पॉपकॉर्न परत आले

#ललित #मन्वंतर #ऐसीअक्षरे #दिवाळीअंक२०२१

पॉपकॉर्न परत आले

- प्रभुदेसाई

मी जेव्हा कॉलनीत राहायला आलो तेव्हा कॉलनीला पन्नास वर्षे पूर्ण झाली होती. कॉलनीत बहुतांशी हौसिंग सोसायट्या होत्या. मध्येच एखाददुसरे बंगले होते. बहुतेक सोसायट्यांची पुनर्बांधणी होऊन पाचसहा वर्षे झाली होती. त्यामुळे कॉलनी चकाचक दिसत होती. गावात असा गैरसमज होता की ह्या कॉलनीत फक्त उच्चभ्रू लोक राहातात. मी आधी गावात राहात होतो. रिटायर झाल्यावर फंड, ग्रॅच्युइटी इत्यादींची थोडी रक्कम हातांत आली होती. ती पकडून मी कॉलनीत एक सेकंड हँड फ्लॅट विकत घेतला. फ्लॅट तसा लहान आटोपशीर होता. माझे अनेक वर्षांचे कॉलनीत राहायचे स्वप्न होते ते आयुष्याच्या शेवटी का होईना पण अशा रीतीने साकार झाले. उगीचच स्टेटस वाढल्याची भावना झाली.

काही दिवसांत माझा भ्रमनिरास झाला. आणि गावातल्या लोकांत तसा काही खास फरक नव्हता. इकडे तिकडल्यासारखे लंब्या लंब्या बाता झोंकणारे पण वेळप्रसंगी लहानमोठे समाजकार्य करणारे जन्याभाऊ होते (तसे ते सगळीकडे असतातच म्हणा). राजकारणावर अधिकारवाणीने बोलणारे रावराणे होते. गावातल्या आम्ही जिथे राहात होतो त्या वाड्यातही अशी मंडळी होती. पण रावराणेंचा पल्ला खूप मोठा होता. म्हणजे आमच्या तिथे सेनाभवनात काय खलबते चालली आहेत ह्याची बित्तंबातमी बसल्या जागेवर मिळत असे. पण रावराणे चक्क व्हाईट हाउस आणि क्रेमलिनमधल्या गुप्त बातम्या आम्हाला ऐकवत असतात! सगळीकडे असतात तसे इथेही उसासे टाकणारे कवी होते. आयुष्यांत कधीतरी गुपचूप दारूकाम करणारे आव असा आणणार की रोज रात्री दोन पेग मारल्याशिवाय आपल्याला बाबा झोप येत नाही. असे तरुण इथेही होते जसे ते तिथेही होते. थोडक्यात सांगण्याचा मथितार्थ काय तर कॉलनीत असे काही खास नव्हते. फ्लॅटमध्ये राहाणे आणि वाड्यात राहाणे ह्यांत महत्त्वाचा फरक म्हणजे… जाऊ द्यात. तुम्हाला सर्व काही माहीत आहे.

हा, कॉलनीत अन् गावात एक फरक होता, कॉलनीत डॉक्टर ननवरे होते. गावात खूप डॉक्टर होते. पण ननवरेंसारखा कोणी नव्हता. महत्त्वाची गोष्ट अशी की डॉक्टर ननवरे हे तसले डॉक्टर नव्हते. कॉलेजमध्ये गेल्यावर मला कळले की डॉक्टर-डॉक्टरमध्ये फरक असतो. आमच्या कॉलेजमध्ये खूप डॉक्टर होते. आम्हाला मराठी नवकाव्य शिकवणारे किणीकर हे डॉक्टर होते. काही प्रोफेसर विज्ञानाचे तर काहीजण रसायनशास्त्राचे डॉक्टर होते. आमच्या कॉलनीच्या यायच्या रस्त्यावर एक डॉक्टर राहातात. ते गुरांचे डॉक्टर आहेत. संध्याकाळी तेथे कुत्री, मांजरे घेऊन बरेच लोक गर्दी करतात. माझी आपली कल्पना होती की कुत्रे, मांजरी कधी आजारी पडत नाहीत. मी आजारी कुत्रा अजून बघितला नाही. ऐकून होतो की एखाददुसऱ्या कुत्र्याला वेड लागते. मग म्युनसिपाल्टीचे कर्मचारी येऊन त्यांना पकडून घेऊन जातात. त्याचे पुढे काय करतात काय माहीत. कुत्र्यांचे मेंटल इस्पितळ असते काय? कुत्र्यांनाच माहीत.

माफ करा. गाडी भलत्याच रुळावर गेली. मी थोडा भरकटलो. माझ्या साहेबाची सवय मला लागली. माझा साहेब असाच भरकटत जायचा.

"आम्ही शेवटी चेन्नई स्टेशनला पोचलो कसेबसे," साहेब त्यांच्या तामिळनाडू टूरबद्दल सांगत होता, "आता आम्हाला मुंबईची ट्रेन पकडायची होती. गाडी कुठल्या फलाटाला लागणार ते माहीत नाही. विचारायची सोय नाही. ते तमिळ बोलणार, आपण हिंग्लिश! अशीच गंमत झाली जेव्हा मी स्वीडनला गेलो होतो तेव्हा..."
आम्हांला चेन्नईच्या प्लॅटफॉर्मवर सोडून चालले आमचे साहेब स्वीडनचे विमान पकडायला! आम्हाला पक्के ठाऊक होते की आता अराउंड द वर्ल्ड इन एट डॉलर्स! जाऊद्या ते. आता रिटायर झाल्यावर कशाला उगीच साहेबाचे कथाकथन.

तर मी कुठे होतो? कॉलनीत डॉक्टर ननवरे होते.

आमच्या कॉलनीतल्या बागेशेजारी एक कट्टा आहे. खास आमच्यासारख्या लोकांसाठी. त्याचे काय आहे आमच्या कॉलनीत दोन प्रकारचे लोक रहातात. एक म्हणजे आमच्यासारखे रिटायर्ड पेन्शनर्स. बहुतेकांची मुले अमेरिकेत नोकरदार किंवा शिकायला गेलेली. घरी काही व्यवधान नाही. वेळ कसा घालवायचा माहीत नाही. कट्ट्यावर बसलो की बरा वेळ जातो. दुसरे सॉफ्टवेअरमध्ये काम करणारी तरणी मुले. ती रेंटलवर रहातात. त्यांचे लक्ष दुसरीकडे. ते कशाला संध्याकाळी कट्ट्यावर येणार? ह्या कट्ट्यावरच मी अजब डॉक्टर ननवरेंच्या गजब गोष्टी ऐकल्या.

ननवरे ज्या वेळी कॉलनीत रहायला आले तेव्हा कॉलनीकरांना जरा बरे वाटले. कॉलनीच्या जवळपास गुरांचे डॉक्टर राहात होते. माणसांचा डॉक्टर कॉलनीत रहायला आल्यामुळे अडीअडचणीला आपला हक्काचा डॉक्टर हाताशी राहील ही कल्पना. सुरुवातीला डॉक्टरांनी त्यांना निराश केले नाही. असेच एकदा नवऱ्याला घेऊन एक बाई डॉक्टरांकडे धावत पळत आली. रात्रीचे दोनअडीच वाजले असावेत. डॉक्टर पोळीपासून गहू बनवण्याच्या प्रयोगात मग्न होते. त्यावरून नजर न हलवता त्यांनी विचारले, "देशपांडेकाकू, काय प्रॉब्लेम झाला आहे?"
देशपांडेकाकूंना आश्चर्याचा धक्का बसला. ओळख नाही पाळख नाही. मागे वळून बघितले पण नाही कोण आले आहे ते. एकदम देशपांडेकाकू? कमाल झाली. डॉक्टर उत्तराची वाट न बघता बोलले, "प्रभाकरकाकांचे ब्लड प्रेशर वाढले आहे ना?"
डॉक्टरांना मागे वळून बघण्याची सवय नसावी.
"छातीत दुखतेय म्हणून तक्रार करताहेत. हार्ट अटॅकच्या भीतीने घाबरले आहेत," काकांच्या पेक्षा काकूच जास्त घाबरलेल्या दिसत होत्या.
"तुम्ही असं करा शेजारच्या खोलीत जाऊन झोपा. मला पुन्हा त्रास देऊ नका."

काकूंना वाटले आपण चूक केली. दुसऱ्या डॉक्टरकडे घेऊन जायला पाहिजे होते. ह्याने ना तपासले ना औषध दिले. कसे होणार? शेजारच्या खोलीत गेल्यावर दोघांनाही क्षणार्धात झोप आली. सकाळी उठल्यावर काका भांबावले. कुठे आहोत आपण? काही कळेना. पलीकडच्या कॉटवर बायको घोरत होती. त्यांनी बायकोला हलवून हलवून जागे केले.
जाताना डॉक्टरांचे आभार मानायला त्यांच्या लॅबमध्ये डोकावले.
डॉक्टर त्यांच्या प्रयोगांत मग्न होते.
"थँक्यू डॉक्टर."
"हा, जा आता घरी," आतादेखील डॉक्टरांनी मागे वळून बघितले नाही.

हा पण किस्सा कट्ट्यावर भरपूर चर्वित झाला. दस्तुरखुद्द देशपांडे तिथे होतेच. ते सांगू लागले, "आता तुमचा विश्वास बसेल की नाही मला माहीत नाही. मी जेव्हा बेडवर आडवा पडलो तेव्हा माझी आई बाजूला येऊन बसली. माझ्या केसातून हात फिरवत अंगाई गीत गाऊ लागली."
"निंबोणीच्या झाडामागे
चंद्र झोपला ग बाई
आज माझ्या पाडसाला
झोप का ग येत नाही.

ऐकता ऐकता केव्हा झोपलो, कळलेच नाही."

कट्ट्यावरच्या मेंबरांची डॉक्टरांविषयी निरानिराळी मते होती. काही लोकांच्या मते डॉक्टर अमानवी होते, ऐक, अवगत, अलवंत, आसरा, कालकायक, गानगूड, गिर्‍हा, बायांगी, चिंद, जखीण, झोटिंग, तलखांब, दाव, देवाचार, ब्रह्मसमंध, ब्रह्मग्रह, मुंजा, राणगा, लावसट, शाखिणी, सैतान, खविस, पिशाच्च आणि वीर भूत, समंध, ब्रह्मराक्षस, मुंज्या, झोटिंग, वेताळ, चेडा, जिंद, जवरा, कुष्मांड, खवीस ह्यापैकी काही होते का अजून काही ह्याबद्दल त्यांचे एकमत नव्हते. मग कोणी एक गोवा-कोकणाकडचे होते, त्यांनी कोकणच्या भुतांचे आख्यान लावले. बरेच जण भुताखेतांवर विश्वास न ठेवणारे होते. ते म्हणायाचे छ्या, भूत वगैरे थोतांड आहे. डॉक्टर परग्रहावरून किंवा भविष्यकाळातून आलेले असणार. अजून त्या प्रश्नाचा तिढा सुटलेला नाही.

मग ते नवल घडले.

आमच्या कॉलनीच्या मध्यवर्ती जागी एक सर्कल आहे. चांगले मोठे आहे. त्या सर्कलमध्ये बाग आहे. काही मोठी झाडे आहेत, काही फुलझाडे आहेत. अगदी मध्याला ग्रॅनाईटचा मोठा दगड आहे. त्याला शिळा म्हणतात! एका बाजूला लहान मुलांसाठी खेळायची साधने आहेत. म्हणजे झोका, घसरगुंडी, सी-सॉ. सुरुवातीला ही बाग 'कुलीन स्त्रिया व सहा वर्षांच्या आतील मुला-मुलींसाठी संध्याकाळी पाच ते सात' खुली होती. हा प्रश्न एके दिवशी ऐरणीवर आला. कॉलनी कमिटीच्या सभांमध्ये खूप चर्चिला गेला. सरतेशेवटी ती बाग कॉलनीतील आबालवृद्धांसाठी खुली झाली. मग मात्र तेथे कोणी चिटपाखरूदेखील फिरेनासे झाले. टॅक्सीच्या पाठीमागे धावणाऱ्या कुत्र्याप्रमाणे गत झाली. टॅक्सीला ओव्हरटेक केल्यावर कुत्र्याला काय करावे ते सुचत नाही. अगदी तसेच. गंमत तर पुढे आहे.

एके दिवशी नवल घडले. तर त्या शिळेला एक तोटी लावलेली दिसली. बाजूला प्लास्टिकचे कप ठेवले होते. जनुभाऊंना आश्चर्य वाटले. काल परवापर्यंत अशी तोटी नव्हती आज कुठून आली? त्यांनी तडक थेट सावंतांना फोन लावला. "सावंत, ह्या पुरातन शिळेला तुम्ही तोटी लावलीत आणि शिळेच्या सौंदर्याचा, पावित्र्याचा भंग केलात, ह्याचा अर्थ काय?"

सावंतांना आधी प्रकरण काय आहे ते समजले नाही, समजल्यावर ते म्हणाले, "जन्याभाऊ, तो नळ मी लावलेला नाही."
"नसेल तुम्ही लावलेला, पण कुणी लावला ते तर तुम्हाला माहीत असायला पाहिजे ना!"
"अहो, मी अध्यक्ष जरूर आहे. याचा अर्थ असा नाही की कॉलनीत कोण कुठे तोट्या लावतो ते शोधत बसू. पुढच्या मिटिंगमध्ये तुम्ही हा विषय जरूर आणा. आपण विस्ताराने चर्चा करू," इतके बोलून सावंतांनी फोन बंद केला.

मी बागेच्या बाहेर बाकड्यावर बसून मोबाइलवर भक्तिगीते ऐकत बसलो होतो. आतून जन्याभाऊंनी आवाज दिला, "अहो प्रभुदेसाई, जरा आत येऊन बघा."
जन्याभाऊंनी नळ दाखवला. ज्याने कुणी लावला त्याची कमाल होती. दगडात नळ कसा घुसवला असेल? आणि कशासाठी? निखळ गंमत म्हणून?
"जन्याभाऊ, हा नळ वरून दगडाला डकवला आहे. फेविकॉल वापरून. गंमत करण्यासाठी. जरा जोर लावला की उखडून येईल."
"आणि हे प्लास्टिकचे कप कशासाठी?
मी पुढे होऊन नळाला जोर लावून बघितलं. नळ जाम हलायला तयार नाही. म्हणले, बघू पाण्याचे कनेक्शन दिले आहे का आतून. म्हणून नळ उघडला तर काय नळातून गढूळ गरम पाण्याची धार लागली होती. "जन्याभाऊ, हे पाहा उकळत्या पाण्याची धार."

जन्याभाऊंना काहीतरी संशय आला असावा. त्यांनी बाजूचा एक कप उचलून कपात धार पकडली. नळ बंद केला आणि पाण्याचा घोट घेतला.
"अरे प्रभुदेसाई, हा चहा आहे,चहा, अमृततुल्य! अहाहा, देवाची करणी आणि दगडंत चहापाणी. प्या तुम्ही पण एक कप." मी घाबरत घाबरत एक कप चहा घेतला. काय छान चव होती. पुण्याच्या भाषेत बोलायचे तर 'अप्रतिम!' फुकट एक स्पेशल!

फुकट स्पेशल चहाची वार्ता सगळीकडे वणव्यासारखी पसरली. राजापूरला गंगा आली त्याप्रमाणे. बायाबापड्या येऊन शिळेची पूजा करू लागले. प्रसाद म्हणून जाताना किटलीभर चहा घेऊन जाऊ लागले. बघता बघता शिळेची शीलादेवी झाली. कॉलानीतल्या एका नवोदित कवीने शीलादेवीची आरती रचली. कुणी स्तोत्रं रचली. एक सीडी भरून मटेरीअल जमा झाले. देवीचे पुराणातले दाखले शोधून काढण्यात आले. पांडव वनवासात असताना कॉलनीत आले होते आणि त्यांनी देवीची पूजा करून महायुद्धात विजय मिळावा म्हणून देवीची प्रार्थना केली होती.

हे सगळे ठीक होते पण बागेची आणि कॉलनीची पार रया गेली. स्वच्छ कॉलनी म्हणून आमच्या कॉलनीची पुण्यात प्रसिद्धी होती ती लयास गेली.

एका रात्री देवीचे दर्शन आणि प्रसाद घेऊन मी घरी आलो. थोडा टीव्ही बघितला आणि जेवायला बसणार इतक्यात डॉक्टरांचा फोन आला, "अरे प्रभुदेसाई, हे मी काय ऐकतो आहे. बागेत म्हणे शीलादेवी अवतीर्ण झाली आहे?"
"कमाल आहे, एवढे रामायण झाले पण तुम्हाला त्याची अजिबात कुणकुण नाही?" मीच डॉक्टरांना उलट प्रश्न केला.
"मी तुमच्या कॉलनीच्या भानगडीत पडत नाही. तसे म्हणजे मी माझ्या मठीतून क्वचितच बाहेर पडतो. आमच्या इथून कॉलनीच्या बाहेर पडायला रस्ता आहे. मग तुमच्या सर्कलकडे जायची गरज काय?"

मी डॉक्टरांना काय झाले नि काय होत आहे ह्याची कल्पना दिली, "सगळेजण चहा पिऊन कप तिथेच कुठेतरी फेकून देतात. बागेत सगळीकडे उंदीर झाले आहेत."
"अरेरे काय मूर्ख आहेत लोक. तू असे कर, उद्या सकाळी इकडे चहा प्यायला ये माझ्याकडे," आमंत्रण देऊन डॉक्टरांनी फोन बंद केला.

दुसऱ्या दिवशी बघतो तर काय बागेत प्रचंड उलथापालथ झालेली! चहाची तोटी गायब! तोटीबरोबर चहाही गेला आणि देवीही गेली. बाजार गेला. दुकाने गेली. हार-तुरे कोमेजून गेले. लाईनी गेल्या. लोक निराश होऊन परतू लागले. जाणते लोक सांगू लागले की देवीचा कोप झाला. कुणीतरी भाकीत केले. आता कॉलनीवर संकट कोसळणार. संध्याकाळ झाल्यावर मी तडक डॉक्टरांच्या बंगलीकडे गेलो. झालेला प्रकार त्यांना निवेदन केला, "अशा प्रकारे देवी स्वगृही परत गेली."

"मी तुम्हा लोकांसाठी म्हणून नळ ठेवला. विचार केला होता. तुम्हा कट्टेकर मंडळींना बसल्या जागी चहा मिळेल. तुमच्यासाठी खास एटीटी – एनी टाईम टी - तर पाहा काय करायला गेलो नि काय झाले." डॉक्टरांच्या चेहऱ्यावर निराशा पसरली. म्हणजे एकूण हे कर्तृत्व डॉक्टरचे होते. आता मात्र मला डॉक्टरांची भीती वाटू लागली.

"त्याचे काय आहे. सर्व हॉटेलवाल्यांचे एक अंडरग्राउंड जाळे आहे. सगळ्यांचा चहा एका मोठ्या टाकीत बनवला जातो. प्रत्येक हॉटेलवाला त्याचा मेंबर आहे. मेंबर झाला की त्याला ह्या "चहा नेटवर्क"मध्ये टॅप मारून देतात. उडपी चहाचा वेगळा हौद आहे तसा इराणी चहाचा पण वेगळा हौद आहे. ते जाळे हॅक करून मी एक कनेक्शन आपल्यासाठी काढले. काल तू सांगितल्यावर बंद करून टाकले," डॉक्टरांनी मला सफाई दिली.
"डॉक्टर एवढे प्लंबिंगचे काम तुम्ही चुपचाप कसे उरकले?"
"मी कोण करणार?" डॉक्टरांनी वर बोट दाखवले, "तो महान प्लंबर आहे. त्यानेच हे घडवून आणले. आपण निमित्तमात्र!"
"बरं ते जाऊ दे. तू चहा घेणार ना?" डॉक्टरांनी मला विचारले.
"तोच चहा का? टॅप मारलेला. मग नको." काल परवापर्यंत जो चहा मी आवडीने पीत होतो त्याची आता घृणा आली.
"नाही. नाही. हा माझ्या घरच्या मशीनमध्ये बनवलेला चहा आहे. त्याचे काय आहे, कोणाला सांगू नकोस बरं का, मी सध्या एटीएफ मशीन म्हणजे एनी टाईम मशीन फूड बनवण्याच्या प्रयोगांत गुंतलो आहे; आतापर्यंत चहाचे मशीन बनवण्यात मला यश मिळाले आहे. त्या मशीनमध्ये पॉपकॉर्न बनवण्याचे माझे स्वप्न आहे. ते साकार झाले की पहिले पॉपकॉर्न खायला तुलाच बोलावीन," एवढे बोलून डॉक्टरांनी मला चहा देऊ केला.

कॉर्न का पॉपकॉर्न

चहाची चव अप्रतिम होती. चहा पिताना डॉक्टर म्हणाले, "आता हा कप पाहा. लोक चहा प्याल्यावर तिथेच कुठेतरी कप फेकून देतात. त्यांना कसं समजावू? प्रभुदेसाई, हा कप असा चहाबरोबर खायचा असतो. निरनिराळ्या चवीचे बनवले आहेत. तुझा आणि माझा कप आहे ना हा, ह्याला संभाजी बागेतल्या भेळेची चव आहे. खाऊन तरी बघ. सध्या तीन चवीचे कप बनवले आहेत. दुसरी पाणीपुरीची चव आहे. तिसरी आपली नेहमीची डिफॉल्ट मसाला! खा खा." डॉक्टरांनी स्वतःचा कप बाजूबाजूने खायला सुरुवात केली. मी पण भीत भीत खायला लागलो. वा भेळेबरोबर चहा! किंवा चहाबरोबर भेळ!

डॉक्टर पुढे सांगू लागले, "प्रभुदेसाई, प्लास्टिकने आपल्या आयुष्यात केवढा धुमाकूळ घातला आहे? १८६२मध्ये अलेक्झांडर पार्क्सने सर्वप्रथम कृत्रिम प्लास्टिक बनवले. नंतर १९०७ साली प्लास्टिक-बाळ बेकेलाईटचा जन्म झाला. लहान बाळाचे जसे सगळेजण कौतुक करतात तसे प्लास्टिकचे पण कौतुक सुरू झाले. ह्याच गोजिरवाण्या बाळाचे रूपांतर राक्षसात झाले. त्याने पृथ्वीवर आक्रमण करायला सुरुवात केली. समुद्रातील असंख्य जिवांचा तो कर्दनकाळ बनला. एवरेस्ट ते पॅसिफिक महासागर! जगाच्या कानाकोपऱ्यांत प्लास्टिकने हातपाय पसरले. भस्मासुर मानवाच्या नियंत्रणाबाहेर गेला. जिथे पाहावे तिथे प्लास्टिक! पॅसिफिक महासागरात हेन्डरसन नावाचे निर्जन बेट आहे. ह्या बेटावर जगात कुठेही नसेल इतके प्लास्टिक आहे. समुद्रांतून वाहात आलेले!"

"पण हा डॉक्टर ननवरे असा हार मानणार नव्हता. मी काय केले? खाता येईल असे वेष्टन शोधून काढले. बिस्किटांचा पुडा बिस्किटाबरोबर खा. चहाचा कप चहा पिताना बरोबर खा. अरे, आपण आईस्क्रीम कोनसह खातो तसे. तुमच्या त्या मूर्ख लोकांना हे समजेल तर ना. चहा पिऊन झाला की दिला तो कप फेकून तिथेच कुठेतरी."
डॉक्टर सांगत असताना अचंब्याने मी तोंडात बोटे घालायच्या ऐवजी सगळा कपच घातला आणि केव्हा स्वाहा केला ते माझे मलाच समजले नाही.
"तू हे कुणाला सांगू नकोस हं. उगीच लोकांचा गैरसमज व्हायचा. आधीच लोकांना वाटते की मी 'अमानवी' आहे. त्यांत भर पडायला नको."
तर सांगायचा मुद्दा हा की असे आमचे डॉक्टर 'अमानवी' आहेत.

थोड्याच दिवसानंतर सगळ्या पुण्याची मति गुंग करणारी अभूतपूर्व घटना घडली. त्या अघटित घटनेचा मी एकमेव साक्षीदार आहे. म्हणजे डॉक्टरांच्या शिवाय बरं का.

एके दिवशी सकाळी सकाळी डॉक्टरांचा फोन आला, "प्रभुदेसाई, संध्याकाळी इकडेच चहा प्यायला ये. तुला गंमत दाखवायची आहे. माझा पॉपकॉर्न बनवण्याचा प्रयोग शेवटी यशस्वी होणार असं दिसतंय. तू ये आणि स्वतःच बघ."

म्हणजे डॉक्टरांना कोणीतरी साक्षीदार पाहिजे होता. मला बळीचा बकरा बनवायचे ठरवले होते एकूण. ठीक आहे. आपल्याला काय फरक पडतो? प्रयोग यशस्वी झाला तर फुकटात मक्याच्या लाह्या मिळत असतील तर सोडा कशाला? असा विचार करून मी संध्याकाळी डॉक्टरांच्या बंगल्यावर पोचलो. डॉक्टर माझी वाट बघत होते.
"अरे, किती वेळ लावलास? बरं, ते जाऊ दे, तू स्टार ट्रेक बघतोस की नाहीस?" डॉक्टरांनी प्रश्न केला.
"स्टार ट्रेक? ते काय असतं बुवा? मी पहिल्यांदाच ऐकतो आहे. हा, मी स्टारडस्ट वाचतो मिळाला तर. सलूनमध्ये नाही तर आमच्या फॅमिली डॉक्टरच्या रिसेप्शनमध्ये." माझे उत्तर ऐकून डॉक्टर नाराज झाले.
"तुम्ही कूपमंडूक कॉलनीकर! कधी कॉलनीच्या बाहेर पडता की नाही? स्टार ट्रेक ही विज्ञान कथेवर आधारलेली धारावाहिक आहे. तू बघ कधीतरी. त्यामध्ये रेप्लीकेटर नावाचे गॅजेट आहे. त्यामध्ये खायचा कुठलाही पदार्थ ताबडतोब तयार मिळतो. हे बिचारे स्टार ट्रेकवाले घरदार सोडून लाखो किलोमीटर दूर अवकाशात मानवजातीचे रक्षण करण्यासाठी चकरा मारत असतात. त्यांना वडापाव खावासा वाटला तर कोण करून देणार? खास त्यांच्यासाठी हे यंत्र बनवले गेले. अर्थात ह्या झाल्या भविष्यातल्या आणि विज्ञान कथेतल्या गोष्टी. मी प्रयोग करून आपल्या कॉलनीकरांसाठी असेच यंत्र बनवले. सध्या ह्यात फक्त पॉपकॉर्न आणि चहा बनवणार आहे. पुढे मागे मी वडापाव, डोसा, इडली, मॅगी बनवायचा विचार करतो आहे."

डॉक्टरांच्या कल्पनाशक्तीला काही अशक्यप्राय नाही.
"तुम्ही माझी उत्सुकता जास्त ताणू नका. चला येऊ द्या पॉपकॉर्न!"
"त्याआधी मला सांग. तू कॉलेजात फिजिक्स केमिस्ट्रीचा अभ्यास केला आहेस?"
"अकरावीपर्यंत जेवढे शिकलो तेवढेच. आर्कीमिडीज, न्यूटन, मादाम मेरी क्युरी ..."
बस्स, बस्स. इतके खूप झाले. हे बघ. सर्व सेंद्रिय पदार्थ, सेंद्रिय म्हणजे ऑरगॅनिक बरं का, पदार्थ मुख्यत: कार्बन, ऑक्सिजन, हायड्रोजन ,थोडा नायट्रोजन, चवीपुरते मिनरल. पाणी, क्लोरोफिल आणि सूर्यप्रकाशाची ऊर्जा वापरून वनस्पती आपल्यासाठी अन्न बनवतात. ती प्रक्रिया वापरून मी मका बनवतो, नंतर त्याच्या लाह्या फोडतो. सिंपल आहे ना?"
"एकदम सिंपल आहे," माझे लक्ष पॉपकॉर्नकडे होते.
"चल तुला माझे मशीन दाखवतो," असे बोलून डॉक्टर मला आतल्या खोलीत घेऊन गेले. डॉक्टरांचे मशीन वॉशिंग मशीनच्या आकाराचे असावे आणि तसेच दिसत होते. डॉक्टर मला सांगत होते, "हे ऑक्सिजन, हायड्रोजन, नायट्रोजनचे सिलिंडर इथे मशीनला जोडले आहेत. कार्बन म्हणजे आपण पूर्वी वापरायचो तो दगडी कोळसा ह्या फनेलमधून आत पडतो. खनिजांचा एकत्र लगदा करून ह्या भांड्यात इथे ठेवला आहे. सूर्यप्रकाशासाठी हा खास दिवा बसवला आहे. अजून काय राहिले? हा, ह्या भट्टीचे तापमान आणि आर्द्रता सुनियंत्रित करण्याची सोय आहे. आता आपल्याला पाहिजे त्या पदार्थाचे रासायनिक पृथक्करण घेऊन कॉम्प्युटरमध्ये लिहिले की हे मशीन तो पदार्थ आपल्याला देते. मी सध्या पॉपकॉर्न बनवण्याची कृती कॉम्प्युटरमध्ये भरली आहे. तुला पॉपकॉर्नचे रासायनिक पृथक्करण माहीत आहे? नाही ना, मी तुला सांगतो. पॉपकॉर्नमध्ये हायड्रोजन..."
"डॉक्टर त्याची काही गरज नाही," मी घाईघाईने बोललो, "माझा तुमच्यावर पूर्ण विश्वास आहे. शिवाय हातच्या कांकणाला आरसा कशाला. आता आपण पॉपकॉर्न खाणार आहोतच की."

डॉक्टरांनी मान डोलावली, "अगदी बरोबर बोललास.चल आपण पॉपकॉर्न काढू.
डॉक्टर आता रंगात आले, "चीज पॉपकॉर्न खायचेत? आत्ता काढतो." आपल्याला काय, चीज तर चीज! डॉक्टरांनी खिशातला संगणक कढून मशीनला चीज पॉपकॉर्नची ऑर्डर दिली. बघता बघता मशीनमधून माल बाहेर येऊ लागला. आम्ही दोन भांडी भरून चीज पॉपकॉर्न घेतले. खरं तर आता मशीन बंद व्हायला पाहिजे होते. पण पॉपकॉर्न येतच होते. डॉक्टरांनी खिशातल्या संगणकाची एकूण एक सर्व बटणे दाबून पाहिली. काही उपयोग झाला नाही. डॉक्टरांनी मशीनवरची बटणे दाबली. घरातल्या विजेच्या उपकरणांची बटणे दाबली. एवढेच नव्हे तर शर्टाची आणि पँटची बटणेदेखील दाबायची सोडली नाहीत.

मला वाटले की मशीन पॉपकॉर्न बनवण्यात रंगून गेले होते. पॉपकॉर्न बाहेर येत राहिले. सगळीकडे पॉपकॉर्नच पॉपकॉर्न! सगळी खोली पॉपकॉर्नने भरून गेली. पॉपकॉर्नची पातळी हळूहळू वाढू लागली. पॉपकॉर्न आमच्या कमरेपर्यंत आले. आता मात्र डॉक्टरांचा धीर खचला, "प्रभुदेसाई, हे मशीन "सैतानी पॉपकॉर्न मॉन्स्टर" झाले आहे. इथून पळून जाण्याशिवाय दुसरा मार्ग मला दिसत नाही. इथेच थांबलो तर 'पॉपकॉर्नमध्ये बुडून मरणारे पहिले आणि बहुधा शेवटचे मानव' अशी आपली नावे इतिहासात अजरामर होतील. पळ."

मी आणि डॉक्टर जे पळालो ते थेट बंगल्याच्या बाहेरच्या बागेत पोहोचलो. डॉक्टर पुढे, मी मागे. बंगल्याच्या उघड्या खिडकीतून पॉपकॉर्नचे लोट वाहात होते. ते भयावह दृश्य पाहून माझी पांचावर धारण बसली. थोड्याच वेळात पूर्ण कॉलनी पॉपकॉर्नच्या महापुरात बुडणार, नंतर पुणे, नंतर? पण आता लोट हळूहळू थांबायला लागला होता. डॉक्टरांच्या चेहऱ्याची कळी खुलली, "चला, थांबलं एकदाचं. कच्चा माल संपला असावा. काहीही असो माझा प्रयोग तर यशस्वी झाला!"

"डॉक्टर, चुलीत नाहीतर बंबात घाला तुमचे प्रयोग. मला आधी हे सांगा की हा पॉपकॉर्नचा कचरा कोण साफ करणार आणि कसा साफ होणार ह्याचा विचार आधी करा."
"चुलीत कोणते इंधन वापरायचे त्याचे प्रयोग मी यथावकाश करणार आहेच," डॉक्टरांपर्यंत माझा वैताग पोचलाच नव्हता. "आणि ह्या चवदार पॉपकॉर्नचा आपणच फडशा पाडू."

ते पांढरेशुभ्र पॉपकॉर्न बघून माझे डोळे पांढरे व्हायची वेळ आली होती. इकडे डॉक्टरांना जोक सुचत होते. किंवा ते दृश्य पाहून त्यांचे डोके फिरले असावे. ह्यातून बाहेर पडायचे असेल तर मलाच काहीतरी करायला पाहिजे.

जे काही करायचे ते लवकर करायला पाहिजे होते. सगळीकडे बोंबाबोंब व्हायच्या आधीच. नाहीतर सगळी कॉलनी जमा झाली की दुसऱ्या दिवशी सगळ्या पेपरांत डॉक्टरांच्या आणि माझ्या नावाने हेडलाईन्स झळकायच्या!

मी डॉक्टरांच्या विश्वातून त्यांना हलवून जागे केले. "डॉक्टर, तुम्ही तुमचा प्रोग्राम उलटा केला तर? म्हणजे कच्च्या मालापासून पक्का माल बनवण्याच्या ऐवजी पक्क्या मालापासून कच्चा माल बनवला तर? पाहा असे करता येईल काय? म्हणजे पॉपकॉर्नपासून तुमचे काय ते वायू इत्यादी बनतील. काय वाटते तुम्हाला?"

डॉक्टरांनी माझ्याकडे निरखून बघितले. मी काय बोलतो आहे हे त्याना समजले नसावे. मी त्यांना समजावण्यासाठी तोंड उघडणार तो ते म्हणाले, "चूप, चूप. मी विचार करतो आहे मला डिस्टर्ब करू नकोस."

डॉक्टरांनी खिशातून छोटा संगणक काढला आणि त्यात लिहायला सुरुवात केली. लिहून झाल्यावर बटण दाबून त्यांनी प्रोग्राम मशीनकडे पाठवला. आम्ही वाट बघत बसलो. आणि अहो आश्चर्यम्! महदाश्चर्यम्! मशीनने कामाला सुरुवात केली. हळूहळू पॉपकॉर्नचा ढीग ओसरायला लागला. त्याची लेवल कमी कमी होऊ लागली. काही वेळातच आम्ही बंगल्यांत प्रवेश केला. मशीनने सगळे पॉपकॉर्न फस्त केले. आम्ही दोघांनी सुटकेचा निश्वास टाकला. माझ्या लहानशा सजेशनने केवढा मोठा प्रॉब्लेम चुटकीसरसा सोडवला होता.

डॉक्टर भारावून गेले होते, "प्रभुदेसाई, तू महान शास्त्रज्ञ आहेस. तंदुरी चिकनपासून कोंबडी करण्याच्या प्रयोगांत मला कधी यश आले नाही. पण आज तू जे काय केले आहेस त्याला जगात तोड नाही. माझे केवढे मोठे स्वप्न आज साकार झाले. तुझी आयडिया, माझा प्रोग्राम आणि हा रेप्लीकेटर! आपण आज न्यूटन, आईन्स्टाइनपेक्षाही महान शोध लावला आहे. विश्वाचा असा सिद्धांत आहे की विश्वाचा नेहमी व्यवस्थितपणाकडून गोंधळाकडे प्रवास चालला आहे. आज इतिहासात प्रथमच त्याने उलटा प्रवास केला आहे. फ्रॉम डिसऑर्डर टू ऑर्डर!"

डॉक्टर काय बोलले त्यांतले एक अक्षरही मला उमगले नाही. पण ते वेड्यासारखे नाचत होते त्यांत मीही सामील झालो.

जवळच कुठेतरी मल्टीप्लेक्स सिनेमागृहात 'एंड गेम' पिक्चर भरात आला होता. प्रेक्षक पॉपकॉर्न खात खात पिक्चरची मजा लुटत होते. इतक्यात सगळ्यांचे पॉपकॉर्न पाहता पाहता भुरकन् उडून गेले. अगदी नाहीसे झाले. एक कणही शिल्लक राहिला नाही. राहुल आपल्या मित्राला म्हणाला, "बंटी, माझे पॉपकॉर्न कुठे गेले? आता हा टब भरलेला होता. आता ह्यात एक कण नाही. तू तर घेतले नाहीस ना."

सिनेमागृहातल्या सगळ्यांचे पॉपकॉर्न गायब झाले होते. बाहेर पॉपकॉर्न विकणाऱ्याच्या शो-केसमधले पॉपकॉर्नही नाहीसे झाले होते. एकाच थेटरमध्ये नाही तर पुण्याच्या झाडून सर्व थेटरमधले पॉपकॉर्न नाहीसे झाले होते किंवा होत होते. केवळ पुण्यातच नाही तर भारतात सगळीकडे. केवळ भारतात नाहीतर जगात सर्व ठिकाणी. नंतर मी ऐकले की मंगळावर, ग्यानिमिडवर आणि युरोपावर, जेथे जेथे मानवी वसाहती होत्या, जेथे जेथे पॉपकॉर्न संस्कृती पोचली होती तेथे तेथे पॉपकॉर्न नाहीसे होत होते!

ह्याचा सर्वात मोठा फटका सिनेमा उद्योगाला बसला. रसिक प्रेक्षकांना डोक्यात एकदम प्रकाश पडला. आपण इतके दिवस पिक्चर बघायला जात होतो ते खरं म्हणजे एसी मल्टीप्लेक्समध्ये पॉपकॉर्न एन्जॉय करायला जात होतो. पॉपकॉर्न नाहीत मग पिक्चर कशाशी खायचा? हे कटू सत्य लक्षात येताच थिएटरे ओस पडू लागली. सरकारला पण त्याची दखल घ्यावी लागली. त्यांनी झाल्या प्रकारची जबाबदारी शत्रूराष्ट्रावर टाकली आणि खबरदारीचा उपाय म्हणून अठरा औक्षहिणी सैन्य सीमेवर धाडले. पण जेव्हा शत्रूराष्ट्रानेदेखील अशीच तक्रार युनोकडे केली तेव्हा ही एक अख्ख्या विश्वावर आलेली आपत्ती आहे ह्याची जाणीव सगळ्यांना झाली. शेवटी सगळ्यांच्या मते एकोणीसाव्या शतकातल्या श्री पी जे एल नेहरू नावाच्या एका इसमावर टाकण्यात आली. त्या खुंटीवर आधीच कितीतरी लक्तरे वाळत टाकण्यात आली होती त्यांत हे अजून एक! एवढे करून झाल्यावर अखेर अमेरिका ह्यावर काय उपाय शोधून काढते यावर साऱ्यांचे लक्ष केंद्रित झाले.

मला आणि डॉक्टरांना ह्याची काहीच कल्पना नव्हती. आम्ही दोघेही मजेत घरी झोपलो होतो. दुसऱ्या दिवशी टीव्ही लावला. मुख्य ब्रेकिंग न्यूज हीच होती. पॉपकॉर्नचे नाव ऐकताच मी दचकलोच. कालच झालेला पॉपकॉर्नचा कहर अजून माझ्या मनात ताजा होता. माझ्या डोक्यात एकदम प्रकाश पडला. ओहो म्हणजे मशीन काम करायचे थांबले नव्हते. ते आता विश्वातले सर्व पॉपकॉर्न फस्त करत होते. अरे बापरे, ह्याचे तर पॉपकॉर्न मॉन्स्टरमध्ये रूपांतर झाले होते. डॉक्टर काय करायला गेले आणि काय झाले.

मी तडक उठलो नि डॉक्टरांच्या बंगल्यावर दाखल झालो. डॉक्टर व्यायाम करत होते. मला बोलण्याची संधी न देताच त्यांनी प्रवचन झाडायला सुरुवात केली, "प्रभुदेसाई, या सूर्यनमस्कारांत केवढी ताकद आहे..."

"ते सर्व सोडून द्या हो. ह्या बातम्या पाहा," मी त्यांना पेपरमधल्या ताज्या बातम्या दाखवल्या. डॉक्टरांनी त्या लक्षपूर्वक वाचल्या. युरोपा आणि ग्यानिमिडचे उल्लेख वाचून ते जरा चरकले असावेत असे मला वाटले.

"ओ माय गॉड!" त्यांच्या तोंडून उद्गार निघाले, "आता आपल्यालाच हे निस्तारायला पाहिजे."

त्यांनी तत्काळ आपला संगणक सुरू केला. त्यात ते काहीतरी बघत होते. ते बघितल्यावर त्यांनी कपाळावर हात मारला, "अगदी नवशिके प्रोग्रामरदेखील करणार नाहीत अशी चूक मी केली. कित्येक पायऱ्यांवरून पुन्हा पुन्हा फिरणाऱ्या ह्या प्रोग्रामला इन्फायनायइट लूपमधून बाहेर पडण्यासाठी वाटच ठेवली नाही. त्यामुळे हा सांगितलेले काम अथक अनंत काळापर्यंत मनोभावे करत राहिला. माय मिस्टेक! आता सुधारतो."

त्यानंतर आम्ही दोनही प्रोग्रामच्या ट्रायल घेतल्या. प्रथम थोडे पॉपकॉर्न बाहेर काढले. जेवढे मागितले तेवढे पॉपकॉर्न मशीनने बाहेर काढले आणि मशीन तात्काळ बंद झाले. आता ते मशीन काढलेले पॉपकॉर्न खात नव्हते. आम्ही सुटकेचा निश्वास टाकला. ताबडतोब डॉक्टरांनी चॅनेलवाल्यांना फोन करून सांगितले की मला अदृश्य होणाऱ्या पॉपकॉर्नवर इलाज सापडला आहे. मग काय विचारता? चॅनेलवाल्यांची धावपळ उडाली.

मुलाखतीत मात्र डॉक्टरांनी चलाखी केली. त्यांनी सगळा दोष मानवजातीवर टाकला. मानवांनी अगणित पापे केल्यामुळे देवांनी शिक्षा म्हणून त्यांचे पॉपकॉर्न काढून घेतले. त्यांनी जर प्रमाणिकपणाने आपल्या पापांचा झाडा दिला, आणि देवांनी क्षमा करावी अशी प्रार्थना केली तर पॉपकॉर्न परत येतील.

कुठल्या तरी मल्टीप्लेक्समध्ये 'एंड गेम'चे मध्यंतर झाले होते. पॉपकॉर्नच्या स्टालवर लोकांची गर्दी झाली होती. पॉपकॉर्नच्या स्टालवाल्याने देवाच्या फोटोला हार घातला आणि कान पकडून त्याने क्षमा याचना केली, "देवा महाराजा, मी कालपर्यंत पन्नास रुपयांचे पॉपकॉर्न दोनशे रुपयांना विकून मोठे पाप करत होतो. क्षमा करा. आजपासून मी पन्नास रुपयांचे पॉपकॉर्न पन्नास रुपयांनाच विकेन. हा एकदम कट टू कट भाव आहे, माझ्यासाठी फक्त पाच रुपये सुटतात. तेव्हा देवा पॉपकॉर्न परत आणा."

एवढे बोलून त्याने मशीन चालू केले. धडाधडा पॉपकॉर्न बाहेर पडू लागले. सर्व प्रेक्षकांनी एकच आरोळी ठोकली, "आले, आले. पॉपकॉर्न परत आले!"

field_vote: 
0
No votes yet

प्रतिक्रिया

.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

कल्पनारम्य अद्भूत कथा.

पण पोळीपासून गहू तयार केले की नाही? जाणुन घ्यायची उत्सुकता आहे.

  • ‌मार्मिक1
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

*********
केतकीच्या बनी तिथे - नाचला गं मोर |
गहिवरला मेघ नभी - सोडला गं धीर ||

पाप सरलं आणि पाप कान बाहेर आले.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0

भारी कथा ... जमेल तितकी शेअर करतो
करायलाच हवी.

  • ‌मार्मिक0
  • माहितीपूर्ण0
  • विनोदी0
  • रोचक0
  • खवचट0
  • अवांतर0
  • निरर्थक0
  • पकाऊ0