पुस्तकं आणि वाचनः बदलत्या दिशा
माझं हार्डकॉपीतल्या (@अमुकः योग्य मराठी प्रतिशब्द सुचवा प्लीज) पुस्तकांचं वाचन जवळजवळ थांबलं आहे. असं दर काही वर्षांनी अधूनमधून होत असतं, एखादं खणखणीत पुस्तक मिळालं की येईल रुळावर... असं म्हणून मी इतके दिवस निवांत होते. पण सध्या तसं होताना दिसत नाहीय. हाताशी वाचायसाठी साधारण १० तरी रोचक पुस्तकं आहेत, तरीही पुस्तक वाचण्याऐवजी सहजच ऑनलाइन डोकावण्याला प्राधान्य दिलं जातं. ऐसी आहे, ब्लॉग्स आहेत, फेबु आहे... तिथे वादंग करण्यात, लाइकवण्यात, नुसतंच वरवर काही चाळण्यात जवळजवळ सगळा वेळ जातो. कुठेही आणि कितीही सहजी उपलब्ध असलेलं जाल हे याचं एक कारण असावं. पण तितकंच नाही. पूर्वीही जाल होतंच की. पण तरीही माझं प्रत्यक्ष पुस्तकांचं वाचन त्यामुळे मंदावल्याचं आठवत नाही. माझा वाचनाचा आवाका, आवड, क्षमता कमी झाल्याची पापशंका मला येते आहे. अर्थात - यानं भिण्याचं काही कारण नाही - एक क्षमता कमी झाली, तर दुसरी वाढते - मानवी मेंदू... इत्यादी दिलासे मीही मला देऊन झाले आहेत. पण कसंय - इतकी वर्षं माझ्या शहाणपणाचा (होय, होकारात्मक आणि नकारात्मक असे दोन्ही अर्थ अभिप्रेत आहेत!) स्रोत मुख्यत्वेकरून पुस्तकं होती. ती हातून सुटतात की काय, या कल्पनेनं मला जरा असुरक्षित वाटतं आहे.
इथे असणारे जवळजवळ सगळेच लोक वाचन आणि लिखाण या प्रकारांत थोडा रस बाळगून असतील आणि जालावरही पुरेसे सक्रिय असतील असा माझा अंदाज आहे. तुमचे अनुभव माझ्यासारखे आहेत का, असं कुतूहल. असुरक्षितता कमी करण्याचा आणि तुम्ही कुणी काही उपाय शोधले असलेत तर ते जाणू घेण्याचा हा क्षीण प्रयत्न.
चर्चा विषय मस्तय.. पण नाही
चर्चा विषय मस्तय.. पण नाही माझं हार्डकॉपीतलं वाचन अजिबातच थांबलेलं नाही. उलट काही प्रमाणात वाढलंच आहे.
त्यामुळे पुढे मागे अशी वेळ आली तर तुम्ही 'मंडवली' काय काय हुपाय करताय त्यावर लक्ष ठेऊन आहे
- ऋ
-------
लव्ह अॅड लेट लव्ह!
माझं वाचन सुरुच असतं. मात्र
माझं वाचन सुरुच असतं. मात्र ते हार्डकॉपीच असेल हे सांगता येत नाही. संशोधनासाठी लागणारी पुस्तकं जालावर जास्त प्रमाणात उपलब्ध असतात. त्यामुळे वाचन बंद होणं ही माझी समस्या नाही. माझा प्रॉब्लेम वेगळाच आहे.
मला वेगवेगळ्या विषयावर वाचायची आवड आहे. आणि समाजशास्त्रात पीएचडीसाठी प्रवेश घेतल्यापासुन माझे वाचन एकसाची होऊ लागले आहे याची निव्वळ शंका नाही तर मला खात्री झालीय. आणि त्यामुळे मात्र मला अतिशय अस्वस्थ व्हायला होतं. मला माझे संशोधन देखिल इंटरडीसीप्लीनरी स्वरुपाचे करायचे आहे. सुरुवात कुठेतरी करायची म्हणुन समाजशास्त्रातुन केली. मी कुठल्यातरी एका शास्त्रात बंदिस्त झालो या कल्पनेनेदेखिल मला गुदमरायला होते.
संवाद
राजहंसाचे चालणे | भूतळी जालिया शाहाणें | आणिकें काय कोणें | चालावेचिना?
कुठल्या विषयावर संशोधन करताय?
कुठल्या विषयावर संशोधन करताय?
सामाजिक संबंधांचा शारिरीक आणि
सामाजिक संबंधांचा शारिरीक आणि मानसिक आरोग्यावर होणारा परिणाम
संवाद
राजहंसाचे चालणे | भूतळी जालिया शाहाणें | आणिकें काय कोणें | चालावेचिना?
मला माझे संशोधन देखिल
मला माझे संशोधन देखिल इंटरडीसीप्लीनरी स्वरुपाचे करायचे आहे. सुरुवात कुठेतरी करायची म्हणुन समाजशास्त्रातुन केली. मी कुठल्यातरी एका शास्त्रात बंदिस्त झालो या कल्पनेनेदेखिल मला गुदमरायला होते.
अतुलदा, सांता फे इन्स्टिट्युट मधे इंटरडीसीप्लीनरी खूप संशोधन चालते.
http://www.santafe.edu/
http://en.wikipedia.org/wiki/Santa_Fe_Institute
मला ह्याचे खूप आकर्षण होते एके काळी. पण मी फारसा बुद्धीमान नसल्याने तो नाद सोडून दिला. ...
--
जॉर्ज मेसन विद्यापीठातही चालते पण मी असं ऐकलेय की त्यांचे कोर्सेस हे स्नातक पदवी पर्यंतच आहेत. स्नातकोत्तर नाहीत असे ऐकले. (पण क्यापिटलिझम ची भट्टी आहे जॉर्ज मेसन विद्यापीठ.)
गुर्जींचा हा लेख याच
गुर्जींचा हा लेख याच अनुषंगाने जाणारा होता.
विषेषतः हे आणि हे प्रतिसाद वाचा.
तुम्हाला जे वाटतंय तेच या लोकांना वाटते. आणि मला स्वतःला पण हाच अनुभव थोड्या फार प्रमाणात येतो. म्हणजे पुर्वी वाचलेले "तुंबाडचे खोत" परत वाचायला मला कंटाळा येणार नाही, पण आता तेवढे मोठे नवीन पुस्तक वाचायला नको वाटते असे वाटते चाळावे - पटकन सारांश कळावा!
कथा रंगेपर्यंत सहनशीलतेने पुढे वाचत राहण्याची मानसिकता कमी होते आहे माझी!
-सविता
----------------------------
|| स्वतः मेल्याशिवाय स्वर्ग दिसत नाही ||
क.सं.क. वाचला होता मी. ते
क.सं.क. वाचला होता मी. ते सगळं ठीक. पण मला मुख्यत्वेकरून वाचनाबद्दल प्रश्न पडलेत. शेवटचं मेजर पुस्तक कुठलं वाचलं होतं मी, तेही आता आठवत नाहीय.
'दी शॅलोज' या पुस्तकातही काहीसे असेच अनुभव नोंदलेले आहेत. पण गंमत अशी की - 'हो हो, अगदी अस्संच होतं...' अशी मजा वाचताना येत असूनही ते पुस्तक वाचून पुरं करायला मला कमालीचे कष्ट पडले. म्हणजे वाचायला घेतलं की कंटाळा येत नसे अजिबातच. पण इकडे क्लिक करून ये, मेल चेकवून ये, मधेच तिसरंच काहीतरी उघड... असं करत करत पुन्हा पुस्तकापाशी येताना दमछाक.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
बहुतांशाने वेळ कमी मिळत
बहुतांशाने वेळ कमी मिळत असल्याने वाचनाचे प्रमाण कमी झाले हे माझ्याही बाबतीत खरे आहे. पण ते प्रमाण कमी - कमी होत जाणार नाही ह्याची काळजी नाही, कारण अजूनही एखादे दमदार पुस्तक मिळाल्यास रात्र जागवून संपविण्याचा सोस कमी झाला नाहीयेय. मला पुस्तकं डिजीटल स्वरूपात वाचयला तितकीशी मजा येत नाही त्यामुळे हार्डकॉपीतल्याच पुस्तकांचे वाचन एकदमच बंद होइलसे वाटत नाही.
डिट्टो!
- (ठोकळा पुस्तके वाचायला आवडणारा) सोकाजी
ब्लॉग हा माझा...
रीडर्स ब्लॉक
'फॉलोइंग द पाथ ऑफ लीस्ट रेझिस्टन्स' या न्यायाने, आंतरजालावर अधिक वेळ जाणं हे तसं स्वाभाविकच म्हणता येईल.
अगदीच जर वाचनावर परिणाम होतोय असं वाटत असेल, तर सर्वस्वी वेगळ्या प्रकारची/भाषेतली पुस्तकं वाचण्यासाठी निवडता येतील - किंवा सतराशे अठ्ठ्याण्णववेळा वाचलेलं जुनं, आवडीचं पुस्तकही पुन्हा वाचायला घ्यावं.
नवीन पुस्तक वाचायला घेतल्यावर, विशेषतः इंग्रजीतलं एखादं जाडजूड पुस्तक असेल तर त्यात रूळेपर्यंत (साधारण पहिली पन्नासेक पानं), लक्ष त्यात तितकंसं केंद्रित होत नाही. अशा वेळी, एखाद्या निवांत जागी/कॅफेत तळ ठोकला की बर्याचदा वाचनाची लय सापडते. त्यातूनही त्या वेळी ते पुस्तक नाहीच आवडलं, तर ते सरळ बाजूला ठेवून द्यावं. एक पुस्तक संपेपर्यंत दुसरं सुरू करायचं नाही इ. नियमांच्या भानगडीत पडण्याचे काही कारण नाही.
'पुस्तक वाचणं' ह्या छंदाचं क्वचित अवडंबरही माजवलं जाऊ शकतं (अधोरेखित शब्द पहावा). 'उद्धरेत आत्मनात्मानं' छापाची नैतिक जबाबदारी असल्यागत अपराधी वाटण्याचं काही कारण नाही. 'रीडर्स ब्लॉक' आला असं वाटत असेल, तर सरळ काही दिवस पुस्तकं दूर ठेवावीत. आवड असली की काही दिवसांनी आपोआप त्यांच्याकडे वळणं होतं. (चुकला फकीर मशिदीत!).
अवांतर -
१. बाकी काही लोक "धूप में निकलो, घटाओं में नहा कर देखो| ज़िन्दगी क्या है, ये किताबों को हटा कर देखो|" छापाचे सल्ले देतील. त्यांच्याकडे दुर्लक्ष करावे. यमकबिमक जुळवून अशा एकोळी घिसापीट्या (तरीही टोकाच्या) स्युडो-सुभाषितांचा काजूगर हातावर ठेवणे, हे चमकदार संभाषणासाठीच ठीक. (आठवा - स्तंभाजवळच्या लायब्ररीत जाऊन लिंबू मागणार्या पंडिताचे 'अंतू बर्वा'मधले उदाहरण.)
जुनी, आवडीची पुस्तकं वाचायला
जुनी, आवडीची पुस्तकं वाचायला तितकासा त्रास होत नाही, हे मजेशीर निरीक्षण. (मी गेल्याच आठवड्यात पेंडश्यांचं 'एक होती आजी' यव्यांदा वाचलं.)
लक्ष केंद्रित होत नाही, हाच प्रॉब्लेम. पण माझ्याकडे कॅफेत तळ ठोकण्याचा पर्याय दुर्दैवानं उपलब्ध नाही! किंबहुना निवांत जागा + निवांत वेळ हाच एक मोठा प्रश्न आहे. (माझी एक मावशी माझ्या पुस्तकं खाण्याच्या आवाक्याकडे पाहून असूयेनं म्हणत असे - लग्न कर तू, मग पाहू आपण किती वाचतेस ते. तिला सांगितलं पाहिजे, बाई गं, लग्न न करताही असले अडथळे येऊ शकतात!)
अवडंबराबद्दलही मान्य आहे. होतं क्वचित असं. त्याकडे काणाडोळा करायला शिकलेय मी. पण... असो! नि घेतलं पुस्तक पुरं केलंच पाहिजे वगैरे शिस्तही मला नाही. घेतला सिनेमाही मी पुरा पाहते असं नाही... पुस्तकाचं काय! 'मला काय अभ्यासाला नाही लावलंय, पकाव आहे, दिलं फेकून' असा माज मी पूर्वीपासून करत आलेय. आता तोच मुळावर येतोसं दिसतंय!
अवांतरः आवडण्यात आल्या गेले आहे!
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
'धूप में निकलो ...' वरून
'धूप में निकलो ...' वरून आठवलं. मला निवांत वाचायचं असतं तेव्हा फोन, कंप्यूटर सगळं घरात ठेवून बाहेर उन्हात जाऊन वाचत बसते. (उन्हाळ्यात हा पर्याय नसतो.) अगदी किंडल किंवा टॅब्लेटवरही वाचायचं असताना वाय-फायचा सिग्नल येणार नाही अशा जागी जाऊन बसते आणि वाचते. पाचेक मिनिटांत डुलकी येते, दहाएक मिनीटं झोपायचं आणि पुन्हा दोन-अडीच तास वाचायचं असं करते.
'पकाव आहे, दिलं फेकून' असं अनेक वरकरणी अभ्यासपूर्ण दिसणाऱ्या पुस्तकांबद्दलही केलं आहे. इंग्लिशमधे थोर साहित्य आहे तशीच भरताड पुस्तकंही चिकार आहेत. हल्लीच्या काळात, जाड म्हणता येईल असं evolutionary psychology नावाचं पुस्तक वाचलं. ४००+ पानं आहेत. पण ते संपवल्यालाही काही महिने लोटले.
---
सांगोवांगीच्या गोष्टी म्हणजे विदा नव्हे.
evolutionary psychology
evolutionary psychology नावाचं पुस्तक वाचलं
स्टीव्ह पिंकर काय ?
David Buss
नाही. David Buss (उच्चारी - डेव्हीड बस्). स्थानिक विद्यापीठातला बिगशॉट* माणूस आहे. रिचर्ड डॉकीन्सने घेतलेल्या याच्या मुलाखतीचे तुकडे युट्यूबवर आहेत. पुस्तकातलाच बराचसा भाग त्यात आहे. वाचायचं नसेल तर हे व्हीडीओ पहा. माहितीपूर्ण बोलतानाही, स्वतः संशोधक असूनही हा विनोदी आणि रंजक शैली कायम ठेवतो. (अरेरे, वाचनाच्या धाग्यावर अशी ब्लास्फेमी करावी काय?)
*उत्क्रांतिविरोधक लोक पुस्तकं लिहीताना याच्याही नावाने शंख करतात.
---
सांगोवांगीच्या गोष्टी म्हणजे विदा नव्हे.
अवांतराबद्दल कुडंट अग्री मोर!
अवांतराबद्दल कुडंट अग्री मोर! तशा वायझेडांना फाट्यावर मारणे हेच उत्तम. तशांप्रति कण्डिसेन्शन हाच त्यावर उपाय आहे.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
बाकी काही लोक "धूप में निकलो,
बाकी काही लोक "धूप में निकलो, घटाओं में नहा कर देखो| ज़िन्दगी क्या है, ये किताबों को हटा कर देखो|" छापाचे सल्ले देतील. त्यांच्याकडे दुर्लक्ष करावे. यमकबिमक जुळवून अशा एकोळी घिसापीट्या (तरीही टोकाच्या) स्युडो-सुभाषितांचा काजूगर हातावर ठेवणे, हे चमकदार संभाषणासाठीच ठीक.
शिवाय "जगण्यातली कॉम्प्लेक्सिटी साहित्यात आणता येत नाही", ही सांगण्यासाठी त्यांनाही एका गाण्याचाच आधार घ्यावा लागतो
"भाषेचे दौर्बल्य" दुसरं काय ?!
भाषेचे नव्हे भाषिकांचे
भाषेचे नव्हे भाषिकांचे दौर्बल्य, आबासाहेब
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
मोठे मोठे प्रतिसादमें ऐसे
मोठे मोठे प्रतिसादमें ऐसे छोटे छोटे चुक्या होत्येच र्हैते !
---- आबा
(च्यायला!! )
इन्डीड
इन्डीड
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
आबा तुस्सी खरंच ग्रेट्ट हो.
आबा तुस्सी खरंच ग्रेट्ट हो.
हे काय लिमिटेड एडिशन मधे आहे का काय?
"...स्तंभाजवळच्या लायब्ररीत जाऊन लिंबू मागणार्या पंडिताचे 'अंतू बर्वा'मधले उदाहरण." हे काय लिमिटेड एडिशन मधे आहे का काय? का चक्क नंदन गल्ली चुकलं? !
--------------------------------------------------------------
लिखाण आवडलं तर तारांकीत करायला विसरू नका....
अनलिमिटेड एडिशन
खरं तर अनलिमिटेड एडिशनमध्ये (पक्षी: छापील पुस्तकात) हे वाक्य आहे. दिवाळ्याचा अर्ज मागवून ठेव म्हणावं...इत्यादीच्या परिसरात. अभिवाचनात काही वाक्यं बदलली/गाळली जातात, त्यापैकी हे एक.
आयला खरंच की!
छापील प्रत बर्याच महिन्यात वाचली नाहिये. हे पुसटलं स्मृतीतलं. थोडक्यात, आमचंच गल्ली चुकलं बगा!
आणि उलटंहि होतं कधीमधी. रविवार सकाळमधे कडवेकर मामी येउन सगळ्याना भादरून जाते, तेव्हा तिच्या तोंडचा एक संवाद (रेकॉर्डिंगमधे) आहे;
मामी: "पूर्वी एकदा, खुर्चीचं लात्त मोडलं होतं"
बापूसाहेबः "काय मोडलं होतं?"
मामी: "लात्त वो..."
कामत: " 'पाय', पाय म्हणायचंय त्याना"
......
हे छापील प्रतीत नाहिये. फार्सात, लक्ष्मीकांत बेर्डे काम करताना हा प्रकार कॉमन असायचा. पण पु.लं.च्या नाटकात, ते सुध्दा ते स्वतः त्यात काम करत असताना, मूळ संहितेपेक्षा जास्तीचे संवाद आहेत हे आश्चर्यच आहे. असो.
--------------------------------------------------------------
लिखाण आवडलं तर तारांकीत करायला विसरू नका....
संदर्भ
नो आयडियाज् बट इन थिंग्ज.
अवांतर - To travel without moving an inch
चित्रपट : 'नेमसेक'. पाहा २:२२ ते २:५०
का
वाचायचं तरी किती.
वाचायचं कशाला.
रोजच्या आयुष्याचं रहाटगाडगं सांभाळताना, वाचण्यासाठी लागणारा वेळ नक्की कुठून आणायचा.
शिवाय मुळात वाचण्यासाठी एक वैचारिक बैठक,तयारी लागते, ती कुठून मिळवायची.
ह्या आणि अशा प्रश्नांची उत्तर सापडली की अवांतर वाचन सुरु करावं म्हणतो.
मागे मीच "तुम्ही कसे/किती वाचता" हे विचारायला धागा काढला. उत्तरंही भारी होती.
पण ते वाचूनही जाणवलं ते असं :-
मला स्वतःला घर्-हापिस्-व्यायाम-पिक्निक्/टैम्पास/गप्पागोष्टी ह्यातल्या प्रत्येकासाठीच आधीच वेळ कमी पडतो.
नव्याने वाचन नावाची activity कशाला मागे लावून घ्या असा म्या पामर विचार करतो.
.
.
थोडक्यात ताकतवान मेंदुचे बौद्धिक मॅचोमॅन वाचू शकतही असतील भरपूर, त्यांचा वाचनवेग अधिक असल्यानं.
पण ते बघून वाचन नामक क्षमतेबाहेरचे डम्बेल्स आपण उचलावेत का हे समजत नाही.
मग ते वाचन ऑनलाइन असो, नै तर हार्डकॉपी असो.
.
.
वरती नंदननं उल्लेख केलेलं "धूप में निकलो, घटाओं में नहा कर देखो| ज़िन्दगी क्या है, ये किताबों को हटा कर देखो|" छापाचं एक सुभाशित व सदर प्रतिसाद ह्यात बारीक फरक इतकाच की सुभाषितातून वाचनाबद्दल काहीशी तुच्छता व स्वतःबद्दलची आत्मप्रौढी/जगाला शहाणपण शिकवण्याचा उद्देश आहे; मात्र सदर प्रतिसाद सद्य परिस्थितीतील मर्यांदाचा उल्लेख आहे - शहाणपण शिकवणं वगैरे नाही.
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
बाकीचं सगळं ठीक आहे. वादबीद
बाकीचं सगळं ठीक आहे. वादबीद होते रहेंगे.
पण "शिवाय मुळात वाचण्यासाठी एक वैचारिक बैठक, तयारी लागते, ती कुठून मिळवायची?" हे काय झेपलं नाही. अशी तयारी लागत असती, तर मी कवाचीच नापास असते.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
विनम्रपणा
आपल्या विनम्र भूमिकेचं, विनयाचं आम्हाला नेहमीच कौतुक वाटतं.
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
@संपादक आपल्या स्वतःच्या
@संपादक
आपल्या स्वतःच्या धाग्यावर प्रतिसादांना श्रेणी देण्याची सोय का नाही म्हणे? मला वरच्या प्रतिसादाला 'खवचट' श्रेणी द्यायची आहे. मला सुविधा द्या, नाहीतर वरच्या प्रतिसादाला 'खवचट' श्रेणी तरी द्या.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
आपली इच्छा पूर्ण करण्यात आली
आपली इच्छा पूर्ण करण्यात आली आहे.
-सविता
----------------------------
|| स्वतः मेल्याशिवाय स्वर्ग दिसत नाही ||
मं.आ.आ.आ.
आ.आ.आ.आ.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
आचार म्हणजे काय?
आचार म्हणजे काय?
सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.
आम्ही आपले आभारी आहोत.
आम्ही आपले आभारी आहोत.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
स्पष्टीकरणास्तव आ*४
स्पष्टीकरणास्तव आ*४
सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.
(No subject)
थोडक्यात ताकतवान मेंदुचे
अरे पण तुला कोण सांगतंय डंबेली उचल म्हणून!!! वाचायचं तर वाच नैतर नको वाचू बे, सिंपल आहे.
त्रागा वाटेल पण वाचन ही पूर्णपणे वैयक्तिक गोष्ट आहे, आपण स्वतःच ओळखू शकतो आपल्याला किती वेळ आहे आणि आपली क्षमता किती आहे ते. त्याबरहुकूम वाचा नैतर वाचू नका. त्यासाठी इतके स्पष्टीकरण कशाला? डिफेन्सिव्ह सुराचे कारण समजले नाही म्हणून विचारतोय.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
आत्मसमजूत
स्वतःची समजूत घालणं हा ही एक उद्देश.
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
समजूत? बॉरं ओक्के.
समजूत? बॉरं ओक्के.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
हार्डकॉपी -कागदी बांधणीतील
हार्डकॉपी -कागदी बांधणीतील ???
काही दिवस ठरवून अजिबात काही वाचू नका, पेपरपण नाही. एखाद्या निवांत रविवारी रसमलई वगैरे चापून झक्कपणे नवीन सुरुवात करा.
डोक्याची भूक जर सिनेमे आणि
डोक्याची भूक जर सिनेमे आणि इतर मल्टीमिडियामुळे भागत असेल तर सो बी इट.
गेल्या काही वर्षांत डोक्याची भूक भागवणार्या गोष्टींच्या स्वरूपात बदल होतो आहे. तंत्रज्ञानाच्या सुलभतेमुळे दृश्यतेकडे भर वाढतो आहे. उदा. ग्राफिक नॉव्हेल्सची भरभराट, सिनेमांमधले स्पेशल इफेक्ट्स वगैरे. त्याच्या गुणांमुळे म्हणा नाहीतर भडिमारामुळे म्हणा - आवडीनिवडीत बदल होत असेल तर ते नैसर्गिकच आहे. डोक्याची भूक भागल्याशी कारण.
---
अवांतरः पूर्वी मी रोजच्या पेप्रातल्या वकिलांच्या नोटिशी आवडीने वाचत असे. (लीज, लीन, गहाणपत्र, बयाणा, कच्चीपर्ची, साडीचोळी, खणबांगडी वगैरे शब्द आणि उत्तरेकडे अमुक, पश्चिमेकडे टमुक वगैरे शब्द आणि प्रकार भयंकर आवडायचे.) आता ते वाचायला लय बोर होतं. आत्ता मेघनातैंना जो विषाद वाटतोय तसा त्यासंबंधी मध्यंतरी मला वाटून गेला होता!
********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.
वकिलांची साडीचोळीची नोटिस मी
वकिलांची साडीचोळीची नोटिस मी कधीच वाचली नाही. लिंक पाठवता का?
सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.
वकिलांची साडीचोळीची नोटीस
वकिलांची साडीचोळीची नोटीस नसते हो.
अशिलाला जागा घ्यायची असते. टायटल क्लियर असल्याची खातरजमा करून घेण्यासाठी बहुदा वर्तमानपत्रात जाहीर नोटीस द्यावी लागते. त्यात वकील जागेचा पत्ता, गटक्रमांक वगैरे देऊन विविध प्रकारच्या हक्कांची यादी देतात (लीज लीन वगैरे - त्यातलंच एक साडीचोळी), आणि यापैकी कोणता हक्क असल्यास संपर्क साधावा अन्यथा टायटल क्लीयर असल्याचे समजण्यात येईल वगैरे...
साडीचोळी हा काहीतरी वतनाचा प्रकार असावा. त्यानुसार काहीतरी हक्क प्राप्त होत असावा. नोटीस सापडली की लिंक देतोच.
********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.
अवांतरावरून (अवांतर)
त्याचप्रमाणे, भारतीय रेल्वेचे (कोणत्याही विभागाचे) वेळापत्रकही अतिशय रोचक. किंबहुना, मी तर म्हणेन की त्यासारखे फिक्षन त्रिभुवनात शोधूनसुद्धा सापडणार नाही. (नायक, नायिका, खलनायक, झालेच तर प्लॉट वगैरे काही काही म्हणून नसतानासुद्धा.)
प्रत्येक बदल अपरिहार्य आणि
प्रत्येक बदल अपरिहार्य आणि नैसर्गिक आहे म्हणून आपण स्विकारतोच आहोत. दुसरं काय करु शकतो?
फसवे शीर्षक!
लेखाच्या शीर्षकावरून, अलीकडे मराठी पुस्तके सोडून अचानक उर्दू पुस्तके वाचण्याची वाचण्याची प्रथा समाजात बोकाळू लागली आहे की काय, अशी शंका आल्याने लेख उघडला, तर आत काही भलतेच निघाले. असो चालायचेच.
उद्देश्य आणि सोशल-नेटवर्किंग-सॅनिटी चेक
'कशासाठी' वाचायचे? ह्या प्रश्नाचे उत्तर शोधावे. म्हणजे असं कि वाचनानंतर वाचलेल्या गोष्टीचे चिंतन होणं गरजेचं आहे, त्यावर एखादा संवाद(स्वतःशी किंवा टू स्टार्ट विथ समान-आवड असणार्यांशी) घडणं गरजेचं आहे. हा संवाद प्रत्यक्ष/ब्लॉगवरुन/फोरमवरच्या पोस्टवरुन/पत्राद्वारे घडू शकतो. वाचल्यानंतर नक्की काय हाती लागलयं(ग्रॅटिफिकेशन) हे तपासता आलं कि वाचायचा वेग वाढेल.
इथे होतं असं कि 'चॅट'सम फेसबुक/प्रतिसाद/खरडी(इन्स्टंट ग्रॅटिफिकेशन) इतर काहि करण्यासाठी वेळ आणि पेशन्स ठेवतच नाहित. अशी परिस्थिती असल्यास सोशल-नेटवर्किंग-सॅनिटी चेक* करण्यास हरकत नाहि.
*सोशल-नेटवर्किंग-सॅनिटी चेक - सोशल नेटवर्क पासून थोडा वेळ दुर राहून सनिटी शिल्लक आहे का हे तपासणे.
माझ्या शहाणपणाचा (होय,
मन यांच्या तुम्ही कसे वाचता धाग्यावर म्हटलं होतं त्याप्रमाणेच - आजकाल एखाद्या विषयावर माहिती मिळवायची असेल तर नेटवरच खूप चांगली माहिती मिळते. त्यामुळे त्या शहाणपणाबाबत फारसा वाईट बदल झालेला नाही. ललित वाचन करण्याची हौस थोडी कमी झाली आहे. हे गेली अनेक वर्षं हळूहळू होतंय बहुतेक. पण नेटचा प्रादूर्भावही त्याच काळात वाढलेला आहे. त्यामुळे नक्की कशामुळे काय झालं सांगता येत नाही.
मात्र इकडे क्लिकव, तिकडे कोण काय म्हणतोय बघ हे काहीसं व्यसनासारखं झालंय खरं. टीव्हीचा रिमोट घेऊन नुसती चॅनेलं फ्लिप करत बसायचं, काहीतरी चांगलं दिसेल या आशेने, त्याच जातकुळीतलं हेही. त्यावर उपाय माहीत नाही, पण काहीतरी करण्याची गरज वाटते खरी.
मात्र इकडे क्लिकव, तिकडे कोण
असं झाल्यावर तुम्ही काय करता ते कॄपया लिहावे. म्हणजे आम्हांलाही मदत होईल. आम्ही तर असे काही झाले की नेटवरच पुस्तके वाचत बसतो.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
+१
नेटवरच पुस्तके वाचत बसतो
+१
मीही हेच करतो.
पण टीव्ही शेवटाचा कधी पाहिला होता हे आठवत नाही.
कधी दुसरच कुणी लावून बसलं असेल आणि समोर सुरु असणारा कार्य्क्रम मुळात पाहण्यासारखा वाटला तर तिथेच थांबून पाहतो.
(आवडते चित्रपट किंवा डिस्कवरी किंवा मधे मधे प्रधानमंत्री ही मालिका पहात होतो.)
ह्याशिवाय काहेही सुरु असले, तर सरळ आपल्या पुढच्या उद्योगाला लागतो.
अर्थात असा टीव्ही पाहणं हेसुद्धा क्वचितच होतं.
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
धागा व नंदन यांचा प्रतिसाद
धागा व नंदन यांचा प्रतिसाद आवडले आहेत. अन्य प्रतिसाद अजून वाचले नाहीत. वाचणार आहे.
प्री-कमिटमेंट
> तरीही पुस्तक वाचण्याऐवजी सहजच ऑनलाइन डोकावण्याला प्राधान्य दिलं जातं.
ही एक बहुचर्चित समस्या आहे. (हे मला इंटरनेटमुळेच कळलं, पण ते असो.) यावर सुचवण्यात आलेला एक उपाय असा की स्वत:ला प्री-कमिट करणे. म्हणजे समजा स्वत:वर असं बंधन घालून घेतलं:
मी रोज संध्याकाळी पाच ते नऊच्या दरम्यान इंटरनेट आणि सेलफोन बंद ठेवण्याचा नेम पाळीन. हा नेम जर मोडावासा वाटला (काही महत्त्वाची इ-मेल येणार आहे इत्यादि कारणामुळे) तर मोडण्याआधी ते कारण कागदावर लिहून काढीन, त्यानंतर दहा मिनिटं थांबेन आणि मगच मोडीन.
यामागचा विचार असा की स्वत:च्या मार्गात कृत्रिम अडथळे निर्माण केल्यामुळे निव्वळ चाळा म्हणून इंटरनेटगिरी करण्याची सहजप्रवृत्ती कमी होते. ते कारण लिहून काढत असतानाच अनेकदा असं लक्षात येतं की त्यात काही जीव नाही. हेच तत्त्व इतरत्रही लागू आहे. उदाहरणार्थ, सिगरेट सोडायची इच्छा असणारे अनेकजण मुद्दाम पाकीट आडनिड्या जागी ठेवतात.
प्रत्यक्ष नेम काय करायचा हे तारतम्याने ठरवायला हवं. तो फार सैल केला तर उपयोग होत नाही, आणि फार जाचक केला तर पाळला जात नाही.
- जयदीप चिपलकट्टी
(होमपेज)
माझे नविन वर्षाच रिझोल्युशन
माझे नविन वर्षाच रिझोल्युशन होते साधारण असंच... बर झाल तुम्ही परत आठवण करुन दिलीत
धार्मिक
हे काहिसं धार्मिक लोकांसारखं झालं.
विविध नेम्,उपास किंवा इतर एखादी गोष्ट ते अगदि श्रद्धेनं न चुकता करतात; व त्यातून थेट देव नावाचा प्राणी प्रसन्न होत नसला तरी इतर ऐहिक फायदे होतातच; असे म्हणत मंडळी त्या सवयी सुरु ठेवतात.
.
एक भाविक पण सिगारेट व्यसनी जैन परिचयाचा होता. त्याला गुरुनं आज्ञा दिली.
"बेटा, वचन दे. सिगारेट कधीही बसून पिणार नाहिस(उभे राहूनच पिशील),स्वतःहून पिणार नाहिस. पीत असताना हात कोपरात दुमडलेलाच ठेवशील.
(कश मारुन झाल्यावर हात कोप्रात दुमडलेला रहात नाही. माणूस सिगारेट दूर घेतो व मग धूर सोडतो.)"
अत्यंत भाविक असल्यानं तो हे सर्व पाळू लागला. हात आखडलेला ठेवल्यानं शिवाय सतत उभं राहिल्यानं त्याला त्याचा कंटाळा येइ. हळूहळू सिगरेट व्यसन कमी झाले.
हेच विवेकवाद्यांनी कितीही बोंबलून सांगितले असतं, तरी त्याने झाट भाव दिला नसता.
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
बराच सहमत. आजकाल पुस्तके
बराच सहमत. आजकाल पुस्तके वाचणे बरेच कमी झाले आहे, जालावरचा टंपासही वाढला आहे. जयदीप चिपलकट्टींनी सांगितलेले करायला पाहिजे. क्रोमवरती स्टे फोकस्ड हे अॅप मिळाले होते. आपण ठरवू त्या सायटी दिवसभरात ठरवलेल्या थोड्या काळासाठीच उघडतील असे होते. परीक्षेच्या काळात सगळी मराठी संस्थळे, ब्लॉग, फेसबुक इ. सगळे घालून वेळ पण मर्यादित ठेवला होता. परीक्षा संपल्यावर ते अॅप डिसेबल केले ते अजून परत सुरू केले नाही.
अनेक लोकांना वाचनाचा प्रचंड कंटाळा येतो आणि ढिगाने पिक्चर आणि मालिका पाहण्याचा अजिबात कंटाळा येत नाही ह्याची गंमत वाटते. शेरलॉक बघितले तेव्हाही आतापर्यंत सहाच एपिसोड आलेत ना, मग ठीक आहे असा विचार होता. त्या मालिकेत जर इतर मालिकांसारखे एका सीझनमध्ये १५-२० भाग असते, तर मी पाहायला सुरुवातच केली नसती असे वाटते.
मी, जयदीप आणि
मी, जयदीप आणि मिहिर,
माहितीपूर्ण आणि प्रोत्साहित करणारे प्रतिसाद आहेत! मी ट्राय मारीन. काहीतरी जमेलच. पाहू!
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
जवळपास हेच
(अगदी अकॅडेमीकली) समीक्षा लिहायचीच आहे असं मनानं लादूनच घेतल्यावर (स्वत:पुरती का असेना) काही पुस्तके हार्डकॉपीतली वाचून होतात असा एक अनुभव आहे.
माध्यमांतर/फॉर्म-बदल करायच्या हेक्याने/रेट्याने/स्फूर्तीने/खाजेने/स्व-सक्तीने सुद्धा वाचून होतील.
किंवा (उसनी) उत्सुकता लागण्यासाठी लेखकांचे फ्यान होणे. (पण दुर्दैवाने नंदा खरेंसारख्या चांगल्या लेखकांच्या आगामी प्रकल्पांबद्दल काहीच 'बातमी' नसते.)
दृश्य भाग जास्त असणारी पुस्तके, NGS सारखी नियत/अनियतकालिके वाचणे.
खास tablet घेणे.
काही दिवाळी अंक राखून ठेवणे.
गुडरीड्स वरून आठवलं, जे लोक पुस्तकांचा फडशा पाडतात अश्या पण सम-आवडीच्या लोकांच्या पुस्तकांच्या चळती बघणे. त्यातून वाचायची राहिलेली पण उत्सुकता निर्माण करणारी पुस्तके सापडतील. शिवाय कधी कधी असा कॉम्प्लेक्स येईल की आपलं बरंच राहिलंय.
हार्डकॉपी : मुद्रिता?
सॉफ्टकॉपी : निमुद्रिता?
गुलज़ार यांची एक कविता
जुबाँ पर जायका आता था जो
सफ़हे पलटने का
अब उँगली के क्लिक करने से
बस एक झपकी गुजरती हैं;
बहोत कुछ तह-ब-तह
खुलता चला जाता हैं परदे पर ..
किताबोंसे जो ज़ाती राबता था,
कट गया हैं ..
कभी सीनें पे रख के
लेट जाते थे ...
.
- गुलज़ार
अहाहा! केवळ आभार.
अहाहा! केवळ आभार.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
केवळ आभार ही नविन फ्रेज ऐकली.
केवळ आभार ही नविन फ्रेज ऐकली.
सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.
बर्याच गोष्टी माझ्याकडून
बर्याच गोष्टी माझ्याकडून प्रथम ऐकता येतील तुम्हांला. मात्र शिकण्याची तीव्र आणि प्रामाणिक आच हवी.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
शिकण्याची तीव्र आणि प्रामाणिक
केव्हा येऊ? आपल्या प्रतिभासाधनेच्या वेळा सोडून केव्हाही सांगा.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
पुढील चौकशी व्यनीतून करा.
पुढील चौकशी व्यनीतून करा.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
गटणे:)
गटणे:)
संवाद
राजहंसाचे चालणे | भूतळी जालिया शाहाणें | आणिकें काय कोणें | चालावेचिना?
तुम्ही काय म्हणताय ते (आच)
तुम्ही काय म्हणताय ते (आच) माझ्याकडे आहे कि नाही ते अगोदर पाहतो. आच म्हणजे काय?
सही: पुरोगाम्यांना लॉजिक माफ असतं.
छे! तुम्ही तर क्वालिफाइडही
छे! तुम्ही तर क्वालिफाइडही नाही दिसत. जाऊ द्या!
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
खबरदार
खबरदार जर आच मारुनि याल पुढे तर ....
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
सूर्यापेक्षा सही श्रेष्ठ. सही
सूर्यही करता येतो. आता बोला.
म्हणजे 'मी पाहिलेला सुरयोदय' असाही करता येतो आणि २*१०३३ किलो वस्तुमान देऊन तितकी मोठी अणुभट्टी दिली तर दिवसाला दोनपाच सूर्य पाडू, हाकानाका. जरा शंभरेक प्रकाशवर्षे फिरा, मग फॉक्कन प्रकाश पडेल.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
गाढवपणा
गाढवपणा कसा करावा हे शिकवत येइल काय?
त्यात अनुभवसिद्ध भाष्य असेल काय?
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
तुला हे शिकायची काय गरज आहे?
तुला हे शिकायची काय गरज आहे? तूच मला चार धडे देशील.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
???
'अनुभवसिद्ध भाष्य' बोले तो नेमके कसे बुवा?
'हीऽहॉऽ' असे?
घे मनोबा, ''न'वी बाजूं'ना
घे मनोबा, ''न'वी बाजूं'ना स-ग-ळी माहिती दिसतेय बघ!
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
वदनी
वदनी "केवळ" येता आभार घ्या मेघनाचे
सहज हवन होते त्या जडशब्दांचे
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
मेट्रिकल फिटिङ्ग.
अवचित मुखि 'केवळ्' शब्द येई अकस्मात्,
सहज मनि गमे की, होवुदे 'मेघना'द
अवचित हवनासी, जाड शब्दांचिया त्या,
करि अरुणकृपेने, लौकरी सत्वरी या.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
बॅटदासी बुवा, माझा दंडवत
बॅटदासी बुवा, माझा दंडवत घ्यावा.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
वा वा.. मस्तं कविता!
वा वा.. मस्तं कविता!
आधी रोटी खाएंगे, इंदिरा को जिताएंगे !
बदल
दोनेक वर्षांपूर्वी मला असा त्रास झाला होता आणि तो फक्त पुस्तकवाचनापुरताच मर्यादित न राहता इतर गोष्टींमध्येही विस्तारत गेला. उदा. एखादा चित्रपट सलग दोन-तीन तास बसून पाहणे. लेखनावरही त्याचा परिणाम होऊ लागला आणि कुठलाही विचार 'टिकेना' तेव्हा व्याख्यानांवरही. इंटरनेट व फोनचा अतिरेक ही त्याची प्रमुख कारणं असल्याचं ध्यानात आलं. त्यानंतर फोनवर नेट ठेवलंच नाही आणि लॅपटॉप उघडतानाच घरातलं ( ऑफीसही घरातच आहे ) वायफाय बंदच करायचं हे धोरण ठरवलं. नेटवर असण्याचा दिवसातून ठरावीक वेळ आखून घेतला. 'कंटाळा आलाय' या कारणास्तव फेसबुकवर जायचं नाही हे ठरवलं. टी-ब्रेक असतो तेव्हाच फेसबुकवर जाते. तिथंही दोन-तीन मंडळींच्या कामाबाबत आपल्याला उत्सुकता असते, बाकी गमतीजमतीवाले असतात, तर हव्या त्या लोकांना 'फॉलो' करून ठेवायचं, त्यांच्या नोंदी समजत जातात. उगाच स्क्रोल करण्यात वेळ जात नाही.
यादी हा प्रकार माझा आवडता लेखनप्रकार आहे सध्या.
कामांच्या, वाचनाच्या, लेखनप्रकल्पांच्या याद्या करून ठेवते. त्यामुळे या सर्व गोष्टींचे विचार वाचन-लेखन करताना उगाच मनात लुडबुड करत नाहीत.
पुस्तक वाचताना त्यात एखादे कार्ड बुकमार्कसारखे घालून ठेवते. ते भरले तर दुसरे घ्यायचे. त्यावर वाचताना मनात आलेल्या प्रतिक्रिया, त्रुटी असं काहीही ( कवितांच्या आवडलेल्या ओळी ) लिहून ठेवता येतात. त्याच्या दुसर्या बाजूला त्याचवेळी मनात अवांतर काही आले, आठवले तर तेही लगेच टिपून ठेवते. कारण हे अवांतर लक्ष विचलित करण्याच्या मोठ्या क्षमतेचं असतं. दुसरं म्हणजे जेव्हा वाचत नसते तेव्हाही अधूनमधून जे वाचतेय त्याची आठवण काढते. मग पुढचं वाचायचं आहे हे मनात राहतं.
अजूनही काही गोष्टी आहेत. मी हे बदल जाणीवपूर्वक करत नेले त्यांचा मला खूपच चांगला उपयोग झाला. वीस दिवस मी निसर्गोपचार केंद्रात जाऊन राहिले होते, तिथे दिवसातून दोन वेळा पंधरा मिनिटं फोन सुरू करायचे. बाकी बंद. नेट आठवड्यातून एकदा. मग वाचनाचा वेग तिथंच पूर्ववत झाला आणि मी दिवसाला साधारणपणे अडिचशे ते तीनशे पानं पुन्हा वाचू लागले. खेरीज पुढच्या सव्वा वर्षांत माझी साडेचारशे पानांची कादंबरीही लिहून झाली. ( + सटरफटर सदरं इत्यादी असतंच. )
हे व असे अजून काही बदल याबाबत आता एक लेखमाला सुरू करणार आहे.
काय करू आता धरूनियां भीड
नि:शंक हे तोंड वाजविलें
नव्हे जगीं कोणी मुकियाचा जाण
सार्थक लाजोनि नव्हे हित
हार्डकॅापी - छापील?
हार्डकॅापी - छापील?
-सविता
----------------------------
|| स्वतः मेल्याशिवाय स्वर्ग दिसत नाही ||
च्यायला! लोकं याद्या वगैरे
च्यायला! लोकं याद्या वगैरे करून पुस्तकं वाचताहेत!
माझ्या प्रवृत्तीला असं ठरवून वाचायला जमेलसे वाटत नाही. त्यामुळे यादी देता येणार नाही, पण मंडळींच्या यादीमुळे मला नवनवी पुस्तके कळताहेत हे अधिक महत्त्वाचे आणि मुल्यवान!
- ऋ
-------
लव्ह अॅड लेट लव्ह!
Don't be 'list'less
२०१३ मध्ये वाचलेल्या पुस्तकांची यादी देणे 'आदूबाळ' यांच्याप्रमाणे.
ओक्के
आदूबाळ यांच्या प्रमाणेच म्हणतो:
२०१३ मधे वाचलेल्या पुस्तकांची नावे बरीचशी ऐसी वरच्या "सध्या काय वाचताय" मध्ये दिली आहेच. त्यामुळे ती परत देत नाही.
- ऋ
-------
लव्ह अॅड लेट लव्ह!
वा, आता बाकीच्यांनी सुद्धा
वा, आता बाकीच्यांनी सुद्धा याद्या दिल्या आहेत, तर संपादक - त्या पोष्टींचा एक स्वतंत्र धागा काढता येईल का? "२०१४ चे वाचन आव्हान" असे काहीतरी.
मेघना, तुझी यादी पाहून आधी वाटलं - ६च पुस्तकं? मग # २ चे शीर्षक वाचले! माझ्या यादीत ती मालिका मुद्दाम घातली नाही, कारण आधी हा बॅकलॉग होता.
डन
बहुतांश याद्यांचे प्रतिसाद-उपप्रतिसाद इथे हलवले आहेत.
या धाग्यावर अजून कोणाची यादी राहिली आहे काय?
बाकीच्यांनी नव्या याद्यांसाठी नव्या धाग्याचा वापर करावा.
- ऋ
-------
लव्ह अॅड लेट लव्ह!
रोचक चर्चा - जयदीपशी सहमत.
This comment has been moved here.
पुस्तकं
पुस्तकं नीट जपून कपाटात वगैरे ठेवली तर पडलेलीच राहतात.
दोन चार पुस्तकं वर काढून ठेवावीत. इकडं तिकडं लोळू द्यावीत.
पण नेमकं समोर दिसलं की आपोआप वाचणं होतं असा अनुभव आहे.
घर थोडं अव्यवस्थित वगैरे दिसतं. पण मला व्यवस्थित म्हणवून घ्यायचा मोह तसाही नाहिच.
पुस्तकं लोळत असतात, जाता येता मीही वाचत असतो.\
कधी एका रपाट्यात शे दीडशे पानं वाचून होतात, कधी फक्त पंधरा वीस. पण हळूहळू करत तहानलेल्या कावळ्याच्या गोष्टीप्रमाणे,
त्याला समोर दिसलेल्या मडक्यातील तळ्याशी गेलेल्या पाण्याप्रमाणे, एक एक खड्याने मडाकं भरत जातं.
एकवेळ अशी येते की मडकं व्यवस्थित भरतं. पाणी हाताला लागतं.
"सलग एक बैठक जमवू नि वाचून काढू" असं म्हटलं की मग वाचायचं काम मागेच पडत राहतं.
वेळ हा तुकड्या तुकड्यात प्रचंड उपलब्ध असतो, पण तो तेवढा क्लिक होत नाही.
कधी "आता पाचेक मिनिटात निघुयात" असं घरची मंडळी म्हणत म्हणत फार वेळ लावतात, हे सवयीचं आहे.
कधी घरी अमुक वाजता मित्र/मंडळी येणार म्हणतात, पाहता पाहता पंधरा वीस मिनिटं उशीर सहजच होतो.
इतका वेळ आपण नुसतं बघून वाट पाहण्यापेक्षा अस्ताव्यस्त पसरलेल्या पुस्तकांपैकी कोणतही एक उचलून वाचत बसलो,
तर आठवडाभरात चार पाचशे पानांचंही पुस्तक सहज वाचून होतं.
.
.
अर्थात दर वेळी अव्यवस्थितपणाबद्दल बोललेले शब्द सरळ दुर्लक्षित करण्याइतकी जाडी कातडी तुम्ही कमावलेली असायला हवी.
खलील जिब्रान ह्यांची "स्वच्छ कागद" नावाची गोष्ट ह्या संदर्भात आठवते आहे.
नंतर कधी लिहीन.
.
.
टिप :- पुस्तके दुर्मिळ असली तर अवश्य सांभाळावीत,जपून वापरावीत. पण अशी पुस्तकं संख्येनं कमी असण्याचीच शक्यता अधिक.
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
पुस्तक वाचायला वेळेचा
पुस्तक वाचायला वेळेचा प्रॉब्लेम कधीच नव्हता, नाही. बसस्टॉपवर उभ्या उभ्या, रिक्षात, ट्रेनमधे, बसमधे, कॅण्टीनमधे एकटीनं जेवावं लागलं तर जेवताना... असं कुठेही कधीही वाचलं आहे मी. वाचते अजूनही. पण एकाग्रता हा भेडसावणारा प्रश्न आहे. सुरुवातीच्या दिवसांत (हा जरा संदिग्ध शब्दप्रयोग, मान्य आहे) पुस्तकांमध्ये कादंबर्या, गोष्टी, ललित मोठ्या प्रमाणावर असतं. ते अमुक इतकं कॅची असतंच असतं. हळूहळू चव बदलते, तसं हे प्रमाण थोडं तरी कमी होतं. वैचारिक / समीक्षकी / आस्वादात्मक / ललितेतर साहित्याचं प्रमाण वाढतं. यांत काळंपांढरं काही नाही. एक संपून एक वाचन सुरू होतं असंही नाही. पण प्रमाण बदलतं, हे माझं निरीक्षण. या बदलामुळेही वाचनात एकाग्रतेची गरज अधिक वाटायला लागते. यावर उपाय म्हणून मी मध्यंतरी एक जड पुस्तक वाचलं, की एक शिरवळकर वाचायचे असा प्रघात ठेवला होता. पण आता शिरवळकरांना हात लाववत नाही. म्हणून मी फॅनफिक्सचा वापर चालू केला. त्या वाचून होतात (याचं एक कारण त्या जरा 'रंगीत' असतात! मान्य आहे!), पण त्या कॉम्प्युटर वा फोनवरच वाचल्या गेल्यामुळे पुस्तकाकडे फिरकणंच होत नाही... असं दुष्टचक्र. हल्ली तर फॅनफिक्सही ओसरल्या आहेत...
असो, यादीचा - जाहीर यादीचा - उपाय रोचक वाटतोय.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
एकाग्रतेची गरज
एकाग्रतेची गरज ह्याबद्दल जाणून घ्यायला आवडेल.
त्यामुले कसा काय परिणाम होतो?
(विषय आवडता असेल तर तंद्री लागल्यासारखं कुठेही वाचता येतं हेच तुझ्या प्रतिसादात दिसतय (बसस्टॉपवर, रिक्षामध्ये वगैरे वगैरे))
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
त्यात भर व्हॉट्सॅप
त्यात भर व्हॉट्सॅप (देशीविदेशी कितीही बोला, चकटफू), फेबु आणि मराठी संस्थळांची. (जीमेलचा असा त्रास होत नाही. ब्लॉगिंगचाही नाही, हे इथे आवर्जून नोंदलं पाहिजे.)
***
मी पुस्तक वाचायला घेते. त्यात 'घुसते'. तेवढ्यात मला व्हॉट्सॅपवर कुणीतरी पिंग करतं. फॉरवर्ड असेल, तर मी दुर्लक्ष करते. पण तरी त्यात सेकंदभर मी पुस्तकातून बाहेर येतेच. तो फॉरवर्ड नसेल नि कुणीतरी काहीतरी म्हणत असेल, तर त्या माणसाकडे दुर्लक्ष कसं करायचं, असा एक धाक. धाक हा मोठा शब्द वाटेल, पण धाकच. 'माणसं आधी, साधनं नंतर' असं आपल्याला जाम बिंबवून बिंबवून शिकवलेलं असतं. त्यामुळे ग्रजिंगली का होईना, कधीकधी माणूस प्रेमाचा/मैत्रीतला/जवळचा असतो म्हणूनही, उत्तर द्यायला म्हणून मी पुस्तकातून बाहेर येते. संभाषण चालू होतं. ते संपलंच, तर मी परत पुस्तकाकडे जाईन. पण मला परत नव्यानं तोच पॅरा वाचायचा कंटाळा येतो. तो कुरुंदकरांसारख्या कुणाचा असेल, तर मुळातच माझी असलीनसलेली एकाग्रता एकवटून वाचायची गरज असते. पण माझ्या आळसावर तर पोवाडे रचले जातील. त्यामुळे पुन्हा मेहनतीला तयार होण्याऐवजी मी 'चला, फेबुवर कुणी काय टाकलंय का पाहू'/'ऐसीवर अजोनी काही नवा वाद चालू केलाय का पाहू' असं करून 'फक्त एक नजर टाकायला' म्हणून इथे येते. वाचून आणि त्या दुसर्या जगात शिरून एक प्रकारचा शांत आनंद मिळतो. उलट वादांतून काहीतरी खाजवल्यासारखा आनंद, जो अधिक सोपा. परिणामी मी इथे वाद घालत बसते, ती पुस्तकाकडे परततच नाही. असं सतत होत राहिलं, की हळूहळू पुस्तक मागे पडतं.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
व्हॉट्सअॅप?
व्हॉट्सअॅप २४x7 सतत सुरु असतं काय आपलं??!!!
आम्ही मोजून रिकामे बसतो तेवढ्याच वेलात उघडतो.\
बसमध्ये किंवा कॅबमध्ये जेव्हा तसंही दुसरं काहिच करता येत नाही, तेव्हा वॉट्सअॅप चेक करुन घेतो.
तुम्ही सतत ठेवता की काय?
(डेटा प्लॅन कोणता, मोबाइलचा सर्व्हिस प्रोव्हायडर कोण बाई तुमचा? मलाही कळवा.)
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
पुस्तक वाचन: एक न थांबवता येणारी प्रक्रिया
This comment has been moved here.
नानावटीसरांची यादी पाहून एकदम
This comment has been moved here.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
या याद्यांचा वेगळा धागा
This comment has been moved here.
********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.
वाचून दाखवा!
या संदर्भातील अंतर्नाद मासिकाच्या जून २००६ च्या अंकातील ही एक छान कविता आठवली:
टीव्हीवर कार्टून बघणं
वा कॉम्प्युटरवर सीडी लावणं
यात पाप काहीच नाही
पण शेजारी बसून
मुलांना काही वाचून दाखवण्यात
वेगळाच आनंद आहे.
मध्येच घाबरून धरलेलं बोट
प्रेमानं गोंजारणारा हात
आणि ऐकता ऐकता लागलेली झोप
स्वप्नभूमीत अलगद नेणारी.
वाचून दाखवण्यातून,
शब्द, सूर, स्पर्श, अभिनय
या सगळ्यातून,
खूप काही साधतं
पॉकेट मनी आणि लठ्ठ फिया
यांच्या पलिकडचं काही मिळतं
एक नातं, एक जवळीक...
अर्थात हो फक्त मुलांपुरतंच नाही
मोठ्यांनीही असं काही तरी
रोज एकमेकांना वाचूव दाखवावं
किस्सा, गोष्टी, बातमी, आठवण...
आणि केवळ भाषा व उच्चार
सुधारण्यासाठी नाही.
आधुनिक घरांतून ही परंपरा
जणू हद्दपार झाली आहे
ती पुन्हा रुजवायला हवी.
नाही तर एक दिवस
घरातल्या घरातसुद्धा एकमेकांना
एसएमएस पाठवत राहू!
व्वा! कविता आवडली शिवाय असं
व्वा! कविता आवडली
शिवाय असं काही वाचलं की लगेच स्वतःची पाठ थोपटत हरभर्याच्या झाडावर चढून बसतो.
- ऋ
-------
लव्ह अॅड लेट लव्ह!
मला रिडर्स ब्लॉक येण्याचे
मला रिडर्स ब्लॉक येण्याचे मुख्य कारणे:
१.बरेच काळ एखादा विशिष्ट लेखन प्रकार वाचल्यावर जाणवणारा तोचतोचपणा
२.पुस्तकात ज्या गोष्टी फार रम्य, भावनिक दाखवतात तशा त्या खर्या आयुष्यात नसतात हा साक्षात्कार
३.सर्व प्रकारचे भरताड लेखन वाचून झाल्यावर "आपल्याला नक्की काय आवडत नाही" याबद्दल स्पष्ट होत गेलेले विचार
४. ऑन्लाइन ब्लॉग वाचन वगैरे मुळे १५ मिनिटापेक्षा जास्त आणि एकूणच पटकन निष्कर्ष काढता न येणारे लिखाण वाचण्याबद्दलची सहनशिलता कमी होणे
आणि एकूणच मग आयुष्यातल्या बाकीच्या गोष्टींमुळे वाचनाला मिळत चाललेले दुय्यम स्थान या गोष्टी आहेत
-सविता
----------------------------
|| स्वतः मेल्याशिवाय स्वर्ग दिसत नाही ||
४. ऑन्लाइन ब्लॉग वाचन वगैरे
असा विचार आधी केला नव्हता. जसजसे नवीन आणि चपळ संगणक येत आहेत तसं एकंदरच वाट पाहणं नकोसं होत गेलं आहे, असं स्वतःबद्दल असणारं मत.
पण अजून पुस्तकं किंवा लांबलचक, बोजड लेखन वाचते. तासाभरात दहा मिनीटांचा ब्रेक घेतला जातोच, ते वगळता सलग तीनेक तास वाचन होतं. (तीन तासांनंतर भूक लागतेच, त्यामुळे त्यापुढे शक्य होत नाही.)
---
सांगोवांगीच्या गोष्टी म्हणजे विदा नव्हे.
डिजिटल डीटॉक्स
परवाच हा लेख वाचला (हो, फेसबुकवरच सापडला!):
I determined I would spend no more than 15 minutes in it each session and sign in just once over the weekend. I’d use the phone only from home and would wait until noon to turn it on. I would not initiate any text exchanges, and if I received a message, I would respond as tersely as possible or call the person back. I could not go on the Internet at all unless it was crucial, and certainly not on social media. No streaming or live TV, only DVDs....Handwritten calendar. And music only at home.
In other words, I would nonparty like it was 1999.
The first day, when ordering food at a deli, I instinctively reached to my ear to remove a nonexistent earbud. Later, after finishing up work in a Word document, I mindlessly clicked to open my Web browser without any conscious intent. It was simply a reflexive desire to escape from the application in which I have to create content and into one in which I can more or less passively consume it.
I also briefly experienced the famous “fear of missing out,” a.k.a., annoyingly, FOMO. Then I questioned what I was really missing out on. Twitter quips about the New Jersey bridge scandal? Facebook photos of birthday celebration Cronuts? Yahoo News on the 17 habits successful dentists practice? Soon enough, FOMO yielded to what Ms. Barón and others call the “joy of missing out,” or (sorry) JOMO.
Without my procrastination enablers at hand, I read Philip Roth’s “American Pastoral” at breakfast every morning instead of looking at email and a panoply of browser tabs. I had tried to read the novel on previous occasions and put it down each time. Now, without distractions — or, equally important, without the threat of distractions — I grew deeply immersed. (Nice job, Mr. Roth.)
मी या विषयावर जालाबाहेरही
मी या विषयावर जालाबाहेरही बर्याच लोकांशी बोलतेय. अनेक वाचनखोर लोकांना ही अडचण भेडसावते आहे. जालावर वावरण्याच्या वेळेला थोडी शिस्त लावून घेणे हाच एक उपाय दिसतो.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
बरोब्बर
दिवसभर जालावर फिरुन फिरुन मीही लोकांना जालवर वेळ घालवणे कसे चुकीचे आहे हेच बोंबलून सांगत असतो.
--मनोबा
.
संगति जयाच्या खेळलो मी सदाहि | हाकेस तो आता ओ देत नाही
.
memories....often the marks people leave are scars
(लां;वाना)
ह्यासंदर्भात एक रोचक वाचन. मेघनाचा अनुभव आणि क्लेअर हॅन्ड्सकोंबचा(किंवा बहुतेक सगळ्यांना हाच अनुभव येतो) अनुभव मला समांतर वाटला.
क्लेअर म्हणते -
आणि मग -
रमेश कुरुपचा अनुभव -
मेंदु विश्लेषक काय सांगतात? -
पण मग आपल्याला ऑनलाईन वाचन आणि कागदी पुस्तक वाचन जमेल काय ?(उभयांग निपुण) - कॉग्निटिव्ह न्युरोसायंटिस्ट मेरिअॅन वुल्फच्या मते -
ती तिचा अनुभव खालिल शब्दात मांडते -
जाता जाता - ज्यांनी दुव्यातला लेख आणि हा प्रतिसाद (मिश्र भाषेतला) पुर्ण वाचला नसेल त्यांच्यासाठी - (TL;DR) (लां;वाना*) - तुम्हाला कागदी पुस्तक वाचायला त्रास नक्की होणार.
लां;वाना - लांबलचक; वाचले नाही.
शेवटचं उद्धृत विशेषकरून
शेवटचं उद्धृत विशेषकरून आशादायी वाटलं. मी सध्या याच अडचणींशी झगडते आहे. खरोखर - वाचनाकरता मला बापजन्मी कधी कष्ट घ्यावे लागले नव्हते, ते आता घ्यावे लागताहेत आणि अगदी लाज-लाज वाटते आहे.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
लेख आवडला. रोचक आहे.
लेख आवडला. रोचक आहे.
या धाग्यामुळे, मी संध्याकाळी कंप्यूटर आणि फोन न वापरण्याचं ठरवलं. संध्याकाळी बहुतांशी पुस्तकंच वाचते, कधी चित्रपट पाहते. पुस्तकं वाचताना कधी शब्दकोश लागला तर तो फोनमधलाच वापरते, पण बाकी इमेल्स, फेसबुक, काहीच वापरत नाही. सुरूवातीला किंचित वैताग आला, पण सोप्या पुस्तकापासून सुरूवात केली. आता जड पुस्तकही समजून घेण्याचा प्रयत्न सुरू आहे.
---
सांगोवांगीच्या गोष्टी म्हणजे विदा नव्हे.
वाचनाच्या प्रयत्नात येणारी एक
वाचनाच्या प्रयत्नात येणारी एक विनोदी अडचण म्हणजे:
आपण जे वाचतो त्याबद्दल लोकांना सांगायचं असं ठरवलं. आता वाचताना काय वाचतोय याकडे लक्ष कमी आणि कधी एकदा ते लोकांना सांगतोय यातच जीव अडकलेला. 'पुरतं वाच तरी बयो!' असं सत्राशेसाठ वेळा म्हणावं लागतं स्वतःला!
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
हॅ हॅ हॅ, अगदी अगदी. सोशल
हॅ हॅ हॅ, अगदी अगदी. सोशल मीडियामुळे तर असा मोह लैच्च अनावर होतो
(सध्या काय वाचलंत या धाग्यावरच्या भौतेक प्रतिक्रिया मात्र अशाच असतील असे क्रुपया क्रून कोणी समजू नये हां)
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
हो ना
एवढेच कशाला तर 'मन' म्हणतात त्याप्रमाणे मांडायचा परिप्रेक्ष्यही ठरलेला असु शकतो, उदाहरणार्थ एखाद्या रंजक कथेचा रिव्हियु देतानाही 'फक्त'/प्रामुख्याने आपलाचा परिप्रेक्ष्य(वर्णवाद, शुद्धलेखन, स्त्रीवाद, समाजवाद वगैरे) मांडला जातो.
पुढील उपाय(विनोदी) ज्यानेत्याने त्याच्या जबाबदारीवर पेलावा -
माझ्यामते ह्यावर रामबाण उपाय म्हणजे ट्विटर(अर्थात माईक्रोब्लॉगिंग), म्हणजे पुस्तक वाचन सुरु केले कि 'आज तुंबाडचे खोत (१)'..उद्या..'आशय नसताना श्री.ना. बर्यापैकी कथा फुलवतात'..किंवा..'कोकणाच्या पार्श्वभुमिवरची इतर रिअॅलिस्टिक कथा कोणत्या?'..म्हणजे मग त्यावर लगेच फॉलोअर्सकडुन त्यासंदर्भात 'प्रतिसाद/इतर संदर्भ/समिक्षा' झडू लागते आणि आपला वाचन वेग 'बहुदा' वाढतोच...पुर्ण वाचल्यावर मग सगळ्या पिंका गोळा करुन एक लेख पाडावा.
माझाच धागा असल्याने मला काही
माझाच धागा असल्याने मला काही श्रेणी देता यीना बघा! पण खतरनाक उपाय आहे!
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
मायक्रोब्लॉगिंगची चटक लागली
मायक्रोब्लॉगिंगची चटक लागली की मॅक्रोटायपिंग नको वाटू लागते असे मत आहे, यद्यपि विदा नै.
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
म्हणजे ह्या लेख पाडणारे कमी
म्हणजे ह्या लेख पाडणारे कमी होणार तर!
हा हा हा
हा हा हा
माहिष्मती साम्राज्यं अस्माकं अजेयं
उदाहरणार्थ एखाद्या रंजक कथेचा
पण समीक्षेत हेच करणं अपेक्षित असतं ना?
********
It is better to have questions which don't have answers, than having answers which cannot be questioned.
सापेक्ष
च्याऐवजी
असे वाचावे.
मुद्दा असा कि प्रत्येकजण आपलाच अजेंडा पुढे ढकलत असतो, हे अपेक्षित आहे किंवा नाही हे ज्याने त्याने ठरवावे. मात्र सगळ्याच समिक्षा सगळ्याच मुद्द्यांना स्पर्ष करणार असल्यास असे आरोप होणार नाहित.
एलिअट, प्रूस्त वगैरे
'वॉशिंग्टन पोस्ट'मधल्या ज्या लेखाचा दुवा दिला आहे त्याचे निष्कर्ष कदाचित चुकीचे नसतीलही, पण वर उद्धृत वाक्याविषयीचं माझं निरीक्षण असं आहे, की विसाव्या शतकात इंटरनेट येण्यापूर्वीसुद्धा प्रूस्त किंवा एलिअटसारख्या (म्हणजे शतकभरापूर्वीच्या काही निवडक) लेखकांची पुस्तकं वाचायला अनेक लोकांना जडच जायची. त्यामागे पुष्कळ कारणं असू शकतील, पण फ्रेंच किंवा इंग्रजीत ज्या पल्लेदार वाक्यांची रचना शक्य आहे ती वाक्यं विसाव्या शतकातच वाचायला जड जाऊ लागली होती हे एक कारण त्यामागे आहे. उदा : प्रूस्तचं एकच वाक्य २-३ पानं लांब असू शकतं. ज्यांचं शिक्षण इंग्रजी माध्यमात झालं आहे, ज्यांचं व्यवसायासाठी वापरण्याच्या इंग्रजीवर पुरेसं प्रभुत्व आहे, किंवा ज्यांना बेस्टसेलरचा फडशा पाडण्यात काहीच अडचण येत नाही अशा लोकांनी हे जुने लेखक वाचायला घेतले असता कंटाळून सोडून दिले अशी अनेक उदाहरणं माझ्यासमोर आहेत. इंटरनेटमुळे ह्यात फरक पडला आहे का, ते पाहण्यासाठी वेगळी तुलना करावी लागेल.
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
पण वर उद्धृत वाक्याविषयीचं
पण वर उद्धृत वाक्याविषयीचं माझं निरीक्षण असं आहे, की विसाव्या शतकात इंटरनेट येण्यापूर्वीसुद्धा प्रूस्त किंवा एलिअटसारख्या (म्हणजे शतकभरापूर्वीच्या काही निवडक) लेखकांची पुस्तकं वाचायला अनेक लोकांना जडच जायची.
मला पूर्वीही क्लासिक्स वाचणं जडच जात असे. फार लांब कशाला, 'लॉर्ड ऑफ दी रिंग्ज' वाचणंही मला तुलनेनं जडच गेलं. अगदी ताजं उदाहरण द्यायचं, तर मला 'शेरलॉक' प्रचंड आवडतो. पण डॉयलबुवांचा शेरलॉक वाचायचा अतीव कंटाळा येतो. इंग्रजी वाचनाच्या अगदी सुरुवातीच्या दिवसांत वाचलेल्या होम्सकथा बळंच कशाबशा संपवल्याची आठवण आहे. पण हे फक्त इंग्रजीपुरतंच. मराठीत असा त्रास झाल्याची अजिबातच आठवण नाही. अगदी गेल्या दोनेक वर्षांत वाचलेल्या अंताजीबुवांच्या बखरी वाचायलाही काही अडचण आली नाही. गंमत म्हणजे बखरीतल्या भाषेच्या वेगळेपणाबद्दल समवयीन लोकांनी कटकट करून दाखवली मात्र. पण मला काही ते पुस्तक संपवल्यावाचून ठेवता आलं नाही.
आता मराठीत असं एखादं रोचक पुस्तक हाती लागलं तर मी माझ्या वाचनक्षमता पडताळू शकीन. मराठीतली ताजी फिक्शन सुचवेल काय कुणी? भाषाशैलीचे प्रयोग असलेली? ('दीवार में एक खिडकी हुआ करती थी'चं भाषांतर कृपया सुचवू नये. भिकार भाषांतर आहे.)
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
लाँगफॉर्म
नेहमीच्या बाईट-साईझ्ड् लेखांहून अधिक सखोल लेख वाचायचे असतील तर http://longform.org/ हा एक पर्याय आहे. किंडल सिंगल्स् हाही विषयानुरूप प्रदीर्घ लेखांसाठी/रिपोर्ताज स्वरूपाचे लेख वाचण्यासाठी अजून एक पर्याय.
अजून एक लेख
The Novel is Dead. (And this time it's for real)
पण...
लेख रोचक आहे, विशेषतः ह्याच्याशी सहमत -
पण -
लेखकाचं हे निरीक्षण अंमळ आंग्लभाषी मध्यमवर्गीय पूर्वग्रह वाटतं. एकुणातच अमुक कलाप्रकार इतरांपेक्षा वरचढ आहे असं म्हणण्यात एक पूर्वग्रह असतो; त्यात इंग्रज लोक (विशेषतः मध्यमवर्गीय) आपल्या भाषाप्रेमात फार गुंतून पडलेले असतात; दृक-श्राव्य कलांमध्ये किंवा अगदी कथेसारख्या शब्दाधारित माध्यमातूनही नवनवे प्रयोग करणारे अनेक लोक ह्याच काळात खुद्द इंग्लंडमध्येच कार्यरत होते. गंमत म्हणजे विशेषण म्हणून Wagnerian वापरण्यातला विरोधाभाससुद्धा लेखकाला दिसत नाही का?
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
मी खास मेघनासाठी लेख टाकला:
मी खास मेघनासाठी लेख टाकला: बघ! अजून एक माणूस म्हणतोय - वॉट्सअॅप बंद ठेव!
लेखात अभिप्रेत असलेली कादंबरीची व्याख्या फारच सीमित आहे. मार्केज, सारामागो, इव्हन रश्दी वगैरेंच्या लेखनात कादंबरीचे फक्त "झाँबी" रूप अवतरले हे काही पटण्यासारखे नाही. पण अन्य कलाप्रकारांचे अस्तित्व वा महत्त्व नाकारण्यापेक्षा लेखनप्रकारांमधे कादंबरीची निराळी प्रतिष्ठा दर्शवण्यापुरता तो तर्क चलता हे.
एखाद्या माध्यमाचे विशिष्ट कलाप्रकाराशी किती खोल संबंध आहेत, एका व्यापक वाचन-चिंतन संस्कृतीचा भाग असून माध्यम आणि मजकूर एकमेकांना पोषक असतात ही मांडणी मला जास्त रोचक वाटली. माध्यमं बदलतील, पण लेखन-वाचन-चिंतन तसेच राहील, या युक्तीवादाला छेद देणारी आहे. पुस्तक-छापखान्यांच्या बदलत्या बाजारपेठेत क्रियेटिव रायटिंग द्वारा एकीकडे कादंबरीच्या आणि कादंबरीकाराच्या (आर्थिक) अवमूल्यनाचा, आणि दुसरीकडे लेखनप्रक्रियेच्या बाजारीकरणाचा भाग ही विचारप्रवर्तक आहे.
आभार! वाचते आहे. पण मेली
आभार! वाचते आहे. पण मेली शब्दाशब्दाला ठेच!
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
Self just being himself…
> लेखकाचं हे निरीक्षण अंमळ आंग्लभाषी मध्यमवर्गीय पूर्वग्रह वाटतं.
> लेखात अभिप्रेत असलेली कादंबरीची व्याख्या फारच सीमित आहे.
यातलं काही अमान्य नाही, पण ते बोलणाऱ्याच्या कलाने घ्यायला हवं. विल सेल्फ हा काही अगदी 'सम्यक' विचार करून, मोजूनमापून बोलणारा माणूस माझ्या मते नव्हे. To a certain extent, he trades in provocation. चालायचंच…
- जयदीप चिपलकट्टी
(होमपेज)
ऑनलाईन आणि ऑफलाईन
ऑनलाईन आणि ऑफलाईन वाचनाबद्दलचा हा एक अजूनच निराळा दृष्टिकोन.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
Statistical significance?
एक दृष्टिकोन म्हणून त्यात काहीही गैर नाही. किंबहुना, एक लांबच लांब लेख/पुस्तक वगैरे पडद्यावर वाचायला मलाही व्यक्तिशः काही अडचण येत नाही. मात्र, माझ्या वास्तव आणि आभासी परिसरातल्या लोकांचं ऑनलाईन वर्तन पाहता माझा व्यक्तिगत अनुभव सरसकट खरा आहे असं म्हणण्यासाठी मला काहीच विदा दिसत नाही. ऑनलाईन असणारे बहुसंख्य लोक आपला ऑनलाइन वेळ कसा घालवतात आणि प्रस्तुत लेखकाप्रमाणे वेळ घालवणारे लोक किती ह्याचा काही सांख्यिकी अभ्यास समोर ठेवल्याशिवाय त्यातून काही निष्कर्ष काढता येणार नाही. तोपर्यंत माझ्या किंवा प्रस्तुत लेखकाच्या वर्तनाचा Statistical significance किती ते सांगता येणार नाही.
- चिंतातुर जंतू
"ही जीवांची इतकी गरदी जगात आहे का रास्त |
भरती मूर्खांचीच होत ना?" "एक तूच होसी ज्यास्त" ||
मान्यच. तेच लेखिका म्हणते
मान्यच. तेच लेखिका म्हणते आहे: We need a research project, stat!
मला हे मत आशादायी वाटलं अशाकरता, की त्यात 'झालं, संपलं, बुडालं...'प्रकारचा दृष्टिकोन नाही. काही लोकांना तरी स्विच (संगणक पुस्तक म्हणून वापरणं-लक्ष केंद्रित करणं-दीर्घकाल वाचणं आणि संगणक संवादाचं साधन म्हणून वापरणं-अनेक निरनिराळ्या खिडक्यांत विखंडित काम करणं-अटेन्शन स्पॅन कमी असणं या दोघांमधला) सहजशक्य वाटतो, हे सकारात्मक आहे.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
अजून एक मजेशीर टिपण. यातही
अजून एक मजेशीर टिपण. यातही आकडेवारी नाही. पण दोन माध्यमं परस्परपूरकही ठरू शकतात याची दखल मात्र आहे.
-मेघना भुस्कुटे
***********
तुन्द हैं शोले, सुर्ख है आहन
बदलती दिशा
बदलत्या दिशेचं आणखी एक विश्लेषण, तीच व्यथा पण वेगळी कथा.
+१
हाच दुवा द्यायला आलो होतो. पूर्ण दोष नवीन माध्यमावर न ढकलता, त्याच्या अंगभूत उणीवांची धार बोथट करण्याचा प्रयत्न करणे हा अधिक श्रेयस्कर मार्ग वाटतो -
The online world, she argues, may require students to exercise much greater self-control than a physical book. “In reading on paper, you may have to monitor yourself once, to actually pick up the book,” she says. “On the Internet, that monitoring and self-regulation cycle happens again and again. And if you’re the kind of person who’s naturally good at self-monitoring, you don’t have a problem. But if you’re a reader who hasn’t been trained to pay attention, each time you click a link, you’re constructing your own text. And when you’re asked comprehension questions, it’s like you picked up the wrong book.”
Maybe the decline of deep reading isn’t due to reading skill atrophy but to the need to develop a very different sort of skill, that of teaching yourself to focus your attention.
तेव्हा आणि आता.
attention span कमी झालाय- नक्कीच. ३ तासाचे चित्रपट कंटाळवाणे वाटतायेत, IPL तेवढंसं छचोर वाटत नाहिये(!) वगैरे बदल तर झालेच आहेत.
पण पुस्तकांच्या बाबतीत हे खरं नसावं. मला आठवतंय की पूर्वी जेवढं मोठं पुस्तक तेवढा मला जास्त आनंद होई - निव्व़ळ जास्त पानं खायला मिळणार म्हणून. आता तेवढं बा़ळबोध स्वरूप नसलं तरी मोठी पुस्तकं अजूनही आवडीने वाचली जातात. फरक जाणवतो तो - एका बैठकीत मी आता सलग पूर्वी एवढी पानं नाही वाचत.
म्हणजे पूर्वी
मिनिट १- पुस्तकात डोकं
मिनिट १०- पुस्तकात डोकं
मिनिट १००- पुस्तकात डोकं
आणि आता
मिनिट १- पुस्तकात डोकं
मिनिट २- फोनवर उगाच चाळा.
मिनिट १०- लॅपटॉप उघडा असेल तर एक ऑनलाईन मुशाफिरी. काय आवडलं ते शेअर करणं वगैरे.
मिनिट ३०- भलताच काहीतरी उद्योग
उदा. फिफाचा नुकताच झालेला विश्वचषक. मॅच बघतानाही ती निव्वळ बघण्यापेक्षा "मी तो गोल बघितला.. आणि मला असं वाटतंय की..." हे लोकांना सांगण्यात मला जास्त मजा वाटली.
कदाचित ती आधीही वाटली असती, पण तेव्हा मी मित्रांना हे असं सांगू शकीन असलं काही तंत्रज्ञानच अस्तित्वात नव्हतं, म्हणून मी २००६ ला एकटाच झिदानकांडानंतर तडफडत बसलो.
तरी 'आपला attention span आक्रसलाय' हे सगळ्याच बाबतीत खरं असावं असा सौशय आहे.
==================
भूतकाळातील आस्वल्य.