देशभक्ती आणि स्वार्थत्याग

“देशासाठी” वैयक्तिक स्वार्थाला तिलांजली देण्यास तयार न होणारे जास्तीतजास्त लोक असावेत. यातले लढण्याचे मॅक्झिमम काम मशिन्स कडे संक्रमित केले जावे. मॅक्झिमम म्हंजे संपूर्ण नव्हे.

-----

मुद्द्याला एक सिरियस अँगल आहे. व तो समजून घेण्यासाठी हा दुवा वाचा.

जातील सुद्धा लोक. जसे त्यावेळच्या जर्मनांना जर्मनी फ़्रान्सचा पराभव करणार आहे असे वाटत असते तसेच आपल्या देशातल्या बहुतांशांना वाटत असते. [आपले लष्कर पाकी लष्करापेक्षा कैच्याकै ष्ट्राँग आहे वगैरे].

मशीद पाडायला स्वयंसेवकांची कमतरता भासली नव्हती. (सेम ऑन अदर साइड).

शिवाय "अंतिम विजय आपलाच आहे" हे एक heady विधान व्हॉलंटिअरना उद्युक्त करते.

देशभक्ती आणि स्वार्थत्याग हे शब्द फक्त १५ ऑगस्ट आणि २६ जानेवारीसाठी राखीव आहेत. इतर दिवशी त्यांचा उच्च्चार करण्याचे कारणच काय ? युद्ध जिंकायचे असल्यास एसएमएस स्पर्धा घ्यावी किंवा फेसबुकच्या 'वुई लव्ह इंडीया' पेजेसला जास्तीत जास्त लाईक्स द्यावात. देशभक्तीपर मेसेज व्हॉटअपवर फॉरवर्ड करावेत, वेगवेगळ्या टीव्ही चॅनेलवर तज्ञांच्या कंठाळी चर्चा आयोजीत कराव्यात. लैच खाज असेल तर शत्रुराष्ट्राच्या शासनाची संकेतस्थळे हॅक करुन त्यावर आपला राष्ट्रध्वज फडकावावा. प्रत्यक्ष लढाई कशाला करायची ?

अशा परिस्थितीत देशावर संकट कोसळले म्हणून देशभक्तीने प्रेरित होवून अथवा राष्ट्रीय कर्तव्य म्हणून किती लोक लष्करात जायला तयार होतील ? यात सध्या कोणतातरी अन्य रोजगार उपलब्ध असलेले /कार्यरत /नोकरदार व्यक्ती आणि बेरोजगार व्यक्ती यातील कोण किती प्रमाणात “देशासाठी” वैयक्तिक स्वार्थाला तिलांजली देण्यास तयार होतील ? असा प्रश्न पडला !

असा (हा नव्हे) प्रश्न मला देखिल पडलेला.
१. आदर्शतः देश हे फक्त (काय, कधी, कुठे, कसे, इ इ) करावे यांचेबद्दल समान मते असणार्‍या लोकांचा (जागांचा नव्हे) चंचल समूह असावा.
२. आदर्शतः देशांत वैमनस्य नसावे, युद्धे होऊ नयेत.
३. वास्तवात सर्वसाधारणपणे अगदी कोणत्याही देशातल्या सामान्य जनतेचे अगदी शत्रू देशातील सामान्य लोकांबद्दल वैमनस्याचे मत नसते. अज्ञात लोकांत वैर नसते. जास्तीत जास्त वैरी जवळचे असतात असे म्हणता यावे. (तुमच्या जीवनातल्या टॉप १० नावडत्या लोकांच्या यादीत बरीच नावे भारतीय असण्याचा संभव अधिक आहे.)
४. देशांमधले ९९%* वैर हे सहसा फक्त परस्परांच्या राजकीय आणि वाणिज्यिक सेट-अप्स यांचेतील असते. त्यांची ध्येये, इप्सिते सुनिश्चित असतात. कितीही छोटा प्रदेश आणि कितीही कमी लोक कितीही मोठ्या प्रदेशावर आणि कितीही लोकसंख्येवर राज्य करण्याची आकांक्षा बाळगून असतात. अशी आकांक्षा पूर्ण करणे आणि असे राज्य करणे हे संभव असते.
५. इथे आपल्या देशाला योग्य वा अयोग्य म्हणावं का आणि युद्धप्रयत्नात सामिल व्हावं का असे प्रश्न येतात. देश शब्दाची तीन प्रतले आहेत - सरकार; सामान्य लोक; लोकांपैकी आपण एक स्वतः (आपली बरीच मोठी ओळख नि अस्मिता आपली राष्ट्रीयता असते या अर्थाने). सरकारने सांगीतलेले युद्धाचे कारण समर्थनीय असो वा नसो, सरकार युद्धखोर असो वा नसो, युद्धात विजय होणार असो वा नसो, युद्धातील पराभवाचा सामान्य लोकांवर युद्धकाळात नि नंतर प्रचंड परिणाम होतो.

जिथे शत्रूशी लढण्याची वृत्ती आहे हे दिसते तिथे पराभवनंतर तह होतो, शत्रूला कळते कि इथे आपण राज्य करू शकत नाही. जिथे लढण्याची वृत्तीच नाही, तिथे शत्रूची निरंकुश सत्ता चालते. शत्रूसत्तांचं नेहमीच "बाह्य" असं क्लिअर आयडेंटीफिकेशन होऊन देखिल ही वृत्ती भारतीयांनी शेकडो वर्षे दाखवली नाही. अशी लढावू वृत्ती ज्या बॅनरखाली दाखवायची होती तो बरीच शतके थेट धार्मिक होता, तत्कालिन सर्वोच्च अस्मितांच्या खूप जवळचा. त्यामानाने आजचा भारतीयतेचा बॅनर सामान्य लोकांसाठी एक सोय आहे. (काही निवडक राज्ये वगळता (पंजाब, जम्मू)) सैन्यसेवा ही एक मस्त एंप्लॉयमेंट आहे. बट इव्हन दॅट अपिल, दॅट मॉडेल वर्क्स.

'देव देश अन् धर्मासाठी, प्राण घेतलं हाती' म्हणणारांची संख्या प्रत्येकच देशात जितकी कमी होईल तितकं चांगलंच आहे. गेल्या साठ वर्षांत 'देशासाठी शहीद व्हा' टाइप आवाहनंही कमी झाली आहेत. युद्धाचं ग्लोरिफिकेशन होण्याऐवजी त्यांत होणाऱ्या मानवी खर्चाविषयीची कळवळ वाढलेली आहे. हे असंच चालू राहून युद्धं जेव्हा पूर्णपणे नाहीशीच होतील तो सुदिन.

'देशभक्ती' वगैरे गोष्टी जरा मागेच पडून लोक जास्त आत्मकेंद्री होत आहेत ही अतिशय उत्तम गोष्ट आहे.

वरील धागा 'जिंकू किंवा मरू', 'My Country, Right or Wrong', 'तेथे कर माझे जुळती' 'Into the valley of Death, Rode the six hundred', 'वेडात दौडले वीर मराठे सात', 'Britannia, rule the waves: Britons never will be slaves' अशा प्रकाराची स्फूर्तिदायक वळणे घेत मारुतीच्या शेपटापरमाणे लांबत जाणार हे अनुभवी मंडळींना उघड दिसत आहे. मी इतकीच अवान्तर माहिती देऊन गप्प बसतो की Jingoiism हा नवा इंग्रजी शब्द १८५०च्या दशकातील रशियाविरुद्धच्या क्रिमिअन युद्धाच्या वेळी लिहिण्यात आलेल्या पुढील गीतावरून प्रचारात आला आहे.

"The Dogs of War" are loose and the rugged Russian Bear,
Full bent on blood and robbery, has crawl'd out of his lair;
It seems a thrashing now and then, will never help to tame
That brute, and so he's out upon the "same old game."
The Lion did his best to find him some excuse
To crawl back to his den again, all efforts were no use;
He hunger'd for his victim, he's pleased when blood is shed,
But let us hope his crimes may all recoil on his own head.

CHORUS:

We don't want to fight but by jingo if we do,
We've got the ships, we've got the men, and got the money too!
We've fought the Bear before and while we're Britons true
The Russians shall not have Constantinople.

The misdeeds of the Turks have been "spouted" thro' all lands,
But how about the Russians, can they show spotless hands?
They slaughtered well at Khiva, in Siberia icy cold,
How many subjects done to death will never perhaps be told,
They butchered the Circassians, man, woman, yes and child,
With cruelties their Generals their murderous hours beguiled,
And poor unhappy Poland their cruel yoke must bear,
Whilst prayers for "Freedom and Revenge" go up into the air.

(CHORUS)

May he who 'gan the quarrel soon have to bite the dust,
The Turk should be thrice armed for "he hath his quarrel just,"
'Tis sad that countless thousands should die thro' cruel war,
But let us hope most fervently ere long it will be o'er;
Let them be warned, Old England is brave Old England still,
We've proved our might, we've claimed our right, and ever, ever will,
Should we have to draw the sword our way to victory we'll forge,
With the battle cry of Britons, "Old England and Saint George!"

(CHORUS)

ह्याच प्रश्नाची उलटी बाजू दाखविणारी ही गोष्ट सध्या अमेरिकेत जोरात चर्चेत आहे. (Trump Says He Heroically Avoided Capture in Vietnam by Staying in U.S.)

प्रस्तुत धागालेखक हे धाग्याची जिलबी तर काढतात पण नंतर त्यावर प्रतिसाद द्यायला येत नाहीत हे ह्या आणि त्या आयायटीयनच्या धाग्यावरून लक्षात आलंय.
तेंव्हा ते कदाचित धागा काढून फ्लश करून विसरून जात असावेत!
म्हणून आम्हीही इथे तेच केलं!!!!