर.
.
Black clouds have risen in my sky,
and my mind my peacock
dances prancing in joy.
Thundering "maa! maa! maa!!"
clouds clash
bedecking mountains
with lightning flashes
smile of bliss.
There is no stopping for me, no rest for me:
water rains from my eyes
soothing my heart's thirsty bird,
.
.
.
.
___________________
अजुन एक प्रकार आहे तो "कुंडलिनी योग" कवितांचा तो स्किप करते आहे. नेटवर त्या विषयी अति माहीती आहे. पुढील आणि शेवटच्या भागात आगमणी/विजया कविता देइन.
प्रतिक्रिया
कवीता छान आहेत
पण भावार्थ भिडत नाहीये. आता थांबायचं का ?
actions not reactions..!...!
तुम्हाला भावार्थ भिडत नसेल,
तुम्हाला भावार्थ भिडत नसेल, तर तुम्ही वाचायचे थांबा. किंवा जाणून घ्यायची इच्छा असेल तर प्रश्न विचारून/ चर्चा करून/ मूळ कविता वाचून पहा. थांबायचं का अशी सूचना कशाला?
थांबू नये अशी लेखिकेला विनंती. पुढील भागाची वाट पाहत आहे.
खिक्क...!
प्लिज काँटीन्यु... शुचिजी. ( आणी ते खिक्क तुम्हाला नाही बरंका).
actions not reactions..!...!
चार्वी सोड ना. तू नादी कशाला
चार्वी सोड ना. तू नादी कशाला लागतेस. लक्ष देऊ नकोस. "उडदामाजी ...".
पण तुला धन्यवाद.
मी शोधलं पण मला दिवाळीचाआणि कालीपूजेचा संबंध कळला नाही. पण ती चतुर्दशी (काली- चौत) मांत्रिकांमध्ये फार महत्त्वाची मानली जाते असे ऐकले आहे.
कवितांचा आशय मनापर्यंत
कवितांचा आशय मनापर्यंत पोहचला.
जरा समजावुन सांगता काय ?
या भागातील कवितांचा आशय नक्कि काय आहे ?
actions not reactions..!...!
तुम्हाला काय पडलीये आशयाची?
तुम्हाला काय पडलीये आशयाची? अरसिकेशु कवित्व निवेदनम किंवा गाढवापुढे वाचली गीता काहीही म्हण घ्या. तुम्ही इथे फक्त त्रास द्यायला येता. तेव्हा कवितेच्या आशयाने वगैरे तुम्हा फरक पडायचं कारणच नाही.
सर्वप्रथम मी प्रतिसाद तुम्हाला दिलेला नाही.
तुम्हाला काय पडलीये आशयाची? अरसिकेशु कवित्व निवेदनम किंवा गाढवापुढे वाचली गीता काहीही म्हण घ्या.
शांत व्हा. चिडू नका.
तुम्ही इथे फक्त त्रास द्यायला येता. तेव्हा कवितेच्या आशयाने वगैरे तुम्हा फरक पडायचं कारणच नाही.
माझा एक प्रतिसाद दाखवा ज्यामुळे तुमचा असा समज्/गैरसमज झाला आहे की मि इथे त्रास द्यायला आलो.
अंजावरील बायकांचे डोके या विषयावर मी जो लेख लिहणार आहे तो वाचुनही कोणाचा समज होणार नाही की मी त्रास देतोय(विषय लिखाणास त्रासदायक असुनही).. मग इतरप्रतिसादांचा विचारच सोडा. शक्य असेल तर वास्तवात येउन विचार करा. आपला प्रतिसाद तुम्ही नक्कि मागे घ्याल.
actions not reactions..!...!
शुचि तुमच्या इंटॉलरन्स चा धिक्कार असो.
यापुढे हा डिस्क्लेमर धाग्यात लिहा की विरोधी प्रतिसाद निरर्थक, भडकाउ , खोडसाळ ठरवले जातील
actions not reactions..!...!
तुम्ही ते गेल्या वेळेस
तुम्ही ते गेल्या वेळेस "खिक्क" वगैरे लिहीलत ना .... ते फार निरागस निष्पाप मनाने लिहीलत का?
असो माझा तुम्हालाच हा शेवटचा प्रतिसाद. आता कितीका उचकवा, मला काहीही फरक पडणार नाही आणि माझ्याकडुन उत्तरही येणार नाही.
___
सतत विरोधात राहून एनर्जी घालवण्यात मला रस नाही ना सवय. मग भले का कोणी ठरवेना "आय कॅन नॉट स्टँड अप फॉर मायसेल्फ. स्वत्त्व नाही. कणा नाही."
मी प्रांजळ प्रतिसाद या सर्व लेखमालेत दिले आहेत
आणी हो. तुमच्याकडुन मी उत्तर मागितलेच नाही तुम्हीच माझ्या इतरांना असलेल्या प्रतिसादांबाबत नाक खुपसले.
ते खिक्क सुध्दा चार्वी यांना दिलेले आहे. कारण त्यांच्या मताशी माझा विरोधाभास होता.. आणी तो असुनही ते सांगत असतील तर तुम्ही लिखाण कंटीन्यु करावे असेच मी स्पश्ट प्रतिसादीत केलेले असताना तुम्ही माझ्यावर का उचकला आहात ? माझे प्रतिसाद लिहताना काही (विरामचिन्हे वगैरे) चुकले काय ?
सरळ विचारतो मी तुम्हला का बरे उचकवावे ? तसेही फालतु अजेंडा विरहीत लोकांना मी शक्यतो उचकवत नाही. शुचिजी मुन्नीपेक्षा जास्त बदनामी तुम्ही माझी करताय अन त्याचे कारणही देत नाही
actions not reactions..!...!
पटाइतजी उत्तर देऊ नका. ही
पटाइतजी उत्तर देऊ नका. ही व्यक्ती फक्त खोडसाळपणा करायला, उचकवायला येते असे माझे मत आहे. डोन्ट फीड द ट्रोल्स.
तुमच्या मताचा आदर आहे
पण आपल्या चश्म्यातुन जग जे दिसते ते तसेच असते हे इतरांवर लादायचा हक्क तुम्हाला कोणी दिला ? त्यांना त्यांच्या प्रतिसादाशी प्रामाणीकता राखायची असेल तर त्यांच्या प्रतिसादाला त्यांनी उत्तर देणे भाग आहे. त्यांना पळपुटे बनवु नका अन धाग्यावर चर्चा कवीतांबाबत करा. माझ्याबाबत न्हवे.
actions not reactions..!...!
ऑन द सेकंड हॅन्ड संशयास जागा
ऑन द सेकंड हॅन्ड संशयास जागा आहे. रेड बुल, बेनिफिट ऑफ डाऊट तुम्हाला देण्यात येत आहे. I am sorry.
बेनिफिट ऑफ डाऊट ? वॉव..!
वेल टू बी होनेस्ट आय लाइक बेनिफीटस ऑफ मेनी थिंग्स, बट बेनिफिट ऑफ डाऊट इज नॉट वन ऑफ देम. कारण माझा आक्षेप मुळात अशा जज करायच्या वृत्तीला(हौसेला) आहे.. आर यु सॉरी अबॉट दॅट ?
actions not reactions..!...!
जज हे करावच लागतं हे
जज हे करावच लागतं हे अनुभवांती शिकले आहे. नाहीतर वेळ वाया जातो.
वेळ वाया जातो ?
Oh..! That awkward moment between birth and death.
actions not reactions..!...!
शुचि , खूप छान लिहित आहेस .
शुचि , खूप छान लिहित आहेस . पुढचे भाग वाचण्यास उत्सुक .
धन्यवाद सखी.
धन्यवाद सखी.
सखि च्या ह्या प्रतिसादाला
सखि च्या ह्या प्रतिसादाला "विनोदी" का म्हणलय?
आणि नंतरच्या शुचिच्या प्रतिसादाला "माहितीपुर्ण" :O
आवडली कविता !!
आवडली कविता !!
ए कोणी माझा आय डी घेतलाय
ए कोणी माझा आय डी घेतलाय प्लीज माझे व्यनि तिकडे जातील च्यायला
शेरास सव्वाशेर भेटला तर!
शेरास सव्वाशेर भेटला तर!
आधी रोटी खाएंगे, इंदिरा को जिताएंगे !
हाहाहा डेंजरस आहे राव
हाहाहा डेंजरस आहे राव
प्लीज धिस इज नॉट फनी
प्लीज धिस इज नॉट फनी
अदिती, राघा, माझा आय डी परत
अदिती, राघा, माझा आय डी परत द्या.
___
नाही नाही पैको आहेत की काय?
वर कोणीतरी २ उद्गारचिन्ह देऊन
वर कोणीतरी २ उद्गारचिन्ह देऊन माझी कॉपी करतय.
निवांत रहा आणि जे भोग नशीबी
निवांत रहा आणि जे भोग नशीबी आले ते भोगा.
हिंदुराव धोंडेपाटील यांनी
हिंदुराव धोंडेपाटील यांनी माझा आय डी रीलीझ केल्याबद्दल आभार. आता परत बदलणार नाही
चौथा भाग कुठाय? चौथा भाग
चौथा भाग कुठाय? चौथा भाग पायजेल
या वीकेंडला उमा संगीत - आगमनी
या वीकेंडला उमा संगीत - आगमनी टाकते चार्वी