पर्सनल फायनान्स - भाग ६ - माहिती मिळवणे

गेल्या आठवड्यात लेख लिहू शकलो नाही, म्हणून क्षमस्व.

आपल्याला आर्थिक आयुष्यात स्वावलंबी व्ह्यायचे असेल, तर काही-काही गोष्टी स्वतःलाच शिकाव्या लागतात. काही गोष्टी आपण इतरांकडून ऐकून शिकतो, काही पुस्तके वाचून शिकतो तर काही इतरांच्या किंवा स्वत:च्या अनुभवातून शिकतो. बर्‍याचदा कोणावर विश्वास टाकायचा ते कळत नाही आणि दुसर्‍यावर विश्वास ठेऊन चूक झाली तर नुकसान आपलेच होते. म्हणून फायनान्सच्या बेसिक गोष्टी माहित असणे, फार महत्वाचे आहे. लक्षात ठेवा: Others may love your money, but nobody cares for your money as much you do. म्हणून स्वतःची financial literacy फार महत्वाची आहे. त्यामुळे काही साध्या गोष्टींबद्दल सोपी माहिती असणे महत्वाचे ठरते.

१. ऑपोर्च्युनिटी कॉस्ट:
साधारणतः आपल्याला गुंतवणुकीचे अनेक पर्याय उपलब्ध असतात, पण आपल्याकडे असणार्‍या लिमिटेड पैशामुळे आपण निर्णय घेतो की पैसे इथे गुंतवूया, पण तिथे नको. यामुळे आपले जे नुकसान होते, त्याला म्हणतात ऑपोर्च्युनिटी कॉस्ट. म्हणजे समजा, तुम्ही सोन्यात पैसे गुंतवले आणि १ वर्षात सोन्याचा भाव वाढला १०% आणि त्याच १ वर्षात स्टॉक मार्केट वर गेले १५%. म्हणजे तुम्ही स्टॉकऐवजी सोन्यात पैसे गुंतवल्याने १५-१०=५% झाली तुमची ऑपोर्च्युनिटी कॉस्ट.

२. इन्फ्लेशन:
दर वर्षी भाववाढ होते, ते आपल्याला सगळ्यांना माहीत आहे. ही वाढ वस्तू तसेच सर्व्हिसेसच्या किमतीत होते. उदा: न्हावी केस कापायला ५० रुपयांऐवजी ५५ रुपये घेतो, दूध १५% महाग होते, रेल्वेचे तिकीट अजून वाढते इत्यादी. भाववाढ झाल्याने आपल्या पैशांची क्षमता (purchasing power) कमी-कमी होत जाते. म्हणून आपल्या गुंतवणुकीवर परतावा किमान इन्फ्लेशनच्या दराइतका तरी हवा, नाहीतर आपल्याला पैसे पुरणार नाहीत आणि रहाणीमान घटवावे लागेल.

३. टॅक्स
कुठलीही गुंतवणूक फायद्यात विकली तर ती इन्कम टॅक्स रिटर्नमध्ये जाहीर करावी लागते आणि सरकार लगेच फायद्यावर टॅक्स कापून घेते. (सोने वगैरे जाहीर केले नाही इ. अपवाद असेल, मला माहीत नाही). त्यामुळे टॅक्स हा आपला फायदा कमी करतो. म्हणून after-tax किती पैसे आपल्या खिशात राहातात, ते बघणे महत्वाचे आहे. होणारा फायदा लाँग-टर्म आहे की शॉर्ट-टर्म, तुमची या वर्षाची टॅक्स पातळी, झालेला फायदा पुनर्गुंतवणूक (reinvestment) करून पुढे ढकलता येईल का? याचा विचार करणे जरुरीचे ठरते. त्यामुळे टॅक्सबद्दल जुजबी का होईना, पण माहिती असणे अत्यावश्यक आहे.

४. इंटरेस्ट रेट रिस्क
याचा परिणाम मुख्यत्वे बाँडहोल्डर्सवर जास्त होतो. इंटरेस्ट रेट वाढले की साधारणतः बाँडच्या किमती घसरतात आणि कमी झाले की किमती वाढतात. याचा परिणाम थोडा बोथट करण्यासाठी पोर्टफोलिओमध्ये वेगवेगळ्या कालावधीचे बाँड ठेवणे चांगले.

५. करन्सी रिस्क
जेव्हा तुम्ही परदेशात गुंतवणूक करता, तेव्हा तुम्हाला करन्सी रिस्क असते कारण त्या दोन देशांमधील करन्सीचा विनिमय दर बदलू शकतो. उदा: समजा, मी १ डॉलरला ५५ रुपये दराने भारतात १००० डॉलर (५५,००० रुपये) वार्षिक १०% टक्के व्याजाने गुंतवले कारण अमेरिकेत व्याजदर ३% आहे. वर्षाअखेर त्याचे ५५,००० + ५,५०० = ६०,५०० रुपये होतील. पण समजा तोपर्यंत करन्सी दर १ डॉलरला ६५ रुपये झाला, तर मला ६०,५०० रुपयांचे फक्त ९३०.७७ डॉलर मिळतील. म्हणजे माझा फायदा १० टक्के होणार नाही, उलट नुकसानच होईल. Essentially, this means that if you are carrying currency risk, meaning your portfolio is not hedged against currency fluctuations, you are carrying a needless risk. स्टॉक मार्केटमध्येसुद्धा ADR मध्ये गुंतवणूक करत असाल, तर करन्सी रिस्क लक्षात ठेवा.
करन्सी ट्रेडिंग सोपे आणि फायद्याचे आहे, असे सांगणारे आणि करणारे बरेच जण असतात, तरी त्यातील रिस्क समजून घ्या. Academic studies of currency risk suggest - although without absolute certainty - that investors bearing currency risk are not compensated with higher potential returns, meaning it is essentially a needless risk to bear.

- माहिती कुठून मिळवायची
चांगली पुस्तके:

• Fundamental Analysis for Investors by Raghu Palat
• Random Walk Down Wall Street: The Time-Tested Strategy for Successful Investing by Burton Malkiel
• Stocks for the Long Run by Jeremy Siegel
• The Millionaire Mind by Thomas Stanley
• Personal Finance for Dummies by Eric Tyson
• If you are cluless about Accounting and Finance by Seth Godin
• Four Pillars of Investing by William Bernstein
• Little Book of Common Sense Investing by John Bogle
• Fundamental Analysis for Dummies by Matt Krantz
• Intelligent Investor by Benjamin Graham

- कोणावर विश्वास टाकायचा

• माझ्या मते फक्त स्वतःवरच. इतर कोणावरही नाही. अगदी मी म्हणतोय म्हणून माझ्यावरही नाही.
• A public-opinion poll is no substitute for thought.
• कधी-कधी काय होते की आपला पोर्टफोलिओ सांभाळायला तितका वेळ नसतो किंवा आवड नसते. अशा वेळी बरेचसे सल्लागार तुम्हाला "मदत करायला आणि तुमचे भले करायला" तयार असतात. साधारणतः रिकमेंडेशनमुळे सल्लागार निवडला जातो जो मित्र/मैत्रिण किंवा नातेवाईक असतो. माझ्या मते आर्थिक गोष्टी या मैत्री आणि नातेसंबंधापासून दूर ठेवणेच चांगले. सल्लागार हा fee-only च असावा आणि शक्यतो CFP असावा, असे माझे मत आहे. मोठ्या-मोठ्या बँका सुद्धा केवळ कमिशन मिळवण्यासाठी फसवू शकतात. (3.6 कोटी गुंतवणूकीवर ८३ लाख लॉसची ही एक केस बघा.)

- सावध कसे राहायचे

• सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे कुठलाही निर्णय भावनेच्या भरात किंवा तातडीने घेऊ नका. थोडा विचार करायला वेळ घ्या. If it is too good to be true, it probably is.
• शक्यतो ज्या क्षेत्रात तुम्हाला पुरेशी माहिती आहे, तिथेच गुंतवणूक करा.
• एखाद्या गोष्टीत गुंतवणूक करायची असेल, तर आधी जमेल तेव्हडी माहिती करून घ्या आणि तुमचा सल्लागार कोण आहे आणि त्यात त्याचा काय फायदा आहे, ते लक्षात घ्या.
• वॉरन बफेच्या शब्दात सांगायचे तर You only have to do a very few things right in your life so long as you don't do too many things wrong.

तुम्हाला हा भाग कंटाळवाणा वाटण्याची शक्यता आहे कारण यात काय करावे/काय करू नये, असे काहीच सांगितलेले नाही आणि बहुतेकांना त्यातच जास्त इंटरेस्ट असतो. पण माझा मूळ उद्देश आहे की पर्सनल फायनान्सबद्दल प्रत्येकाने/प्रत्येकीने हा असा विचार स्वतःच करायला शिकले पाहिजे.
आपण आयुष्यात काय-काय चुका केल्या, कसे-कसे शिकलो हे जर प्रतिसादात लिहिलेत तर उत्तम. म्हणजे एकमेकांना शिकता येईल. रूझवेल्टने म्हटलेच आहे: Learn from the mistakes of others. You can’t live long enough to make them all yourself.