मनातले छोटेमोठे प्रश्न किंवा विचार - भाग ७३

अगर ये मजाक है; तो हसने के लिये तुम जिंदा नही बचोगे - सामंत

बा द वे..... इसवीसनपूर्वकाळातील प्रतिसाद (तारीख झाकून) आत्ता पोष्टण्यासारखे काय घडले?

there will always be something happening. ;;)

प्रोफेसरांचे लेख वाचले का? फार विचार करायला लावणारे असतात.

म्हणजे ज्या गोष्टीकडे अब्जावधी लोकं टक लावून बघतायत ती केवळ १५० मिल लोकं मिळून ठरवणार

ंआता त्या १५० मिल लोकांना कित्ती पावरफुल्ल वाटत असायला पायजेल!!! पण काऽऽही नाही; जोर नाही एकाच्या, रांडिच्चे, वगैरे वगैरे वगैरे....

तुमच्या अशा भविष्यवाणीमुळेच ज्योतिषविद्या बदनाम झाली आहे. (ह.घ्या.)

भारी प्रश्न आहे! विचार करतो.

२०००ची नोट येणार आहे ना!

हे थोडं बदलतं चित्र आहे. ५०च्या दशकात, जेव्हा अमेरिकेतल्या रिटेलच्या किमती आत्ताच्या साधारण दहापट कमी होत्या तेव्हाही शंभर डॉलरची नोट होती. किंबहुना सिव्हिल वॉर (१८६५) साली अनेक राज्यांनी शंभर डॉलरच्या नोटा (सोन्याचा आधार नसलेल्या) काढल्या होत्या. पण गेल्या शतकाभरात बॅंका, चेक्स, क्रेडिट कार्ड वगैरे गोष्टी आल्या तसतशी खिशात रोख पैसे बाळगण्याची गरज कमी व्हायला लागली. त्यामुळे शंभर डॉलरच्या वरची नोट अजूनपर्यंत सर्रास वापरात नाही. (काही इश्यू केल्या गेल्या होत्या, पण जनसामान्यांमध्ये नाही) तेव्हा 'जास्तीत जास्त कितीची नोट असावी' याचं उत्तर तितकंसं स्पष्ट नाही. हे थोडंसं 'किती वजन स्टॅंडर्ड वजन असावं' यासारखं आहे. सर्वसामान्य माणसांना मोजमाप करण्यासाठी पाउंड चालतं - कारण बटाटे काही पौंड घ्यावे लागतात. पण त्याच्या दुप्पट - किलोचं वजन असलं तरीही चालतं. कारण पाव किलो मोजता येतं तितक्याच सहजपणे अर्धा पौंड मोजता येतं. साधारण आठवडाभर पुरेल इतकं डाळ, तांदूळ, किराणामाल वगैरे घेण्यासाठी जितका खर्च येतो त्याच्या दुप्पट ते चौपट किमतीइतकी मोठी नोट असायला हरकत नाही. त्यामुळे सध्याच्या १००, ५००, १००० हे वितरण ठीक आहे. सर्वाधिक नोटेच्या किमतीच्या अनेक पटींचे व्यवहार होतात तेव्हा चेक किंवा क्रेडिट कार्ड वापरावं अशी अपेक्षा असेल. आणि या सुविधा अनेकांपर्यंत पोचायला लागतील तसतशी ती अपेक्षा वाढत जाईल.

या प्रश्नाचं थोडं उत्तर त्या विशिष्ट देशाच्या दरवाढीच्या दरावरही अवलंबून असतं. अमेरिकेत हा दर सुमारे ३ टक्क्यांवर गेली काही दशकं आहे. त्यामुळेही मोठ्या नोटांची गरज पडेनाशी झालेली आहे. यापुढे पडेल असं वाटत नाही. भारतात हा दर ८ टक्क्यांच्या आसपास असतो. त्यामुळे दर काही दशकांनी वरचा आकडा वाढू शकतो. इतकी वर्षं तो वाढवण्याची गरज नव्हती कारण पंचवीस तीस वर्षांपूर्वी जेव्हा दर कमी होते तेव्हा शंभर रुपयाच्या नोटेत काम व्हायचं. त्यावेळी मध्यमवर्गीयाकडे हजाराची नोट दिसतही नसे. आता ती सर्रास दिसते. यापुढे कदाचित दोन हजाराच्या नोटेची गरज पडेल. त्यापुढे लागेल का? आत्तातरी सांगता येत नाही.

जास्तीत जास्त किती रकमेची नोट असावी याला काय निकष असावेत?

चलन हे तिन भूमिका पार पाडते मुख्यत्वे -

(१) मोजदाद करण्याचे एकक
(२) देवाणघेवाणीचे माध्यम
(३) व्हॅल्यु साठवून ठेवण्याचे साधन

यातल्या (१) चा तुमच्या प्रश्नाचे उत्तर देण्याशी संबंध कमी असावा. पण २ व ३ चा जवळचा संबंध असावा.

(२) व (३) मधले संतुलन राखण्यासाठी चलनाचे denomination (मूल्यवर्ग) केले गेले असावेत. देवाणघेवाणीचे माध्यम म्हंजे लिक्विडिटी ची गरज. लिक्विडिटी मधे उपलब्ध राशी(amount) व वैविध्य (denomination) हे दोन आलेच. व्हॅल्यु साठवून ठेवण्याचे साधन म्हंजे कॉस्ट्/बेनिफिट्स ऑफ स्टोरेज हे पण आले.

या टेबलप्रमाणे तर २०० असावी.

आबाच्या डोक्यातून काय-काय बाहेर पडतं ...

There's many a slip 'twixt the cup and the lip

लॉस एंजेलिस मध्ये एका गरीब मेक्सिकन कुटुंबाला भुकेसाठी वाळके गवत खाताना पाहून एका अमेरिकन वकिलाला फार वाईट वाटले. "छे छे छे, या अमेरिकेत असे होणे फार वाईट आहे. बसा माझ्या गाडीत."
गाडीत बसल्यावर त्या कुटुंब प्रमुखाने त्याचे आभार मानायला सुरुवात केली.
"काही काळजी करू नका आता! माझ्या घरामागे उंच, हिरवेगार गवत आहे!". वकील म्हणाला.
xxx

१. अर्थात
२. कसे माहित नहीं पण ठेवते हे नक्की.

हे नसते तर स्मगलिंगचा धंधा चालला नसता. इंपोर्ट ड्यूटी सारख्या गोष्टींना काय अर्थ राहतो मग?

२. सोन्याच्या खाणींवर सरकार नियंत्रण कसे ठेवते? समजा त्यांनी १०० kg सोने "तयार केले" आणि सरकार ला सांगितले की फक्त ५० kg झाले, तर?

कळलं नाही. सरकारचा काय संबंध. सोन्याच्या जागी प्लास्टीकचं खेळणं घेऊन पहा. मी ते खेळणं बनवतो. मग मी १००० बवतो का ५०, यात सरकारचा काय संबंध? (सोन्यावर पेट्रोल वगैरे प्रमाणे सबसिडी वगैरे नाही, भारतात, हा माझा अंदाज.)

सध्या बहुधा भारतातल्या खाणी ऑपरेटिव्ह नाहीत.

हो. असं बोकील काका म्हणतायत.

२-३% एखाद्या वर्षी नाही, आपण सस्टेन्ड २-३% लेवल बोलतोय असं समजतो. वाटत नाही. तसं झालं तर एफ.डी.आय प्रचंड कमी होईल, भारत हा प्रगत झालेला असेल. पुढल्या १० वर्षात ते होईल असं वाटत नाही.

पण ३०-४० वर्षात, कदाचित. किंवा तोच राहू शकतो (जास्त शक्यता). किंवा १५-२० सुद्धा होऊ शकतो (चक्र उलटी फिरली तर पण तसं वाटत नाही). इंटरेस्टिंग टाईम्स.

Tyler Cowen’s Third Law: All propositions about real interest rates are wrong.

मे २०१४पासून यातनातळ सुरू झाले नाहीत (८ नोव्हेंबर १०१६पर्यंत वाट बघितली) पण ऐसीवर दुखवटा सुरू झालाच की!

लोगो जाउद्या, शेजारी श्रध्दांजलीपण नाही कुठे.
लोगोमधे स्थान नसायला, खालीलपैकी अनेक कारणे असू शकतात.
१. तुमची,आमची ब्राउजर कॅश क्लिअर नाही झाली, त्यामुळे नवीन लोगो/मजकूर दिसत नाही.
२. त्यांची मोदींशी मैत्री होती.
३. त्यांनी पहिल्या टर्ममधे भ्र्ष्टाचार केला होता. (नंतर कॅस्ट्रोंसारख्या गरिबांसाठी मोफत स्किम चालवल्या पण पहिल्या टर्मचे काय?)
४. त्या बहुमताने निवडून आल्या होत्या.
किंवा
५. काम चालू आहे, दिसेल लोगो.

कशाबद्दल १००० साड्यांबद्दल

त्यांचा अनेक मराठी वर्तमानपत्रात आलेल्या मृत्युलेखांत उल्लेख क्रांतिकारी स्त्री असा वाचलाय.
अनेकांनी त्यांच्या आयुष्यापासुन प्रेरणा घेतलेली आहे. अनेकांच्या आयुष्यात त्यांनी आनंद निर्माण केला.
अम्मा स्वतःच्या पायावर उभ्या असलेल्या स्वतः संघर्षातुन एकाकी वाट करत उच्च पदावर पोहोचलेल्या एक कर्तुत्ववान स्त्री होत्या.
स्त्री शक्तीचे त्या प्रतीक होत्या. त्यांचा इतका अपमान झाला, खच्चीकरण करण्याचे प्रयत्न झाले पण त्या सर्वांना पुरुन उरल्या.
काही चॅनलांनी मुद्दाम धर्मेंद्र बरोबरील त्यांची नृत्यफित सातत्याने दाखवुन/ एम जी आर च्या अंत्ययात्रेवेळची त्यांच्या झालेल्या अपमानाची फित दाखवत राहुन जाणीवपुर्वक
त्यांचे राजकीय कर्तुत्व झाकण्याचा प्रयत्न केला.
दहावीच्या परीक्षेत त्या संपुर्ण तामिळनाडु राज्यातुन दुसर्‍या क्रमांकाने उत्तीर्ण झाल्या होत्या दुर्देवाने त्यांना पुढे शिक्षण घेता आले नाही.
अल्पावधीतच लता मंगेशकरांसारखा त्यांना जगण्यासाठी आर्थिक संघर्ष करावा लागला. स्वतः स्वतःची दिशा ठरवत त्या मार्गक्रमण करत राहील्या.
अशा संघर्षशील स्त्रीचे प्रेरणादायी व्यक्तिमत्वाचे शिवाय अस्सल भारतीय असलेल्या व्यक्तिमत्वाचे क्रांतिज्योतीचे चित्र लोगोवर लावले तर अनेकांना त्यापासुन प्रेरणा मिळेल.
शिवाय त्यांनी कुठल्या विचारसरणीच्या नावाखाली माणसे मारली नाहीत. निवडुन आल्या पुर्णपणे लोकशाही मार्गाने हरल्या तेव्हा ही शांतपणे माघार घेतली माणसे मारली नाहीत.
त्या रसिकही होत्या साड्या आणि चपला यावर त्यांनी रसिकतेने प्रेम केले. त्यांच्या कडे अभिजात सौदर्य दृष्टी होती. मी गेल्यावर हिरव्या रंगाच्याच साडीतच मला दफन करावे असे सांगण्याइतकी मृत्युबेपर्वा रसिकता होती.
शिवाय त्या क्रांतिकारी असल्याचा आणखी एक पुरावा म्हणजे त्या ज्या धर्मात जन्मल्या त्याच्या परंपरांना मुल्यांना न जुमानता त्यांना जी मुल्ये स्वतः महत्वाची वाटत होती त्या अनुसार माझा मृतदेह दफन करावा असा आग्रह त्यांनी केला होता. यावरुन त्यांची परंपराबाह्य विचार करण्याची क्षमता व हिमंत दिसुन येते.

बाल किधर कटे है? बाल भी नही कटें, पैसे भी गये और पता भी नही चला

चिंच नाक्यावर बापट की जोगळेकराचे हाटेल आहे.

की काणे बंधू ते आठवत नाही. पण जुन्या स्टॅण्डकडून आल्यावर अगदी जुन्या स्टॅण्डकडे/गुहागरकडे जायच्या रस्त्याला वळताना कोपर्‍यावरच आहे. (पुण्याकडून आल्यास चिंचनाक्यावर डाव्या बाजूला)

मी जेवलो आहे तिथे.

- फेसबुक सारखी मोठी कंपनी जो प्रचंड प्रमाणावर डेटा सेव्ह करत असते तो सेव्ह करण्याची त्यांची काही लिमीट असते का ? म्हणजे ५ वर्ष जुन्या पर्यंत इ. असे काही
नसल्यास इतका प्रचंड डेटा ते जुना अजिबात न उडवता नवा कसा काय सेव्ह करु शकता ? ते त्यांची साठवण क्षमताच फक्त वाढवता की जुना उडविण्यावरही भर असतो ?

३) केवळ टाईल्स च्या सहवासाने भुभु लोकांचे पाय फताडे होतात हे मला खरे वाटते

कप आवडला.

का ऊठून कोणीही त्या छंदात बसणार्‍या गायत्री लिहाव्या?

हेच तर करत आलेले आहेत लोक आजवर. हजारो वर्षे. वेगवेगळ्या रूपांत.

नाक्यानाक्यावर नगरसेवक/ आमदार/खासदार निधीतून डबडी लावा. प्रत्येकाने दीड दोन हजाराचे यंत्र कशाला खरेदी करायचे? शारिरीक तपासण्या दोनतीन महिन्यांनी करणार.

लोकसत्तेतला अग्रलेख - उडदामाजी काळे गोरे..

आणि हे तुमच्या प्रश्नाचं एक उत्तर, पुन्हा एकदा लोकसत्तातूनच.
मागोवा गालिबच्या काव्याचा!

>>मतदार होण्यासाठी काय पात्रता लागते?<<

भारताचे नागरिक; १८ वर्षं पूर्ण वगैरे काही किरकोळ गोष्टी आणि शिवाय संमेलनाशी संलग्न साहित्य परिषदेसारख्या संस्थेचं सदस्यत्व. पुण्याच्या साहित्य परिषदेतली पुस्तकं चाळायची होती म्हणून पूर्वी कधी तरी तिथे गेलो होतो. त्यासाठी संस्थेचं आजीव सदस्यत्व घ्यावं लागेल असं मला सांगण्यात आलं. नंतर बाहेरून कळलं की तसं सदस्यत्व घेतलं तर साहित्य संमेलनासाठी तुम्ही मतदार होता. कुणाकुणाला मत द्यावं लागेल ह्या विचारानंच मी गळपटून गेलो आणि सदस्यत्व घेतलं नाही. अशा रीतीनं ऐसी एका करमणुकीला मुकलं, कारण इतर सदस्यांना कसे निवडणुकांच्या वेळी फोन येतात आणि मत देण्यासाठी गळ घातली जाते वगैरेंचे किस्से मला माहीत आहेत.

फार पूर्वी अश्विन (?) रेळे नामक इसम पायांच्या ठशांवरून भविष्य सांगत असे.