अनवट मराठी शब्द, वाक्प्रचार, संदर्भ

गविंनी काढलेला इंग्रजी शब्दांसाठी धागा वाचला. माझी समस्या उलट आहे, म्हणून हा मिरर धागा काढतेय - मराठीतले काही खास शब्द, जे इंग्रजी माध्यमात शिकलेल्यांच्या परिचयात फार उशीरा येतात, असे एकमेकांना सांगणार्‍यांसाठी. त्यांनी म्हटल्यासारखेच शब्दांपेक्षा शब्द समूह, वाक्प्रचार आणि कोलोक्वियल भाषा इडियमॅटिक लेखनात कशी वापरावी हा प्रश्न नेहमी मला पडतो. मराठी दहावीपर्यंत शिकले असले, आणि बोलता-वाचता चांगले येत असले तरी अलिकडेच सीरियस मराठी लेखनाला सुरुवात केली. त्याची अजून सवय व्हावी, सारखं सारखं शब्दकोशाकडे न धावता लिहीता यावं अशी खूप इच्छा आहे, आणि ऐसीवर पडीक राहून गेल्या दोन तीन वर्षांत बरीच सुधारणा झाली आहे. पण पारिभाषिक शब्दकोशही ठराविक विषयांवर भर देतात - कोलोकियल शब्दछटांचा सुरस अनुवाद नसतोच.

उदा: flag-waving patriots हे मराठीत इडियमॅटिकली कसे म्हणायचे? फॉर दॅट मॅटर इडियमॅटिकली चा चांगला मराठी शब्द काय आहे?
मराठीतली समाजशास्त्रीय परिभाषा इंग्रजीतून थेट अनुवाद करून तयार झाली आहे, आणि बोजड वाटते. अर्थपूर्ण, पण सुरस मराठीत लिहीणे जमायला पाहिजे.
irredeemable (इथे "मदतीच्या पलिकडे" अभिप्रेत आहे, पण शब्दकोशात बँकिंग शब्दावलीचे चेक रिडीम करण्याचे पर्याय दिसतात)
compromising position / in flagrante delicto (याचा अर्थ फ्रेंच/लॅटिन धागा-धुरंधर नंदन सांगेल)
cultural transmission (पिढ्यांपिढ्या सांस्कृतिक ज्ञानाला पास ऑन करणे)
kiss of death

असे बरेच आहेत, दुसर्‍यांनी ही भर टाकावी...

धाग्याचा प्रकार निवडा: : 
माहितीमधल्या टर्म्स: 
field_vote: 
5
Your rating: None Average: 5 (3 votes)

प्रतिक्रिया

"रसलंपट तरि अवचित मजला गोसावीपण भेटे"

- कवी बा भ बोरकर.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

नो आयडियाज् बट इन थिंग्ज.

वंगीय उच्चारांत याचा 'रास'लाँपोट होईल खरा.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं

'रॉकॉईल'चे 'राकेल'.

रॉक ऑइलचे रॉकेल, की खोबर्‍याचे तेल ते खोबरेल, एरंडाचे तेल ते एरंडेल, तसे रॉकाचे तेल ते रॉकेल?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

हेही बरोबर वाटतंय. पण हा ’एल’चा शेपटा आला कुठून? öl / oil यांच्याच जवळचा आहे. तेल / तैल यांच्या जवळचा नाहीय. असो.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन

पण मग 'बेबी ऑइल' म्हणजे.......

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

'बाळेल' किंवा 'बाळंतेल' किंवा 'बाळ तेल' - 'बाळ्तेल' - 'बाल्टेल'

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

हा (आणि गविंचाही) धागा वाचताना एक गोष्ट (काहीशा अस्पष्टपणे) जाणवते आहे.

जेव्हा आपण म्हणतो की इंग्रजी/अन्य भाषेत जाणवलेल्या गोष्टी माझ्या भाषेत व्यक्त करताना मला नेमके शब्दप्रयोग हवे आहेत, तेव्हा त्याचा काँटेक्स्ट जाणून घेणं आवश्यक ठरतं. हा संदर्भ फार महत्त्वाचा आहे - किंबहुना सर्वाधिक महत्त्वाचा आहेसं कुठेतरी जाणवतं. काही रँडम उदाहरणं मनात येतात.

उदाहरणार्थ, जर का शोभा डे यांच्या एखाद्या कादंबरीचं भाषांतर करत असेन आणि (डे बाईंच्या कादंबर्‍यांमधे बहुतांशी असतात त्याप्रमाणे) शहरी संवेदनशीलता असलेलं पात्र असेल आणि ते पात्र "बास्टर्ड, बिच !" वगैरे शब्द (डे बाईंच्या कादंबर्‍यांमधे बहुतांशी असतात त्याप्रमाणे) वापरत असेल तर तो मी बदलणार नाही. हां जर का एखाद्या पात्राने (डे बाईंच्या कादंबर्‍यांमधे बहुतांशी असतात त्याप्रमाणे) "Bloody Whore" असा शब्द वापरला तर बहुदा मी "रंडी साली" असं वापरेन. जे चपखल वाटू शकेल. याचं नेमकं स्पष्टीकरण मला सांगता येत नाही. पण हे असं वाटतं खरं.

दुसरं उदाहरण वर आलेल्या पडशीचं घेईन. सुरवातीला "रकसॅक" म्हणून उल्लेख केल्यानंतर "अमुकची स्वारी आपली पडशी पाठुंगळीला लावून मजल दरमजल करत पुढे गेली" हे मजेशीर/योग्य वाटू शकतं. (वाटेलच असं नाहीच. काही ठिकाणी अशा स्वरूपाचा हलकेफुलकेपणा अभिप्रेत नसतो.) मात्र त्याकरता आधी "रकसॅक" घेतलेली व्यक्ती "रकसॅक" घेऊन फिरण्याच्या काळात, संदर्भातली आहे हे प्रस्थापित व्हायला हवं.

माझ्यामते प्रतिशब्द योजताना, पर्यायी इडियमॅटिक/कोलॉकियल शब्दयोजना करताना हे असं सदंर्भांचं माहात्म्य आहे.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

नो आयडियाज् बट इन थिंग्ज.

idiom साठी जुन्या (१९-२० वे शतक) मराठीत संप्रदाय हा शब्द वापरलेला दिसतो, आणि idiomatic साठी सांप्रदायिक. उदा. वा. गो. आपट्यांचे पुस्तक 'मराठी भाषेचे संप्रदाय व म्हणी'. विष्णुशास्त्री चिपळूणकरांनी idiom चं 'शब्दांचा किंवा वाक्यांचा प्रयोगविशेष' असं लांबलचक वर्णन केलंय. वाक्प्रचार म्हणजेच idiom का?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

लहानपणीं आम्ही शिकलेले होतो त्यानुसार,

Idioms = म्हणी
Figures of speech = वाक्प्रचार.

परंतु "Idiom" या शब्दाचा अर्थ परिभाषा असाही घेतलेला नंतर पाहण्यात येत गेला. उदाहरणार्थ The idiom of something वगैरे.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

नो आयडियाज् बट इन थिंग्ज.

अरेच्या! माझ्या माहितीनुसार तरः
म्हणी = proverb
figure of speech = अलंकार

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सॉरी. ते प्रोव्हर्ब चं चुकलं होतं. पण फिगर्स ऑफ स्पीच मात्र वाक्प्रचार एवढं आठवतंय.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

नो आयडियाज् बट इन थिंग्ज.

इडिअम मंजे शब्दप्रयोग. वापरलेल्या शब्दांचा आणि अर्थाचा काही संबंध नाही अशी रचना.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.

शब्द लॅटीन मधून आले आहेत. पण इंग्रजी भाषेने ते तसेच्या तसे स्वीकारले. याला मराठी प्रतिशब्द आहेत का? आणि ते जसेच्या तसे भाषांतर केलेले आहेत का?

Ultra Vires - कायदाबाह्य? घटनाबाह्य? - याचे नेमके भाषांतर कसे केले जाते? कारण मी मराठी वृत्तपत्रांमध्ये आजपर्यंत जसाच्या तसा लॅटीन शब्द पहिला नाही
Prima Facie - प्रथमदर्शनी?
Habeas corpus - ?? - वकील इंग्रजीत बोलत असतील तर हाच शब्द वापरतात पण मराठी मध्ये याला काय भाषांतर आहे?
veto - नकाराधिकार
suo moto - ?? - हे नेहेमी बातम्यात वाचले जाते कि कोर्टाने सुओ मोटो कारवाई केली. पण याचे भाषांतर काय असू शकेल?
status quo - ??
in absentia - ?? - पदवीप्रदान समारंभाचा फॉर्म भरताना इन प्रेजेंस आणि इन अब्सेंसिया असे दोन पर्याय असल्याचे आठवते.
protem - हंगामी - या शब्दाचे उत्तम भाषांतर झाले आहे. Smile
inter alia- ?? - हा शब्द बऱ्याच कायदेशीर लिखाणामध्ये येतो
de jure - ??
de facto - ??
locus standi - ??
bona fide - ??
mala fide - ??
pro bono - ??
ex officio - पदसिद्ध
obiter dictum - ??
persona non grata - ??
vide - ?? - बर्याच सरकारच्या नोटिफ़िकेशन मध्ये असते.

(हे उत्तर अवांतर असेल तर दुर्लक्ष करावे.)

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

suo moto - स्वयंप्रेरणेने (केलेली कारवाई)
status quo - जैसे थे स्थिती
in absentia - (कोणाच्या तरी) अनुपस्थितीत
inter alia - (कशाच्या तरी) अंतर्गत
de jure - तत्त्वतः आणि de facto - वस्तुतः
bona fide - सद्(काहीतरी) उदा. सहेतुक
mala fide - दुर्(काहीतरी)
pro bono - नि:शुल्क? धर्मादाय?
persona non grata - नकोसा/नकोशी
vide - अनेक सर्कारी नोटिफ़िकेशनच्या भाषांतरात याचं "द्वारे" असं एक बावळट भाषांतर केलेलं असतं. उदा. द्वारे सर्क्यूलर क्षयझ

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.

pro bono - नि:शुल्क? धर्मादाय?

बरोबर. एक-दोन लॉ सिरियल्स मध्ये ऐकलाय हा शब्द. मोठ्या मोठ्या लॉ फर्म्स काही गरिब लोकांच्या केसेस फुकट लढवतात. त्यांना प्रो-बोनो केसेस म्हटल्याच पाहिलय.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

आधी रोटी खाएंगे, इंदिरा को जिताएंगे !

inter alia - (कशाच्या तरी) अंतर्गत

नाह.
मंजे हे धरून.
उदा. अ‍ॅडमिनने नाईलला बॅन करायचे हे धरून अनेक मोठे निर्णय घेतले.
अ‍ॅडमिन टूक मेनी इंपॉर्टंट डिसिजन्स, इन्टर अलिया, बॅनिंग मेमंबरशिप ऑफ नाईल.
================================================================================

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.

सुमोटो मंजे स्वमतिने

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.

persona non grata
नावडती व्यक्ति.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.

vide
च्या संदर्भाने

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.

>>Ultra Vires - भाषांतर ठाऊक नाही पण याचा अर्थ केवळ कायदाबाह्य असा नाही. एखाद्याला नेमून दिलेले जे अधिकार आहेत त्याच्या बाहेर जाऊन केलेली कृती. (अधिकारातिक्रमण). उदा. सोसायटीच्या सभासदांना दंड ठोठावण्याचा अधिकार सचिवास नसताना त्याने तसा दंड लावणे. कंपनी कायद्यात अल्ट्रा वायर्स द अ‍ॅक्ट आणि अल्ट्रावायर्स द आर्टिक्ल्स ऑफ असोसिएशन असे दोन प्रकार असतात. जी कंपनी कायद्याने प्रतिबंधित केली आहे अशी कृती करणे म्हणजे अल्ट्रावायर्स द अ‍ॅक्ट. जे अधिकार संचालकांना आर्टिकल्समधून दिलेले नाहीत ती कृती संचालकांनी करणे म्हणजे अल्ट्रावायर्स द आर्टिकल्स
Prima Facie - प्रथमदर्शनी?
Habeas corpus - ?? - वकील इंग्रजीत बोलत असतील तर हाच शब्द वापरतात पण मराठी मध्ये याला काय भाषांतर आहे?
veto - नकाराधिकार
suo moto - ?? - हे नेहेमी बातम्यात वाचले जाते कि कोर्टाने सुओ मोटो कारवाई केली. पण याचे भाषांतर काय असू शकेल?- स्वतःहून
status quo - ??
in absentia - ?? - पदवीप्रदान समारंभाचा फॉर्म भरताना इन प्रेजेंस आणि इन अब्सेंसिया असे दोन पर्याय असल्याचे आठवते.
protem - हंगामी - या शब्दाचे उत्तम भाषांतर झाले आहे. (स्माईल)
inter alia- ?? - हा शब्द बऱ्याच कायदेशीर लिखाणामध्ये येतो- अमंग अदर थिंग्ज- इतर गोष्टींबरोबरच.
de jure - ??
de facto - ?? वास्तवात (जरी अधिकृतपणे नसले तरी) Shastri was de facto PM during Nehru's illness.
locus standi - ?? संबंध
bona fide - ?? वैध
mala fide - ?? गैर
pro bono - ??
ex officio - पदसिद्ध
obiter dictum - ??
persona non grata - ?? नकोसा
vide - ?? - बर्याच सरकारच्या नोटिफ़िकेशन मध्ये असते.- नुसार - उदा. आयकर कायदा १९६१ च्या कलम ५४ नुसार

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

--------------------------------------------
ऐसीव‌रील‌ ग‌म‌भ‌न‌ इत‌रांपेक्षा वेग‌ळे आहे.
प्रमाणित करण्यात येते की हा आयडी एमसीपी आहे.

vide - ?? - बर्याच सरकारच्या नोटिफ़िकेशन मध्ये असते.- नुसार - उदा. आयकर कायदा १९६१ च्या कलम ५४ नुसार

videचा शब्दशः अर्थ 'अनुसार' असा नसून '(अमूकअमूक ठिकाणी) पाहा' असा आहे. (बोले तो, 'अमूकअमूक ठिकाणी काय लिवलंय ते जरा पाहा ना, मालक!')

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

भाषांतर ठाऊक नाही पण याचा अर्थ केवळ कायदाबाह्य असा नाही. एखाद्याला नेमून दिलेले जे अधिकार आहेत त्याच्या बाहेर जाऊन केलेली कृती. (अधिकारातिक्रमण). उदा. सोसायटीच्या सभासदांना दंड ठोठावण्याचा अधिकार सचिवास नसताना त्याने तसा दंड लावणे. कंपनी कायद्यात अल्ट्रा वायर्स द अ‍ॅक्ट आणि अल्ट्रावायर्स द आर्टिक्ल्स ऑफ असोसिएशन असे दोन प्रकार असतात. जी कंपनी कायद्याने प्रतिबंधित केली आहे अशी कृती करणे म्हणजे अल्ट्रावायर्स द अ‍ॅक्ट. जे अधिकार संचालकांना आर्टिकल्समधून दिलेले नाहीत ती कृती संचालकांनी करणे म्हणजे अल्ट्रावायर्स द आर्टिकल्स

मलाही याचे नेमके भाषांतर कसे करतात ठाउक नाही म्हणुन प्रश्नचिन्ह टाकले होते.केवळ कायदाबाह्य असे न म्हणता 'बाह्य' हा नवी बाजु यांनी सुचवलेला अर्थ योग्य वाटतो. तो ज्या संदर्भात वापरला जाइल तसे 'बाह्य' च्या आधी शब्द जोडले जातील.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

Ultra Vires - अधिकारकक्षेच्या बाहेर असं सुचतं आहे ('चड्डीत राहा ना भौ!' हा उद्गार पाठोपाठ आठवला. पण तो सगळीकडे उपयुक्त नाही.)

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन

Prima Facie - प्रथमदर्शनी?
नाह.
सत्कृतदर्शनी.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.

प्रथमदर्शनी म्हणजेच सकृत् दर्शनी ऊर्फ सकृद्दर्शनी. सत्कृतदर्शनी नव्हे. सकृत् = एकदा. याबद्दल एक श्लोकही फेमस आहे.

यद्यपि बहु नाधीषे तथापि पठ पुत्र व्याकरणम् |
स्वजनो श्वजनो मा भूत् सकलं शकलं सकृत् शकृत् ||

स्वजन = स्वजन, नातलग, अपने लोग. श्वजन = कुत्रे.

सकल = सर्व, शकल = 'डोक्याची शकले' मधलं शकल.

सकृत् = एकदा, शकृत् = मळ.

बाप पोराला सांगतोय, जरी लै शिकला नाहीस तरी किमान व्याकरण तरी शीक, नैतर वरीलप्रमाणे गोंधळ होईल. (बंगाली असेल तर वैसेभी होणारच.)

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं

Ultra Vires - कायदाबाह्य? घटनाबाह्य? - याचे नेमके भाषांतर कसे केले जाते? कारण मी मराठी वृत्तपत्रांमध्ये आजपर्यंत जसाच्या तसा लॅटीन शब्द पहिला नाही

कदाचित नुसतेच 'बाह्य'? कारण संपूर्ण वाक्प्रचार बहुधा ultra vires of the Constitution असा असावा, असे वाटते. (चूभूद्याघ्या.)

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

हो. तुमच्या म्हणण्यात तथ्य आहे. पण बर्याच वेळी हा शब्द 'एखादा कायदा घटनेशी सुसंगत नाही' अश्याच अर्थाने वाचला आहे म्हणुन ते लिहिले.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

+१.

घटनेने जे कायदे करण्याचे अधिकार संसदेला दिलेले नाहीत त्यावर कायदे करणे म्हणजे अल्ट्रा व्हायर्स द कॉन्स्टिट्यूशन उदा. राज्य सूचीतील विषयावर संसदेने कायदा करणे. किंवा केंद्र सूचीतील विषयावर राज्य विधानसभेने कायदा करणे.

मला वाटते घटनेशी सुसंगत नसलेल्या कायद्याला (म्हणजे घटनेच्या तत्त्वांचं उल्लंघन करणार्‍या कायद्याला) अल्ट्रा व्हायर्स न म्हणता अन-कॉन्स्टिट्यूशनल (किंवा कॉन्स्टिट्यूशनली इनव्हॅलिड) म्हणतात.

[पुलंच्या म्हैसमध्ये - आमाला पावर नाय- असं असताना पंचनामा केला तर तो पंचनामा- अल्ट्रा वायर्स].

अनकॉन्स्टिट्यूशनल हा तात्त्विक आक्षेप आहे
अल्ट्रावायर्स हा तांत्रिक आक्षेप आहे

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

--------------------------------------------
ऐसीव‌रील‌ ग‌म‌भ‌न‌ इत‌रांपेक्षा वेग‌ळे आहे.
प्रमाणित करण्यात येते की हा आयडी एमसीपी आहे.

सरकारी शब्द : आपण हे शब्द का वापरतो हे सरकारी अधिकार्यांना सुद्धा माहित नसते. पण कुणा एका काळी एका बाबूने हा शब्द वापरला होता. तोच कित्ता आज पर्यंत कित्येक पिढ्यांपासून चालत आला आहे. कदाचित आज ब्रिटेन मध्ये सरकारी कामात हे शब्द कालबाह्य झाले ही असतील. पण आपल्या देश्यात ...

बाकी misunderstanding = सुंदरी खाली उभी आहे.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

misunderstanding = सुंदरी खाली उभी आहे.

misunderestimate हा शब्द ऐकला आहे काय?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

misunderstanding = सुंदरी खाली उभी आहे.

या चालीवर

misunderestimate = सुंदरी यष्टीखाली भोगली!

यष्टी = लाल डबा

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

misunderestimate हा शब्द ऐकला आहे काय?

तुमच्याच पद्धतीने भाषांतर:

misunderestimate = खाली उभ्या असलेल्या सुंदरीची किंमत ठरवा.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

अनवट, संयत सारखे अजून दोन शब्द
- कलंदर
- मनस्वी

अशा शब्दांना काही मोजमाप नसतं.

मुकुल शिवपुत्रही कलंदर आणि नाक्यावरच्या टपरीवर अकरापर्यन्त बिड्या मारत वेळ काढणारा होतकरू नाटककारही कलंदर. जीए मनस्वी आणि महाग्रू पण मनस्वी.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.

'क़लंदर' शब्दाविषयी येथे वाचता येईल.
('दमादम मस्त क़लंदर' ही रचना बुल्ले शाह यांनी 'लाल शाबाज़ कलंदर' यांच्यावर रचली आहे.)

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

संदीप खरेनं लिहिलेल्या चपखल आणि वास्तवदर्शी ओळी आठवणे क्रमप्राप्त आहे: 'बिलंदरीने कलंदरीची गीते मी रचतो, आताशा मी फक्त रकाने दिवसांचे भरतो..'

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन

चपखल आणि वास्तवदर्शी

कदाचित भविष्यवेधीही Wink

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

कदाचित?! असो, असो.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन

tactical ला मराठीत कसे म्हणावे? tactical decision च्या संदर्भात. म्हणजे tactical, जिथे एका निवडीला पर्याय असू शकतात, as opposed to natural, inevitable जिथे खर्या अर्थाने पर्याय नाहीत. "डावपेचात्मक निर्णय" फारच मिलिटरी वाटतंय.

"she made a tactical decision to change her name after marriage because her husband's name was less common than hers, and she thought it would make her stand out. Her sister in law, on the other hand, changed it because that's what all women did, and nobody told her otherwise."

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

धोरणी निर्णय कदाचित चालू शकेल. याला किंचित सावधपणाची, किंचित कावेबाजपणाची डूब आहे, हे खरं.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

धोरणी इज़ परफेक्ट अर्थवाईज. पण तिने धोरणी निर्णय घेतला असे म्हणण्यापेक्षा धोरणीपणाने निर्णय घेतला हे मराठीशी जास्त सुसंगत होईल असं वाटतंय. आयसोलेटेड प्रतिशब्द, मग तो चपखल असला तरी आहे तसा मांडणं कृत्रिम वाटतं.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं

पण intended Wink

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

Wink

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं

Smile

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

--------------------------------------------------------------
लिखाण आवडलं तर तारांकीत करायला विसरू नका....

हाहाहा!

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

she made a tactical decision to change her name after marriage because her husband's name was less common than hers, and she thought it would make her stand out.
.... तिने लग्नानंतर आडनाव बदलण्याचा निर्णय तोलूनमापूनच/समजून-उमजूनच घेतला कारण तिच्या नवर्‍याचे आडनाव विरळा होते (फारसे प्रचलित नव्हते) आणि त्यामुळेच ती चारचौघांत चटकन नजरेत येईल असा तिचा होरा (she thought) होता.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

निदान या वाक्यात तरी 'उद्मेखून' किंवा 'मुद्दामहून' हे प्रतिशब्द चालतील आणि अधिक मराठी वाटतील असं वाटतं. निदान 'तोलून मापून' वा 'समजून उमजून'ऐवजी 'जाणून बुजून' तरी हवा.
एरवी 'धोरणी / धोरणीपणाचा' हे सहज, सन्दर्भाविना सुचले असते. पण नंदनच्या कावेबाजपणाशी सहमत.;-)

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन

सहमत, फक्त उद्मेखून हा शब्दही 'विरळा' आहे, सबब आंबा मराठी जनतेची प्रतिक्रिया ??? अशीच असेल. मलाही सुरुवातीस माखणे, इ. शी संबंधित काहीतरी वाटलं होतं.

ऑन सेकंड थॉट: मेख या शब्दाशी नाते दिसते आहे.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं

मलाही सुरुवातीस माखणे, इ. शी संबंधित काहीतरी वाटलं होतं.

माझ्या मनश्चक्षूंसमोर का कोण जाणे, पण फोडणी 'उदसते' म्हणतात, तेव्हा त्या फोडणीतील मोहरीचे जे काही भजे, राडा अथवा सत्यानाश होतो, तोच हा शब्द वाचला असता दर वेळेस उभा राहतो.

तमाम मराठी साहित्यसुधाकराचा (शब्द बरोबर वापरला ना?) जो काही अत्यल्पांश भाग आमच्या उभ्या आयुष्याच्या वाटेत कडमडला, त्यात हा शब्द अन्यत्र कोठे आमच्या तरी पाहण्यात आलेला नाही. आपण यांना पाहिलेत का?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

उदसते??????? काय काय नवीनच क्रियापदे ऐकू येऊ लागलीत आजकाल. कुणीतरी धातुपाठ बनवा रे मराठीचा!

तदुपरि- उद्मेखणे वगैरे आम्हीही अगोदर कधीच वाचला वा ऐकलेला नाही. मेघना भुस्कुटे यांच्या प्रतिसादव्यवहारातच प्रथम या शब्दाशी ओळख झाली.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं

इथे 'जाणून बुजून' हे अधिक योग्य आहे, याला सहमती.
'मुद्दामहून'मध्ये- ऑन पर्पज़ / डेलीबरेटली हा अर्थ अधिक आहे, जो रोचना यांना अभिप्रेत असलेल्या 'पर्यायांची चाचपणी करून मग धोरण /डावपेच आखणे' याच्यापासून दूर जातो.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

'जाणून बुजून' अगदी चपखल शब्द आहे ईथे. तू (पक्षी मेघना) वरती 'वावडं' बद्दल लिहिलं आहेस तेच ईथे पण लागू आहे - योग्य शब्द असतात भाषेत पण आपण वापरत नाही, दुसरे कमी समर्पक शब्द सरसकट वापरतो आणि नंतर मग मराठीत नीटसं 'एक्स्प्रेस' करता येत नाही म्हणून कुरकुरतो!

आणि 'उद्मेखून' हा काय शब्द आहे? तुला 'उन्मेखून' म्हणायचंय का?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

--------------------------------------------------------------
लिखाण आवडलं तर तारांकीत करायला विसरू नका....

उद्मेखून म्हणजे मुद्दामहून. माझ्या एका शिक्षिकेच्या तोंडी हा शब्द होता, त्यामुळे तो माझ्या तोंडी आहे. उन्मेखून बरोबर की उद्मेखून याची खातरजमा कधी केली नाही. आता करीन.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन

उद् नंतर अनुनासिक (या ठिकाणी म) आले तर द चा न होत असावा. म्हणून उन्मेखून व्हायला हवे.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

--------------------------------------------
ऐसीव‌रील‌ ग‌म‌भ‌न‌ इत‌रांपेक्षा वेग‌ळे आहे.
प्रमाणित करण्यात येते की हा आयडी एमसीपी आहे.

उन्मेखून बरोबर आहे. (तरीही, उद्मेखून असा उच्चारही काही ठिकाणी ऐकला आहे.)

उन्मेषचा तिसरा अर्थ - त्यावरून, हे उन्मेखून आलेलं दिसतंय.
उन्मेष [ unmēṣa ] m S Twinkling of eyelids; a blink or wink. उन्मेष as contrad. from निमेष is the movement upwards. 2 Opening (of eyes, a flower &c.) 3 fig. Opening of the mind; getting knowledge, or simply, knowledge (as acquired, pursued, desired).
(संदर्भ - मोल्सवर्थ)

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

"ती अनिमीष नेत्रानी त्याच्याकडे पहात राहिली..." - अशा वाक्यातला अनिमीष शब्द अ+निमीष असा असतो हे उलगडलं. 'निमेष' शब्दाचा तु वर दिलेला अर्थ माहीत नव्हता. आणि असं अनिमीष बहुदा 'नेत्रानीच' कीवा 'नजरेनेच' बघतात. अनिमीष 'डोळ्यानी' अशा सिच्युएशनमधे फारच साधं होतं Smile


BTW, तुझ्या प्रतिसादातला शेवटचा भाग थोडा 'बोजड' वाटला खरा!
(संदर्भ - ईथे पहा)

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

--------------------------------------------------------------
लिखाण आवडलं तर तारांकीत करायला विसरू नका....

BTW, तुझ्या प्रतिसादातला शेवटचा भाग थोडा 'बोजड' वाटला खरा!
(संदर्भ - ईथे पहा)

.
mea culpa, सोपं लिहिणं कठीण आहे Smile

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

तोलून मापून चांगलं वाटतंय, आणि मुद्दामहून ही.
"तिने लग्नानंतर आडनाव बदलण्याचा निर्णय तोलून-मापून घेतला, कारण नवर्‍याचे नाव तसे विरळाच होते (फारसे ऐकिवात नव्हते?). तिच्या तुलनेने सामान्य नावापेक्षा याने चारचौघात ती उठून दिसेल असा तिचा होरा (अंदाज?) होता. तिच्या नणंदेच्या नाव बदलण्यामागे मात्र काही डावपेच नव्हता. सगळेच बदलतात म्हणून तिनेही बदलले, वेगळ्या निर्णयाबद्दल तिला कधी कोणी बोललंच नव्हतं."

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

तोलून-मापून/मुद्दामहून पेक्षा मला विचारपूर्वक/हेतुपुरस्सर हा शब्द योग्य वाटतोय

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

- ऋ
-------
लव्ह अ‍ॅड लेट लव्ह!

हेतुपुरस्सर छान आहे. जाणीवपूर्वक चालेल का?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन

सदर स्त्रीच्या कृतीत टॅक्टिकल म्हणावं असं फारसं काही नाही. सबब हा शब्दप्रयोग अस्थानी आहे.
----------------------------------
टॅक्टीकल हा शब्द काहीतरी चूक, वरकरणी मूर्खपणाचे, नुकसानकारक पण अंततः तसे करणाराच्या फायद्याचे असे निदर्शित करण्यासाठी आहे. उदा. चेसमधे टॅक्टीकली प्रधान देऊन दोन चालीत मेट करणे. फायनाशियल प्रोपोजल मधे टॅक्टिकल गणीतीय चूक ठेऊन मग बँकेशी निगोशिएट करत बसणे. शत्रूला टॅक्टिकली एक किल्ला घेऊ देणे. इ इ.
----------------------------------------------------
सदर उदाहरणात उल्लेखलेल्या स्त्रीवर नाव बदलच आणि बदलावेच लागेल असे भयंकर प्रेशर आले असेल, असे नाव बदलायचे नसते आणि तो आपला पराजय आहे अशी तिची धारणा असेल, तो मोठा इगो इश्श्यू असेल, इ इ तर तिने टॅक्ट्कली नाव बदलले म्हणणे सुयोग्य आहे. अन्यथा ती कोणाची ना कोणाची इप्सित बदनामी आहे.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.

tactical ला मराठीत कसे म्हणावे?

या संदर्भात धूर्तपणे म्हणणे पुरेसे आहे. अन्य संदर्भात कूटनितीने असे म्हणावे.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.

tactical ला मराठीत कसे म्हणावे? tactical decision च्या संदर्भात. म्हणजे tactical, जिथे एका निवडीला पर्याय असू शकतात, as opposed to natural, inevitable जिथे खर्या अर्थाने पर्याय नाहीत. "डावपेचात्मक निर्णय" फारच मिलिटरी वाटतंय.

या शब्दाशी जुनी ओळख आहे ती नॅव्हिगेशन सिस्टीमच्या नावामुळे. TACAN "ऊर्फ टॅक्टिकल एअर नॅव्हिगेशन सिस्टीम". VOR + DME कॉम्बिनेशन वापरुन एअरलाईन्सची विमानं नॅव्हिगेशन करु शकतात. (व्हीओआर = व्हीएचएफ ओम्नीडायरेक्शनल रेडिओ रेंज, आणि DME = डिस्टन्स मेजरिंग इक्विपमेंट.. या दोन्हीविषयी जालावर पूर्वी लिहिलेलं आहे.) याच सिस्टीमच्या मिलिटरी व्हर्शनला टॅक्टिकल नॅव्हिगेशन सिस्टीम म्हणतात. त्यात अ‍ॅक्युरसी वाढीव असते. पण जी सिस्टीम नागरी वाहतुकीत साधी सरळ दिशा अन अंतर ओळखून प्रवास करण्यासाठी आहे, तिलाच पॉलिश करुन मिलिटरीत मात्र "टॅक्टिकल" म्हणतात. या शब्दामधे सरळसरळ मिलिटरी कॉम्पोनंट आहे. हल्ल्याच्या फोर्सपेक्षा रचनेला, प्लॅनला, काव्याला महत्व आहे. (उदा. शिवाजीराजेंच्या) गनिमी काव्याला हा सरळसरळ समानार्थी शब्द ठरावा.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

वरील वाक्य "she made a tactical decision not to change her name after marriage because her husband's name was more common than hers, and she thought it would not make her stand out." असं असतं तर मी मोजून-मापून ऐवजी कदाचित सोयिस्कर शब्द वापरला असता कारण त्या वाक्याचा संकेत, 'केवळ सोयिस्कर होतं म्हणून नाव बदलण्याची प्रथा न पाळण्या'कडे होता असं वाटलं असतं.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

या लेखातही फार उपयोगी चर्चा चालू आहे. अर्थात इथेही अधेमधे चर्चेच्या ओघात अवघड इंग्रजी शब्दांचे अर्थ येताहेत. ते उपयोगी ठरताहेत.

Deja vu हा शब्दप्रयोगही एकेकाळी मुद्दाम शोधून अर्थ लावून समजून घ्यावा लागला. एखादा घटनाक्रम घडत असताना हाच घटनाक्रम पूर्वीही घडून गेला असल्याची स्मृती भासणे याला देजावू फीलिंग म्हणतात असं कळलं. असा अनुभव कधीकधी नक्कीच आल्याचं आठवतंय. देजावू हा शब्द माहीत नसतानाही याविषयी एका मानसशास्त्रातल्या तज्ञाच्या बोलण्यातून असं समजलं होतं की समोर घडणार्‍या घटनेचे इंटरप्रिटेशन नेहमीच्या ठराविक चालू मेमरी लोकेशनकडून येण्याऐवजी पूर्वीच्या एखाद्या मेमरी लोकेशनमधून आल्यामुळे असा भास होतो. अर्थात हे माझं इंटरप्रिटेशन, त्याचे शब्द नेमके आठवत नाहीत.

Jamais vu किंवा तत्सम काहीतरी हा Deja vu च्या उलट इफेक्ट असतो. उच्चार माहीत नाही.

त्याचप्रमाणे anecdotal evidence हा शब्दही काहीवेळा ऐकला आहे. याचा परफेक्ट अर्थ माहीत नाही, पण अनडॉक्युमेंटेड किंवा ऐकीव पुरावा असा असावा असं शोधावरुन वाटलं.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

Ja (ज) mai (मे) s(_) = जमे व्हू

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

Evidence चे anecdotal, empirical आणि statistical असे विश्वासार्हतेच्या चढत्या भांजणीतले प्रकार आहेत असं आमच्या statisticsच्या बैंनी शिकवलं होतं.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.

anecdotal म्हणजे स्वतःच्या मर्यादित अनुभवविश्वातला पुरावा. यात सुतावरून स्वर्ग गाठला जातो.
"आमच्या शेजारच्या काकूंना" असं करताना पाहिलंय टाइप पुरावे. सॅम्पल साइज फारच छोटा आणि बायस्ड असण्याची शक्यता फार.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

--------------------------------------------
ऐसीव‌रील‌ ग‌म‌भ‌न‌ इत‌रांपेक्षा वेग‌ळे आहे.
प्रमाणित करण्यात येते की हा आयडी एमसीपी आहे.

जालावरच्या चर्चास्थळांवर anecdata पण दिसतो आजकाल - अनुभवविश्वातले अनेक पुरावे एकत्र आणल्यावर मिळतो तो अनेकडेटा Smile
मला नवीन लॅपटॉप घ्यायचाय. कुठला घेऊ? हा मॉडेल कसा वाटतो? पंधरा उत्तरांपैकी ७-८ जणांनी फारच उत्तम आहे, चार वर्षं झाली काही त्रास नाही असे सांगितले, पण तिघा चौघांनी जरा गरम होतो, बॅटरी फार वेळ चालत नाही, सर्विस अगदी बाद असं सांगितलं तर एकूण माहितीला anecdata म्हणतात. काही संख्याशास्त्रीय नाही, पण रियल लाइफ अनुभवांचा साठा.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

'मेटा'ला काय म्हणता येईल मराठीत? 'मेटा' असंच म्हणण्याचा पर्याय आहेच. पण खेरीज?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन

मेटा म्हंजे?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

- ऋ
-------
लव्ह अ‍ॅड लेट लव्ह!

उदा. मेटाफिजिक्स् = अधिभौतिकशास्त्र.
मागे एकदा 'मेटा'वरून मेटाकुटीस आली होतीस तेव्हा कुठला तरी शब्द मी सुचवला होता.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

'अधि' हाच उपसर्ग सुचवला होतास. पण तो पुरेसा मराठी नाहीये! शिवाय रोचना म्हणते आहे त्या प्रकारचा बोध त्यातून होत नाही. म्हणून असमाधान कायम. Sad

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन

म्हणूनच मी उदा. म्हणून दिला. मी आधी म्हटल्याप्रमाणे मराठीत परिस्थितीनुसार शब्दछटा बदलतात. तुझ्याच 'व्हल्नरेबल'बाबत ते दिसेल.
आता इंग्रजीत नुसता 'मेटा' हा शब्द ऐकला असतास तर तुला कळला असता का ? तो संदर्भानेच कळला ना ? तसाच अधि हा देखील बोध न होणारा असला तरी संदर्भानेच समजून घ्यायचा पारिभाषिक शब्द आहे, असे माझे मत.
उदा. मेटाडेटा = अधिविदा म्हणू शकतो पण मेटामॉर्फसिस् = अवस्थांतरण. तिथे 'अधिबदल' वा 'अध्यवस्थांतरण'ची गरज नाही.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

होय, अर्थछटा बदलतात ते बरोबरच. किंबहुना काही विशिष्ट संदर्भांमध्ये 'अधिविदा' वापरायला माझी अजिबात हरकत नाही. पण या धाग्यावर शब्दास अचूक प्रतिशब्द यापलीकडे त्या त्या भाषेच्या प्रकृतीला साजून दिसेल असं 'एक्स्प्रेशन' (अहं, अभिव्यक्ती वापरायचा नाहीय. :प) शोधायचा प्रयत्न चालू आहे, म्हणून मुद्दाम पुन्हा विचारला.

उदाहरणार्थः इथे दिलेल्या व्याख्येनुसार (A term, especially in art, used to characterize something that is characteristically self-referential) अधिविदा हा शब्द योग्य. पण तिथल्या उदाहरणातल्यासारखा त्याचा वापर करायचा असेल तर? ("So I just saw this film about these people making a movie, and the movie they were making was about the film industry..." - "Dude, that's so meta. Stop before my brain explodes.") त्याला मराठीत काही समांतर शब्दयोजना (प्रतिशब्द नव्हे) आहे का, असा प्रश्न.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन

पण मुळात मेटा किंवा अधि चा अर्थ काय? ते कोणीतरी समजवा ना

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

- ऋ
-------
लव्ह अ‍ॅड लेट लव्ह!

अरे लहानपणी एका मेटासाडीची जाहिरात लागायची बघ:
साडी में साडी, पराग साडी.

किंवा मेटाशब्द दाखवणारी ही ओळ
"शब्दांवाचुन कळले सारे, शब्दांच्या पलिकडले"

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.

Smile ही उदाहरणे आवडली.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

साडी में साडी, पराग साडी.

"नानांत नाना, फडणवीस नाना" ("इतर नाना करिती तनाना") यावरून नाना फडणविसांना "मेटानाना" आणि इतर नानांना नुसतेच "नाना" म्हणून संबोधता यावे काय?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

ते चालीत बसवायचं तर फडणवीस ऐवजी फडणीस पाहिजे.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं

.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सॉरी, नजरेतून पृच्छा सुटली.

विद्याबद्दलचा विदा म्हणजे अधिविदा अशी सोप्पी व्याख्या करून चालेल असं वाटतं. (हे पाहा, कदाचित कामाला येईल.)

पण उदाहरण दिल्याशिवाय समाधान पुरतावणे नाही. तर उदाहरणार्थः 'डीडीएलजे' हा सिनेमा. 'मेकिंग ऑफ डीडीएलजे' हा सिनेमाबद्दलची माहिती सांगणारा सिनेमा. म्हणून मेटा. 'लगान' हा सिनेमा. 'मेकिंग ऑफ लगान' हा सत्यजीत भटकळचा माहितीपट म्हणजे मेटा. 'मेकिंग ऑफ लगान' (का असंच कायसंसं नाव असलेलं) पुस्तक हाही मेटा. 'चाहूल' हे नाटक. 'कळा ज्या लागल्या जीवा' हे 'चाहूल'चे संदर्भ वापरून लिहिलेलं नवं नाटक. ते स्वतंत्रपणेही पाहता येतं. पण 'चाहूल' माहीत असेल, तर त्यातले अर्थ अजून गुंतागुंतीचे होतात. त्यामुळे ते मेटा. (अर्थातच, अर्थातच -) डॉयलबुवांचा होम्स मूळ अवतार. त्यावरचे निरनिराळे चित्रपट, कथा, रसग्रहणात्मक साहित्य, दूरचित्रवाणीवरच्या मालिका, त्या त्या आवृत्तीवर आधारित फ्यानफिक्शन, त्यासाठी काढलेली फ्यानार्ट.... हे सगळं मिळून म्हणजेही मेटाच. (बादवे, नेमाड्यांच्या मुलाखतींचं पुस्तक हे मेट्याचं उदाहरण ठरावं काय?)

अडचण अशी आहे की मेटा ही तुलनेनी नवी संज्ञा आहे. संकल्पना जुनीच असली तरीही. त्यामुळे तिची व्याख्या तितकी काटेकोर नाही. नाम म्हणून, विशेषण म्हणून - दोन्ही प्रकारे तिचा वापर होतो. नाम म्हणून होणार्‍या वापरातही पुन्हा पोटभेद (की पाठभेद?!). फ्यानफिक्शनच्या प्रेमापायी माझा तिच्याशी वारंवार संबंध येतो आणि खरंच जीव 'मेटा'कुटीस येतो.

***

इतकी उदाहरणं लिहिल्यावर मला वाटतंय, जो स्वतंच्या पायावर धडपणे उभा राहू शकत नाही, ज्याला कशाचा तरी टेकू लागतोच लागतो, असा विदा म्हणजे अधिविदा / मेटा. अशा विद्यावर आधारित गोष्ट असेल, तर तिला अधि / मेटा हे विशेषण लावून चालेल. या कोनातून काही वर्णन सुचतं का पाहिलं पाहिजे...

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन

मला माहित असलेल्या संदर्भात सांगते - metalanguage: लेख लिहीत असताना, त्यातले "हा लेख अमुक-अमुक विषयावर आहे. पहिल्या भागात हे, दुसर्‍या भागात ते दाखवण्यचा प्रयत्न केला आहे" वगैरे वाक्य म्हणजे मेटालँग्वेज. मूळ मजकूरापासून एक पातळी बाहेर (वर?) येऊन, त्याची जाणीवपूर्वक (reflexive) चर्चा, म्हणजे मेटा पातळी.
metahistory: हेयडेन व्हाइट नामक इतिहासकाराचे प्रसिद्ध पुस्तक आहे. प्रसिद्ध इतिहासकारांच्या संहितांचा बारकाईने वाचून व्यापक इतिहासलेखनप्रक्रियेचा, तिच्यातील खोल दडलेल्या साहित्यिक स्वरूपाचा, मुळाशी असलेल्या नैतिक मूल्यांच्या मांडणीचा चिकित्सक अभ्यास.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सारांश म्हणा की..

ग्लॉसरी, शिंव्हावलोकन वगैरे.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

बहुदा नाही, मेटाडेटा अशी टर्म असते सॉफ्टवेअरमधे म्हणजे "डेटा अबौट डेटा".

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सारांश तर नाहीच, एकवेळेस सिंहावलोकन चालेल, पण अर्थ फक्त समरी किंवा सर्वेपुरता मर्यादित नाही. मेटा शब्दात reflexive (आत्मवाचक? आपल्या कृतीबद्दल आत्मभान असणे?) दृष्टीकोन महत्त्वाचा आहे. म्हणजे एखाद्या सृजनशील किंवा संशोधकीय कृतीचा जाणीवपूर्वक त्याच कृतीची किंवा शास्त्राची मूल्ये वा मेथडॉलॉजी तपासण्यासाठी वापर करणे, आणि तिचीच भाषा/शैली वापरून करणे. म्हणून इतिहासाचा इतिहास, साहित्यिकांबद्दल कादंबरी, बॉलिवुडवाल्यांवर बॉलिवुड सिनेमा, (डेटाबेसबद्दल डेटा?), इ.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

सर्वांचेच आभार! अजुनही नीटसे कळलेले नाही. पण आधीच्या लहानशुन्यापेक्षा हे मोठे शुन्य बरंच बरंय! Smile

अधिक समजण्यासाठि काही प्रश्न
-- मुळातच सगळंच इतिहासलेखन हाच मेटा का नाही? तो ही घडलेल्या घटनांच्या टेकूवर उभा असतो, स्वतंत्र स्वायत्त साहित्य निर्मिती असं त्यात काही नसतं
-- रिसर्च पेपर्स, व्हाइट पेपर्स हे मेटा लेखन असतं का?
-- विविध विषयांवरील डॉक्युमेंटरी फिल्म्स या मेटाफिल्स म्हणता येतील काय?

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

- ऋ
-------
लव्ह अ‍ॅड लेट लव्ह!

मुळातच सगळंच इतिहासलेखन हाच मेटा का नाही? तो ही घडलेल्या घटनांच्या टेकूवर उभा असतो, स्वतंत्र स्वायत्त साहित्य निर्मिती असं त्यात काही नसतं

उदा. मराठ्यांचा इतिहास हा मेटा नाही. इतिहासलेखनाचा इतिहास हा मेटा आहे.

रिसर्च पेपर्स, व्हाइट पेपर्स हे मेटा लेखन असतं का?

रिसर्च पेपर्स कसे लिहावेत वगैरे चर्चा करणारे रिसर्च पेपर्स हे मेटालेखन आहे.

विविध विषयांवरील डॉक्युमेंटरी फिल्म्स या मेटाफिल्स म्हणता येतील काय?

पुन्हा तेच - फिल्म कशा बनवाव्या वगैरे डिस्कस करणार्‍या फिल्म्स या मेटा फिल्म्स.

एखाद्या ज्ञानशाखेचा दृष्टिकोन त्याच ज्ञानशाखेला वापरल्यावर जे होतं त्याला मेटा म्हणावं असं वाटतं.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं

इतिहासलेखन म्हंजे नेमकं मेटालेखन नाही.
कुणी इतिहासलेखनाचा इतिहास लिहिला, तर मात्र तो मेटाइतिहास होउ शकतो.
म्हंजे एखाद्यानं 'आजवर इतिहास कसा कसा लिहिला गेला. आधी कोणती साधनं वापरली, इतिहास ह्य शब्दाचा अर्थ काय मानला गेला' वगैरे पासून ते इतर तपशील दिले तर तो मेटाइतिहास.
जर डेटा = विदा असेल तर--
मेटाडेटा = पितृविदा
.
.
किंवा स्रोताचा स्रोत म्हंजे मेटा. 'स्रोताचा स्रोत' ह्याचं लघुरुप 'स्रोस्रोत' असं व्हायला हरकत नसावी.

--डेटाबेसप्रेमी

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

वरच्या 'मेटा'सारखाच मला नेहमी कोडयात टाकणारा शब्द म्हणजे Historiography. ह्याचा मराठीमध्ये नक्की अर्थ काय? (मला केवळ प्रतिशब्दापलीकडे जाऊन संकल्पना समजावून घ्यायची आहे.)

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

इतिहासलेखनपद्धती. इतिहास कसा लिहितात याच्या वेगवेगळ्या पद्धतींचा अभ्यास, एखाद्या इतिहासशाखेचा तशा वेगवेगळ्या पद्धतींनिशी अभ्यास- उदा. मराठा इतिहासाची हिस्टोरिओग्राफी म्ह. त्या इतिहासाचे चित्रीकरण कशाप्रकारे केले गेलेय? मिलिटरी हिस्टरी, सोशल हिस्टरी, इकॉनॉमिक हिस्टरी की अजून काही? मराठ्यांनी स्थापन केलेल्या राज्याचे पर्सेप्शन काय आहे? निव्वळ बंडखोर म्हणून आहे की संतपरंपरेने प्रभावित अशी थोर चळवळ वगैरे? इ.इ.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं

पाने