एक कोडे

तुमच्याच दुव्यातून:

In fuzzy logic, the strict true/false valuation of the predicate is replaced by a quantity interpreted as the degree of truth.

परंतु, ते असू द्या.

जीनांचे नागरिकत्व श्रोडिंजर-पद्धतीचे (या गेमकरिता तरी) मानता यावे. बोले तो, ते एका वेळेला Indian (तांत्रिकदृष्ट्या: British Indian, अधिक अचूकपणे British subject domiciled in India) होते, म्हटल्यावर त्यांचे Indianत्व नाकारता येणार नाही. (फॉर्दॅट्मॅटर, याच कारणाकरिता त्यांचे Britishत्वही नाकारता येणार नाहीच, परंतु, जीनांच्या बाबतीत 'मनात धरलेली व्यक्ती British आहे का?' या प्रश्नाचे उत्तर 'Yes' किंवा 'Maybe' द्यायचे उत्तरकर्त्याच्या बापालासुद्धा सुचणार नाही, हा भाग अलाहिदा.)

जीनांचे सोडून द्या. या गेमकरिता:

- लोकमान्य टिळकांना Indian म्हणून categorize करता येईल की नाही? (त्यांच्या जीवनकाळात, आज ज्या entityला Republic of India म्हणतात, आणि आज ज्याला भारतीय नागरिकत्व म्हणून आपण ओळखतो ते ज्यावरून ठरते, ती entity अस्तित्वात नव्हती.)
- उपप्रश्न: लोकमान्य टिळकांना British म्हणून categorize करता येईल की नाही?
- (लोकमान्य टिळकांना जर Indian म्हणून categorize करता येत असेल, तर) छत्रपती शिवाजीमहाराजांना Indian म्हणून categorize करता येईल की नाही?
- (छत्रपती शिवाजीमहाराजांना जर Indian म्हणून categorize करता येत असेल, तर) पाणिनीला Indian म्हणून categorize करता येईल की नाही?
- (लोकमान्य टिळकांना जर Indian म्हणून categorize करता येत असेल, तर) पाणिनीला Pakistani म्हणून categorize करता येईल की नाही? (पाणिनी आजच्या पाकिस्तानाच्या प्रदेशातला होता.)
- काझी नझरुल इस्लाम यांना Indian म्हणून categorize करता येईल की नाही? (मरणाच्या काहीच महिने अगोदर, अत्यंत विकलांग अवस्थेत असताना, बांग्लादेश सरकारने त्यांना अत्यंत सन्मानपूर्वक बांग्लादेशात कायमचे बोलावून आणले आणि त्यांना नागरिकत्व प्रदान केले. अन्यथा, स्वातंत्र्यपूर्व काळात ते British subject domiciled in India होते, नि स्वातंत्र्यानंतर बहुतांश काळ भारतीय नागरिक.)
- मदर टेरेसा, सोनिया गांधी, झालेच तर हरगोबिंद खोराना Indian म्हणून categorize करता येईल की नाही?
- वरच्या लोकांचे जाऊ द्या. समजा उद्या 'न'वी बाजू या गेमकरिता मनात धरण्याइतके महत्त्वाचे झाले. ('न'वी बाजू वयाची ४२ वर्षे पूर्ण होईपर्यंत भारतीय नागरिक होते. आजमितीस त्यांचे वय ५८ वर्षे पूर्ण असून ते अमेरिकन नागरिक आहेत.) 'मनात धरलेली व्यक्ती Indian आहे का?' या प्रश्नाचे उत्तर तुम्ही काय द्याल?

(वुडहाउसच्या बाबतीत मी थोडा फरक करेन. वुडहाउस हा नंतरनंतर British/American dual citizen होता. त्यामुळे, 'मनात धरलेली व्यक्ती अमेरिकन आहे का?' या प्रश्नाचे उत्तर 'हो' असे नि:संदिग्धपणे द्यायला मी कचरणार नाही.)

('मनात धरलेली व्यक्ती Chinese आहे का?' या प्रश्नाचे उत्तर एखाद्या तैवानी व्यक्तीच्या संदर्भात कसे राहील? उदा., Chiang Kai-Shek यास Chinese म्हणून categorize न करण्याचे काहीच कारण निदान वरकरणी तरी मला दिसत नाही. परंतु तरीही, १९४८नंतर त्याचे वास्तव्य अधिक आधिपत्य केवळ तैवानच्या भागापुरते मर्यादित असताना त्याला Chinese म्हणून categorize करणे थोडे संदिग्धतेकडे झुकणारे वाटते. (भले त्यानंतरही अखेरपर्यंत तो स्वतःच्या सरकारास अखंड चीनचे एकमेव अधिकृत सरकार मानत असला, तरीही.) किंबहुना, आजमितीससुद्धा, आपणच तैवानसहित अखंड चीनचे अधिपती तथा एकमेव अधिकृत सरकार आहोत, हा मुख्यभूमी चीन तथा तैवान दोहोंच्याही सरकारांचा स्वतंत्रपणे दावा असताना, आजच्या तैवानी सोम्यागोम्याच्या संदर्भात, ‘मनात धरलेली व्यक्ती Chinese आहे काय?’ या प्रश्नाचे अचूक उत्तर काहीसे संदिग्धतेकडे झुकणारे (आणि कदाचित उत्तरदात्याच्या वैयक्तिक biasवर अवलंबून) राहणार नाही काय?

(मनात धरलेली व्यक्ती जर Chiang Kai-Shek असेल, आणि ‘मनात धरलेली व्यक्ती Chinese आहे काय?’ या मी विचारलेल्या प्रश्नाचे उत्तर जर मला ‘नाही’ असे मिळाले, तर I would most certainly cry foul! परंतु, उत्तर देणाऱ्याच्या वैयक्तिक दृष्टिकोनातून ते बरोबर उत्तर असू शकते. आणि, सर्वात वाईट भाग म्हणजे, although (in my opinion) it is unfair to me, I can certainly appreciate (although not agree with) his viewpoint.)

तर, सांगण्याचा मतलब, श्रोडिंजरी नागरिकत्व असू शकते.

परंतु, तेही सोडा. (मनात धरलेल्या व्यक्तीच्या संदर्भातील) एखाद्या प्रश्नाचे उत्तर उत्तरदात्यास ठाऊक नसल्यास तो त्या प्रश्नाचे उत्तर ‘हो’ किंवा ‘नाही’ असे कसे देऊ शकेल? अशा परिस्थितीत त्याचा recourse काय?