सध्या काय वाचताय? - भाग ६

काय योगायोग! मी देशील "जागर" वाचतो आहे.
हळुहळू वाचतो आहे. मात्र फ्री शिपिंगचे पैसे कमी पडल्याने मी मराठी वाङ्मयाचा गाळीव इतिहास मागावले आहे ;) (माझ्याकडले कुणी ढापले कुणास ठाऊक :( )

मिहिर आणि ऋ, दोघे कुरुंदकरांचे जागर वाचत आहात - एक बौद्धीक मेजवानी नक्की मिळत असणार तुम्हा दोघांना.

ऋ पु.लं.च्या सर्वोत्कृष्ट पुस्तकांपैकी 'मराठी वाङ्मयाचा गाळीव इतिहास' आहे.

मी एवढ्यातच फ्रॉम रशिया विथ लव्ह वाचून संपवले.

आज उद्या एस.एल. भैरप्पांची साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळालेली 'जा ओलांडुनी' वाचायला घेणार आहे ( मूळ कन्नड नाव 'दाटु' )
सध्या हे पुस्तक बहुतेक आऊट ऑफ प्रिंट असावे. कारण दीड वर्षांपूर्वी मलाच हे पुस्तक मिळवायला बरेच कष्ट पडले होते.

विषय स्फोटक आहे आणि अजून माझा वाचूनही व्हायचाय. त्यामुळे जिज्ञासूंनी नंदिनीच्या ब्लॉगवरील हे परिक्षण वाचावे

'फनी साईड अप'-रस्किन बॉन्ड
हलकं फुलकं सुंदर साधं इंग्रजी वाचायचं असल्यास उत्तम पर्याय. पुस्तकात त्यांच्या नेहमीच्या शैलीत लिहिलेले छोटे लेख आणि काही कविता आहेत.

क्रॉसफायर सिरीज वाचली. आणि चक्क चक्क 'फिफ्टी शेड्स बरं होत याच्यापेक्षा' असं मत झालं. नै म्हणजे सिल्विया डे च इंग्रजी, लेखनशैली चांगलीय इ एल जेम्स पेक्षा. आणि क्याराक्टरस्, कथा पण फिफ्टीपेक्षा कमी वाईट आहे. पण ज्या इरॉटीक कंटेँट साठी ही पुस्तक विकली जात आहेत ते मला तरी फिफ्टीमधेच जास्त रोचक वाटलं. ही पुस्तकं वाचल्याने, हिरो नै आवडला तरीही फिफ्टीच्या सिनेमांबद्दल उत्सुकता उगाचच वाढली.

झुंडीचे मानसशास्त्र - विश्वास पाटील

या पुस्तकाचा काही भाग 'कदंब'च्या एका दिवाळी अंकात वाचला होता, तेव्हापासून या पुस्तकाबद्दल उत्सुकता होती. 'प्रभात' प्रकाशनाचं हे पुस्तक काही केल्या कुठेच मिळत नव्हतं. ते एकदाचं मिळालं.
विचारधारा कुठल्याही असल्या, तरीही झुंडींचं वर्तन समान असतं. त्या केवळ दुष्कृत्यच करतात असं नाही, झुंडींनी अनेक धीरोदात्त कृत्य केल्याचेही दाखले इतिहासात आहेत. पण म्हणून झुंडींना स्वत:ची निर्णयक्षमता असत नाही, तरल विचारक्षमता असत नाही. त्या उत्क्रांतीच्या खालच्या टप्प्यावर असतात. त्या बंडखोर असतात, मात्र क्रांतिकारी नसतात. त्यांना इन्हिबिशन्स (आंतरिक निषेध) नसतात, तसा सारासार विवेक नसतो. मुळात विवेक शाबूत असलेली व्यक्ती झुंडीत सामीलच होत नाही. झुंडी संमोहित होण्याला उत्सुक आणि सूचनासुलभ असतात. त्या आपल्या व्यक्तिमत्त्वाचं विलीनीकरण पुढार्‍याच्या व्यक्तिमत्त्वात करतात आणि त्याच्या मेंदूला पूरक असे शरीर म्हणून केवळ उरतात. झुंडींना हाताळण्याचं कौशल्य असल्याखेरीज कोणत्याही चळवळी यशस्वी होत नाहीत...
अशी अनेक रोचक वाक्यं या पुस्तकात आहेत.
मांडणी काहीशी पाल्हाळिक आहे. पुनरावृत्ती आहे. पण कंटेंट - स्पष्ट, धारदार. मजा येतेय.

"प्रिन्सेस-अ ट्रू स्टोरी बिहाईंड द व्हेल इन सौदी अरेबिया" हे जीन सॅसनचे पुस्तक नुकतेच वाचले. सौदी राजघराण्यातल्या एका सुलताना नामक राजकन्येचे (नाव बदलून पण खर्रेखुर्रे) आत्मवृत्त आहे. काळ १९७० पासून पुढचा. नॉट विदौट माय डॉटर, सोन्याच्या धुराचे ठसके, मयादा, इ. पुस्तके वाचलेल्यांना काही नवीन नाही. पण राजघराण्यातील व्यक्तीच्या दृष्टिकोनातून तिथल्या स्त्रियांच्या पशुवत् स्थितीचे वर्णन कधी वाचले नव्हते ते या निमित्ताने वाचायला मिळाले. वर्णनशैली 'व्हिव्हिड" (मराठी?) आहे, खिळवून ठेवणारी आहे. बर्‍याच गोष्टींबद्दल आधी कुठेसे वाचले असले तरी इथे त्या एकदम अंगावर येतात. सौदी राजघराण्याची अगणित संपत्ती आणि शिवाय स्त्रियांवरच्या बंधनांमुळे येणार्‍या कंटाळ्याचे, रितेपणाचे वर्णन यथार्थ आहे. अशी वर्णने कैकदा डिसमिसिवली जातात, सुख टोचतंय इ.इ. म्हणून. पण त्यामुळे त्यांची सत्यता कमी होते असे मला तरी वाटत नाही. असो. सौदीमध्ये अलीकडे झालेले काही बदल त्या तुलनेने बरेच स्वागतार्ह आहेत.

बाकी, जीन सॅसनबद्दल फ्रॉडचे आरोपही झालेत, तेव्हा किती खरेखोटे ते तो एक अल्लाच जाणे. पण पुस्तक रोचक आहे हे नक्की.

'मुखवटे आणि इतर कथा' हा आनंद जातेगावकर यांचा कथा संग्रह वाचला .
सर्व कथा वाचनीय आहेत. बहुतांशी कथांमधले वातावरण साठ सत्तरच्या दशकातले आहे .
एकच कथा 'अहिल्या ' वेगळी आहे .

'मुखवटे' ही मुखपृष्ठ कथा वाचताना कथानायिका अन्नपूर्णेची खूप कीव येते . माणूस आपणच तयार केलेल्या देवधर्मा कर्मकांडाच्या च्या मुखवट्याआड किती पिचून घेतो असे वाटते . ते तोडायची हिम्मतही होत नाही आणि जीवही घुसमटत राहतो .

बऱ्याच कथांमध्ये ही असलीच घुसमट दाखवली गेलीय.

'गुलमोहर' कथा वाचताना हुळहुळ लावून जाते . 'रान' या कथेत चित्रमय वातावरण दिसते काहीतरी सुंदर शांत अनुभव देणारी कथा होणार अस वाटते पण या पहिल्याच कथेत जीवाला चटका लावेल असा मृत्यू दिसतो . भातुकली ही कथाही बघता बघता निरागसते मधून एकदम काही कुरूप दाखवून जाते .
रूढ शिक्षणातील अपयश त्यामुळे येणारी तडफड , उदासीमुळे पिचलेली, आत्महत्येकडे झुकणारी पौगंडअवस्थेतील मुले काही कथांमध्ये येतात .
काळ कितीही बदलला तरी मूळ माणूस आणि त्याचे संघर्ष तेच राहतात असे वाटते .

'अहिल्या ' ही कथा मात्र सर्व कथांपेक्षा वेगळी , सरस आहे . पहिल्या निवेदनापासून ही कथा उंचावत जाते .
अहिल्येचा वेगळाच सुंदर पैलू समोर येतो . रूढ प्रतिमा असलेली बिच्चारी गरीब शापित अहिल्या गायब होऊन अहिल्या एकदम मुक्त स्त्री होऊन जाते.
एकूण हा कथा संग्रह वाचनीय आहे . ~ जुई http://www.bookganga.com/eBooks/Book/5596289048701953047.htm?Book=Mukha…

गेल्या आठवड्यात रारा नेमाडे यांच्या निवडक सोळा भाषणांचे संकलन विकत घेतले. हे पुस्तक नजरेस पडण्याआधी विलास सारंग यांचे कुठलेतरी पुस्तक चाळले. त्यातील मुलाखतीतून इतर लेखक-समिक्षकांवर स्वैर टिका करण्याच्या नेमाडी कावेबाजपणावर टिका केल्याची नेमकी पाने वाचल्यानंतर नेमाड्यांच्या मुलाखतींचा संच न घेता भाषणांचा संच घेतला. सारंगांचे न वाचलेले सात दशांश पुस्तक मात्र घेतले नाही. नेमाड्यांच्या मुलाखतींचे उस्तक चाळले.

भाषणे खूप आधीची नसून 'हिंदू' प्रकाशित होण्याच्या आधीची असल्याने कादंबरीतला पसारा अडगळीपर्यंत कसा पोचला असावा याचा माफक अंदाज बांधता येतो. भाषणांना उपस्थित असलेले महाजन, जागा आणि निमित्तं यावरून नेमाड्यांचा कुणबट चालाखपणा ध्यानी येतो. काही भाषणांत देशीवादाची तात्त्विक चौकट स्पष्ट होण्यास मदत होते. इंग्रजी भाषणांची इतरांनी केलेली भाषांतरे इतकी चोख आहेत की भाषांतर करणारे लोक नेमाड्यांच्या शैलीचे मोठेच भक्त असावेत असा संशय येतो. पुस्तक अर्थातच वाचनीय आहे. मी आत्त्तापर्यंत पाच-सहाच भाषणे वाचली आहेत.

सध्या तवलीन सिंग यांचे लेख वाचते आहे. त्यातला 'अ चेंबर ऑफ प्रिंसेस?' हा लेख वाचनात आला. आपल्या संसदेत अनेक सदस्य हे त्यांच्या बापाच्या पुण्याईने जागांवर निवडून आलेले आहेत हे आपण सगळेच जाणतो...पण नक्की याचं प्रमाण किती..हे या लेखात वाचून चक्रावून जायला होतं. आपल्या देशात लोकशाही असली तरी निवडून आलेल्याला राजा समजणे आणि त्याच्या भाऊबंधांना पिढ्यानुपिढ्या त्या जागांवर निवडून देणे यातच बहुसंख्य लोक धन्यता मानतात असे दिसते. राजकीय पक्षांतर्गत लोकशाहीचा अभाव त्यांनी अधोरेखित केला आहे.

तवलीन यांचे अन्नसुरक्षा विधेयकाबद्द्लचेही लेख आवडले. बाकी वाचते आहे.

सध्या 'हू सेज एलेफंट कान्ट डान्स' हे पुस्तक संपवत आणलं आहे,
आयबीएम ह्या अवाढव्य आणि नोकरशाहीने भरलेल्या आणि भारलेल्या कंपनीला १९९३ सालाच्या नीअरडेथ म्हणता येइल अशा अवस्थेतून खेचून काढणारा आणि माहितीतंत्रज्ञान सेवा क्षेत्रातील अव्वल कंपनी पुन्हा बनवणारा, टर्नअराउंडचा जादूगार लुई गएर्स्ट्नर ने लिहिलेले एक चांगलं पुस्तक.
तांत्रीक परिभाषा अजिबात न वापरता, अत्यंत साध्या भाषेत त्याच्या आठ वर्षाच्या सीईओ कारकिर्दीचा आढावा आहे, मला वर्क कल्चरविषयी लिहिलेला भाग जास्त आवडला. मोठेपणाचा आव न आणता, अडचणी, उपाय आणि त्यांचे एका द्रष्ट्या नेत्याने, ज्या सर्वांवर केलेलं भाष्य असा प्रवास आहे.

कॉर्पोरेट जगताविषयी उत्सूकता, व मॅनेजेमेंट सायन्सची आवड असलेल्यांना आवर्जून रेकमेंड करेन.

"डिसायफरमेंट ऑफ लिनिअर बी" हे जॉन चॅडविकचे पुस्तक वाचले. मायकेल व्हेंट्रिस आणि जॉन चॅडविक या जोडगोळीने मायसीनियन ग्रीक भाषेत, लिनिअर बी लिपीत लिहिलेल्या मातीच्या जवळपास ६००० टॅबलेट्सचा अभ्यास केला आणि द्वैभाषिक एकही इन्स्क्रिप्शन नसताना भाषा डिकोड केली. याला आजवरच्या पुरातत्त्वशास्त्राच्या इतिहासात तोड नाही. बाकी इजिप्शियन भाषा अन लिपीचा शोध त्रैभाषिक रोझेटा स्टोनमुळे लागला, मध्यपूर्वेतील बॅबिलोनियन इ. अन्य भाषांचा शोधही असाच लागला. दरवेळेस आधी माहिती असलेल्या एकातरी भाषेचा क्लू होता. इथे मात्र तसे काहीही नव्हते. अर्थात, सायप्रस बेटात सापडलेल्या अन डिकोड झालेल्या लिपीच्या चिन्हांबरोबर २-३ चिन्हे म्याच झाल्यावर मग त्यांच्या डोक्यात फॉक्कन प्रकाश पडला होता हे आहेच. पण तरीही इतक्या तुटपुंज्या डिरेक्ट पुराव्यांवरून त्यांनी पुढे जी झेप घेतली, त्याचे वर्णन केवळ तोंडात बोट घालायला लावणारे आहे.

संन्याशाच्या लग्नाला शेंडीपासून तयारी या म्हणीप्रमाणे, द्वैभाषिक शिलालेख नसताना त्या भाषेबद्दल अंदाज बांधणे सुरू केले. ती भाषा ग्रीक असू शकेल असे कुणालाच वाटले नव्हते. अन्य भाषा मानल्या-अगदी इजिप्शियन बॅबिलोनियन पासून सर्व भाषा मानल्या, काही जमेना. मग शेवटी भाषा कुठली का असेना, जनरल स्ट्रक्चर काय असेल याबद्दल अंदाज बांधणे सुरू केले. त्यात अ‍ॅलिस कोबेर ने जे चिन्हे व अन्य निगडित गोष्टींचे ग्रिड बनवले होते त्याचीही त्यांना लै लै मदत झाली. भाषा वैग्रे काही पत्ता नसताना हे नाम असेल, हे सर्वनाम, हा लिंगभेद, हा विभक्तिप्रत्यय, अशा अगदी तपशीलवार लिस्टा अ‍ॅलिसने बनवल्या होत्या. त्या वापरल्या, काही लकी गेस मारले आणि त्यामुळे जनरल रचना स्पष्ट झाली. आणि शिवाय ऐतिहासिक भाषाशास्त्रज्ञांकडून मायसीनियन (ट्रोजन वॉरच्या वेळच्या) ग्रीक भाषा कशी असेल त्याचे मॉडेल बनवले होते ते वापरले.

एकदा का ती टॅबलेट्सवरची भाषा ग्रीक आहे असे मानले आणि बाकी गेसवर्क सुरू ठेवले, की मग शेवटी भसाभस निष्कर्ष निघू लागले. त्या तर्काला पुष्टी देणारे अन्मिस्टेकेबल पुरावे मिळू लागले. आजपर्यंत फक्त होमरमध्येच वाचलेले कितीतरी शब्द जुनाट रूपांत मिळू लागले. देवांची व माणसांची नावे, शिवाय प्राणी आणि अन्य वस्तूंची नावे चक्क होमरशी जुळू लागली आणि ट्रोजन युद्धाशी संबंधित बर्‍याच गोष्टींचा उलगडा झाला. एक लै मोठ्ठा बोळा निघाला.लिनिअर ए मात्र अजून डिकोड करता आली नाहीये.

हे वाचून हडप्पा लिपीबद्दल आशा वाटू लागली. पण इथे काही महत्त्वाचे फरक आहेत-हडप्पा लिपीतल्या 'शिलालेखांत' दर लेखात चिन्हे जास्तीतजास्त १०-१२ असतील, बहुतेकवेळा अजून कमी. आणि हडप्पा लिपी ही मुळात कुणा भाषेची लिपी आहे किंवा नाही यावरच जोरदार वाद सुरू आहेत, लिनिअर बी मध्ये असा डाऊट तरी कुणी खाल्ला नव्हता. पण देव करो आणि हडप्पा लिपीही डिकोड होवो. आमेन!

करुणा गोखले यांनी लिहीलेलं 'बाईमाणूस' पुन्हा एकदा वाचलं. अगदी फार आवडलं नाही; पण जिव्हाळ्याच्या विषयाबद्दल असल्यामुळे अधिक रस. मला फार न भावण्याचं कारण म्हणजे क्वचित व्यक्तिस्वातंत्र्यावर बंधनं येतील अशा प्रकारचे विचार दिसतात/वाटतात. शिवाय 'द सेकंड सेक्स' वाचल्यानंतर या विषयासंदर्भात निराळं मूलगामी लिखाण करणं कठीणच आहे. तरीही भारतीय संदर्भातला स्त्रीवाद म्हणून हे पुस्तक नक्कीच वाचनीय आहे. आपल्याकडे असणारी प्रचंड प्रमाणातल्या सामाजिक, आर्थिक विषमतेमुळे असणारी निराळी परिस्थिती आणि मध्यमवर्ग, उच्चमध्यमवर्ग वाचतो अशा पेपरांमधे दिसणारी बलात्काराच्या बातमीशेजारी तोंड झाकलेली मुलगी दाखवणारी चित्रं, असे (खास अपाश्चात्य/भारतीय) प्रकार या संदर्भात भारतीय लेखणीतून झालेलं लिखाण रोचक वाटतं.

अलिकडच्या काळात झालेल्या चर्चा आणि काही प्रमाणात असणार्‍या सरसकटीकरणाच्या आक्षेपांचं उदाहरण म्हणून हा एक परिच्छेद. 'फूटनोट्स' माझ्या आहेत.

स्त्रियांवर पेहरावासंदर्भात जे निर्बंध घातले जातात त्याविषयीपण थोडा तपशिलात जाऊन विचार करणे अगत्याचे आहे. साधारणपणे स्त्रियांनी भडक अंगप्रदर्शन करणारे कपडे घालणे म्हणजे छेडछाडीला आणि अत्याचाराला आमंत्रण असे मानले जाते. अनेकदा 'प्रक्षोभक' कपडे घातलेल्या स्त्रीवर बळजबरी झाली, तर ती समर्थनीयसुद्धा मानली जाते. परंतु येथे काही मुद्दे लक्षात घेतले पाहिजेत. एक म्हणजे अगदी पारंपरिक, 'सभ्य' कपडे घातलेल्या स्त्रीची पण छेडछाड होते वा तिच्यावर अत्याचार होतात. म्हणजेच स्त्रीचा पेहराव हे तिच्यावर होणार्‍या अत्याचारांचे कारण नसून लटके समर्थन आहे. स्त्रीवर अत्याचार होतात ते तिच्याकडे बघण्याच्या प्रदूषित दृष्टिकोनामुळे. म्हणूनच तीन वर्षांच्या अजाण बालिकेपासून, ते डोक्यापासून पायापर्यंत गुंडाळलेल्या स्त्रीवर सुद्धा अत्याचार होताना आढळतात. तोकडे कपडे हाच मुद्दा असता, तर पुरुषावरही अत्याचार व्हायला हवेत.^१ कारण घरात तर पुरुष सर्रास छातीचा वरचा भाग उघडा टाकून वावरत असतात. अगदी घराबाहेरसुद्धा अनौपचारिक प्रसंगी पुरुष अर्धी विजार घालून वावरतात. पण स्त्रिया अशा पुरुषांची टवाळी करत नाहीत किंवा त्यांच्यावर अनुदार शेरेबाजी करून कमीपणा आणत नाहीत;^२ कारण स्त्रिया पुरुषाच्या देहाकडे तुच्छता वृत्तीने बघत नाहीत^३. हे सर्व गैरप्रकार स्त्रीबाबत होतात. कारण स्त्रीचे शरीर ही उपभोगाची आणि उपभोग शक्य नसेल, तर कुचेष्टेची बाब आहे हा अपसमज दृढ झाला आहे. स्त्रीच्या शरीराला इजा करण्याची मुभा समाज घेत असल्यामुळे ते सतत झाकून त्याला सुरक्षित ठेवण्याची जबाबदारी प्रत्येक स्त्रीवर सतत येऊन पडते. याचाच अर्थ असा, की स्त्रीवर कपड्यांच्या बाबतीत पडणारे निर्बंध नैसर्गिक नसून ती पुरुषकेंद्री सामाजिकतेची देणगी (?) आहे.

१. पुरुषांवरही, कमी प्रमाणात का होईना, अत्याचार होतात.
२. शेरेबाजी करत नाहीत हे वाक्य बहुदा भूतकाळात मान्य करण्यासारखं आहे. अस्मादिक आणि अन्य काही उदाहरणांवरूनतरी हे वाक्य अमान्य आहे. अशा वर्तनाबद्दल अपराधी भाव बाळगावा असं वाटत नाही.
३. यात स्त्रियांना निष्कारण पांढर्‍या रंगात रंगवण्याचा प्रयत्न वाटतो. "लोक काय म्हणतील" ही लहान वयापासून दाखवलेली भीतीसुद्धा याला कारणीभूत असते. पुरेसं भरीस पाडलं तर अशा 'घाबरट' किंवा उच्च नैतिक भूमिका घेणार्‍या मुली/स्त्रियासुद्धा एखादा शेरा मारतात.

एकंदर स्त्रियांवर अन्याय झालेला आहे, होतो आहे म्हणजे स्त्रियांची विचारसरणी ही पांढरीच असं काहीसं पुस्तक वाचताना जाणवतं. स्त्रीवाद ही विचारसरणी पांढरी असण्याबद्दल शंका नाही, म्हणून सगळ्याच किंवा बहुतांश (स्त्रीवादी असोत वा गुलामगिरीवादी) स्त्रिया पांढर्‍या विचारसरणीच्या असं म्हणणं हा ही दुसर्‍या टोकाचं आणि म्हणूनच अन्यायकारक वाटतं.

डॉ. व्हिक्टर फ्रांकेल यांचं "Man's search for meaning" नावाचं पुस्तक नुकतंच वाचणात आलं. फ्रांकेल हे एक सायकिआट्रीस्ट होते, ते ज्यू असल्यामुळे त्यांना जर्मनांनी छळछावणी मध्ये टाकलं होतं. तिथल्या अनन्वित अत्याचाराला कंटाळून कैदी आत्महत्या करीत असत. कैदेतल्या आयुष्याचा कैद्यांच्या मनस्थिती वर कसा परिणाम होतो याची निरीक्षणे डॉक्टरांनी यात नोंदवली आहेत. "सहानुभूतीसारख्या मानवी भावना अश्या परिस्थितीतही जिवंत राहणं" आणि "सिसीफसच्या प्रश्नाचं उत्तर धर्मामध्ये आहे असं मानणाऱ्या लोकांनाही मरणामध्येच मुक्ती आहे असं वाटणं" यातला विरोधाभास रोचक वाटला.

अवांतर: डॉ. अभय बंगांच्या, "माझा साक्षात्कारी हृदयरोग" आणि "Man's search for meaning" यामध्ये एक समान सूत्र आहे असं वाटलं. ते म्हणजे आपल्यावर आलेल्या संकटामध्ये आपल्या मनस्थितिची आणि जीवननिष्ठांची चिकित्सा करावी याची कृतीशील जाणीव.

"एक होता कार्व्हर" वाचले.... मस्त वाटले... फुरसतीत परत एकदा वाचावे असा विचार आहे.

प्रकाश अकोलकरांच जय महाराष्ट्र- हा शिवसेना नावाचा इतिहास आहे हे पुस्तक भारी आहे. शिवसेनेचया स्थापनेपासून ते बालासाहेबांचया निधनापर्यंत शिवसेनेचया वाट्चालिचा अभ्यासपूर्ण मागोवा या पुस्ताकात आहे. एक पत्रकार म्हनून अकोलकरानी शिव सेनेला जवळुन पाहीले आहे. मी स्वतहा परभणि सारख़्या शिवसेना च्या बालेकिल्ल्यात लहानाचा मोठा zआल्याने शिवसेना बद्दल वाचायला मला आवडत. (जरी त्यांचा समर्थक नसलो तरी). शब्द आणि कृति यांचयातला विरोधाभास हे शिवसेना चे पहिल्यापासुन्चे धोरण राहिले आहे हे या पुस्तकातुन कळत. शिवसेना ने खरच मराठी मानसाच भल केल का? शिवसेना ही खरीच मराठी मानासाची तारनहार आहे का? या प्रश्नाची उत्तर ज्याने त्याने शिवसेनेचा हा इतिहास वाचून शोधावित. राजकारण मध्ये रस असनार्याणी ज़रूर वाचाव असपुस्तक.

सध्या रविंद्रनाथांच्या कथा वाचतोय. पहिल्यांदाच वाचतोय. आवडताहेत.
शिवाय जोडीला अवचटांचं पुण्यातील अपूर्वाई पुन्हा वाचायला घेतलंय. पुण्यात काही काळ वास्तव्य झाल्यानंतर ते पुन्हा वाचायला अधिक मजा येतेय.

बाकी मेहताचा ३५% व ५०% सेल चालु असल्याने पुढिल ३ पुस्तके मागवली आहेत:
-- वंशवृक्षः (अनुवादित) डॉ. भैरप्पा
-- केतकर वहिनी: उमा कुलकर्णी
-- रशियन डायरी (अनुवादित)

सध्या अफ्रिकन लेखकांची पुस्तके वाचत आहे. त्यात चिनुआ अचेबे *(Chinua Achebe) यांची दोन पुस्तके वाचली. पहिले होते 'गर्ल्स अ‍ॅट वॉर अँड अदर स्टोरीज'...सगळ्या कथा आवडल्या नाहीत.पण अफ्रिकेतल्या माणसांची, त्यांच्या संस्कृतीची नक्कीच थोडीफार ओळख झाली. 'गर्ल्स अ‍ॅट वॉर' ही गोष्ट मात्र अतिशय विचार करायला लावणारी आणि दु:खी करणारी आहे. या लेखकाची लेखनाची शैली आवडलीच होती...मग दुसरी त्यांचीच 'थिंग्ज फॉल अपार्ट' ही कादंबरी वाचली. खूपच आवडली. अफ्रिकेत ख्रिश्च्न मिशनर्‍यांच्या शिरकाव्याने कशा गोष्टी बदलत गेल्या आणि नव्या संस्कृतीच्या लोंढ्यात जुने कसे अचानक कालबाह्य होवून तुटून पडते हे कादंबरीतून खूप स्पष्टपणे समोर येते.
आणखीन एक कादंबरी वाचते आहे...'द ब्राइड प्राइस'...लेखिका बुची एमेचेता *(Buchi Emecheta). ही गोष्ट नायजेरियात घडते...त्यात संस्कृतीमध्ये अफ्रिकन आणि ख्रिश्चन असे दोन्ही प्रभाव आहेत. ह्या कादंबरीतून हे कळलं की अफ्रिकेत सुद्धा 'फ्री मेन' हे 'स्लेव्ज'ना कमी लेखत आणि त्यांच्यात बेटी व्यवहार वर्ज्य होता.

*अफ्रिकन उच्चारांबाबत मला कल्पना नाही त्यामुळे देवनागरीत लिहिलेला उच्चार चुकीचा असू शकतो.

This comment has been moved here.

आयन रँडचं "द फ़ाऊंटनहेड" वाचलं. छान आहे, पण पंधरा सोळा वर्षाचा असताना वाचलं असतं तर जास्त आवडलं असतं.
बाईंवर डाव्या विचारांचा खूप प्रभाव असावा असं वाटलं. तिच्या कुटुंबालाच बोल्शेविक क्रांतीमुळे स्थलांतर करावं लागलं होतं हे नंतर कळालं.

अवांतर : "जोनाथन लिविंग्स्टन" जर पक्षी असण्याऐवजी माणूस असता. तर त्याच नाव हावर्ड रोर्क असलं असतं असंही वाटून गेलं :)

रा.रा. ररागुर्जीञ्च्या फेसबुक भिन्तीवर बागडताना हा लेख दिसला आणि वाचला. ररागुर्जी कैतरी हटके असेल तं शेअर करणार हे ओघाने आलेच.

महाराष्ट्र- आखूड लोकाञ्चा प्रदेश.

सुहास पळशीकरांनी जी मुलूखमैदान तोफ चालवलीये वा!!!!!! लै मार्मिक. एकदा वाचावीच अशी शिफारस आहे.

सहज म्हणून पुस्तकविश्ववर गेलो आणि काही जुने लेख चाळले आणि त्यातच बराच वेळ गुंगलो.
इथे तर चक्क चक्क चिंतातुर जंतूंना मराठी साहित्याचे कौतुक करताना पाहून आश्चर्य, आनंद, मौज वगैरे बरेच काय काय वाटले. ;)

सध्या डेविड सुझुकी (आणि डेव रॉबर्ट टेलर) यांचा "The Big Picture" हा निबंधसंग्रह वाचतोय.
पुस्तकाचे वर्णन असे केले आहे: "Reflections on science, humanity and a quickly changing planet"
आणि पहिल्याच निबंधाचे नाव आहे "Blinded by science"
प्रचलित विज्ञानाच्या मर्यादा समजून न घेता त्यावर श्रद्धा ठेवण्याच्या प्रवृत्तीवर भाष्य केले आहे.
काही वाक्ये:
As powerful and as useful it is, science is one-dimensional. It is elegant but imperfect.
..... because of its reductionist nature science can never provide us with a complete understanding of how the world works.
.....Nature does not operate in vacuum. Interconnections among the various parts of the natural world are what actually drive it. When we pull it apart, we lose context and that can mean everything.
Recognizing the limitations of science, however, does not negate its value. Nor should it push one to extremes....The great strength of science is that it gives us the capacity to probe nature and learn its secrets.....
But we should not blindly accept every new discovery as gospel or every new technology as savior.
.....
Science proceeds not in a beeline, but a stagger, stumbling home in the darkness after a night at the pub drunk on its own discoveries.
विज्ञानावरच्या (खरे म्हणजे तंत्रज्ञानावरच्या; विज्ञान म्हणजे तेच अशी एक पाॅप्युलर समजूत दिसते बहुदा) अंधश्रद्धेविरुद्ध आवाज करायची हिम्मत कोण करणार असा प्रश्न पडलेला असताना एका वैज्ञानिकाने असे लिहिलेले वाचून आशा वाटली.

राम गणेश गडकरी समग्र साहित्याचे संकेतस्थळ
http://ramganeshgadkari.com/

'रुचिरा' या लोकप्रिय पाकपुस्तकाची पन्नासावी आवृत्ती वाचतेय.

कमलाआजींची जुन्या वळणाची भाषा; सिरके (व्हिनेगर)- बाळवाटी (मुलांना द्यायचा खाऊ) - दूधभोपळा (दुधीभोपळा) या संज्ञा; लवंगलतिका, दूधमोगरा ही खास पदार्थांची खास नावं; साग्रसंगीत स्वैपाकाला लागणार्‍या शिध्याचं अंदाजपत्रक (थेट १०० पानांसाठी!); परक्या पदार्थांचं बारसं करून त्यांना मराठी करून घेण्यातली गंमत (बटाट्याची पोळी, मुळ्याची पोळी! आलूदा प्राठा वा मुली का प्राठा नाही!)... मज्जा येतेय.

मला पाकपुस्तकं वाचायला आवडतात. कादंबर्‍यांच्याइतकीच सुरस असतात ती, अनुभवी हातानं नि मनापासून लिहिलेली असली की. पाकपुस्तकांमधे अजून काही विशेष वाचण्यासारखी नावं आहेत का?

दोन कथासंग्रह वाचले.
एक होता द मा मिरासदार ह्यांचा. दुसरा होता जयंत नारळीकर ह्यांचा.(दोन्हींची नावे आठवत नाहित.)
पहिल्यात होत्या काही बिलंदर-वात्रट काही भाबड्या माणसांच्या खुसखुशित कथा, दुसर्‍अयत होत्या विज्ञानकथा.
दोन्ही आवडले.
नारळीकर खरच चांगलं लिहितात. मला आवडतात. विशेषतः त्यांची "शुनःशेप" नावाची कथा भावली.
त्यांच्या पौराणिक किंवा जुन्या भारतीय साहित्याबद्दलच्या माहितीबद्द्ल कौतुक वाटतं.
.
बाबू मोशाय ह्या टोपणनावानं लिहिलेलं अमिताबह्चं चरित्र वाचलं. तिपिकल चित्रपटवेडे आणि समीक्षक देतात तसले तपशील आणि गप्पा.
तरी कसंबसं संपूर्ण वाचलं.(निदान पुधचं पान तरी माणसासारखं लिहिलं असेल ह्या अपेक्षेनं वाचत गेलो; शेवटी पुस्तक संपलं.)
अमिताभच्या अगदि फ्लॉपचित्रपटातील दृश्यांसंबंधीही तपशीलवर माह्तिई; सगळा आगापीछा; जागतिक कलाकारांशी तुलना आणि पुढचे सगळे समीक्षकी पंचेस. पकलो.
उदा:- अमिताबह्च्या डोळ्यातील आर्तभाव पाहून त्याच्या वैचारिक खोलीमध्ये डुंबायला होतं.
अमिताभनं चित्रसृश्टीसाठी काय केलं? त्यानं अमुक तमुक का केलं नाही.
कंटाळवाणं.
सुदैवानं एकही पुस्तक मी विकत घेतलं नव्हतं. समोर पडली म्हणून वाचण्यात आली.

चं प्र देशपांडे ह्यांची "सेक्स" ही एकांकिका वाचली. चर्चानाट्य प्रकारातली आहे.
पहिल्या दोन पात्रांची एकांकिकेच्या सुरुवातीची पंधरा वीस मिनिटं क्रिस्पी असली तरी चावटपणाच्या काठाकाठानं जातात
आणि टिपिकल फ्लर्टिंगच्या मळलेल्या वाटेने गाडी जाते की काय अशी भीती वाटत असतानाच तिसर्‍या पात्राचा खणखणीत प्रवेश होतो.
आणि त्यानंतरचा घटनाक्रम अगदि थोडास्सा असला तरी चित्त खिळवून ठेवतो.
शेवटची ती मिनिटं इतकी भन्नाट आहेत की त्य्स्साठी पुन्हा पुन्हा तेवढाच भाग वाचून, स्वतःच सादर करुन पाहिला.
.
पु लं ची "आम्ही लटिके ना बोलू" नाटिका वाचली. कंटाळलो. उग्गाच सिरियस आणि तत्वज्ञानात्मक केलय असं वाटलं.
.
अशोक पाटोळे ह्यांचं "झोपा आता गुपचुप" हे तीन अंकी नाटक पुन्हा वाचलं. भन्नाट आहे. प्रचंड आवडलं. त्यावर आधारित आलेला मराठी चित्रपट
नाटकाच्या तुलनेत प्रबहवहीन वाटला होता.

मी अजून वाचलेले नाही, पण (किंवा म्हणूनच) रवीन्द्र रुक्मिणी पंढरीनाथ यांच्या 'खेळघर' नावाच्या पुस्तकाबद्दल कुणाला काही ठाऊक आहे का?

अरुणा ढेरे यांचं कृष्णाकिनारा वाचायला घेतलं आहे.

राधा, कुंती आणि द्रौपदी यांच्या आयुष्यातला कृष्ण आणि त्यांच्या नात्याचा कल्पनाविस्तार आहे.

पाडस वाचतेय..... फारच आवडतंय. कथा तर छान आहेच पण त्याचा अनुवाद करणार्‍याचे कसबही वाखणण्याजोगे आहे.. अनुवाद करून पुस्तकांचे वाटोळे कसे करता येते हे पाहिलेले (वाचलेले) असल्याने हा सहज आणि ओघवता अनुवाद फारच आवडला. विजय देवधर, रविंद्र गुर्जर , शांता शेळके या काही मोजक्या लेखक्/अनुवादकांच्या रांगेत राम पटवर्धन यांना विराजमान करण्यात आले आहे. अर्थात तसे बाकीचे ही बरेच चांगले अनुवाद वाचले आहेत - पण आता त्यांची नावे लक्षात नाहीत, वीणा गवाणकरांचे "एक होता कार्व्हर" पण चांगल्या रितीने अनुवादित केले आहे. पण तरी पुस्तक + भाषांतर दोन्ही कथा + अनुवादशैली या साठी बेहद्द आवडले असे एकूण कमीच!

सध्या उमा कुलकर्णी यांचे 'केतकर वहिनी' हे पुस्तक वाचतोय - संपत आलंय.
एकट्या बाईने कूळकायद्यानंतर आपल्या जमिनीच्या न्याय्य हक्कांची लढाई असे पुस्तकाचे स्वरूप असले तरी तत्कालीन कोकणाची दुर्गमता, भीषणता, झालेले सामाजिक आर्थिक राजकीय बदल, गावातील राजकारण, कुळांची दयनीय परिस्थिती इत्यादी अनेक गोष्टी परिणामकारक पणे चितारल्या आहेत.

प्रथमपुरूषी एकवचनात पुस्तक लिहिल्याने स्वतः केतकर वहिनीच आपली कथा सांगताहेत. त्यामुळे कथनाला आलेला जिवंतपणा, सच्चाई लेखन अधिक उंचीवर नेते.

आता उद्या वंशवृक्ष हातात घेईन

अ‍ॅन एरिया ऑफ डार्कनेस (व्ही. एस. नायपॉल) हे वाचत आहे. या पुस्तकावर भारतात बंदी घालण्यात आली होती- आता उठवली आहे की अजूनही हे बाळगणे भारतात गुन्हा आहे हे माहित नाही.
भारतातल्या अनेक गोष्टींवर'डोळ्यात अंजन पडेल' ह्या शैलीत नायपॅलांनी टीका केली आहे. त्यांच्या इतर काही पुस्तकांपेक्षा मला यातील लेखन शैली सोपी वाटली आणि हे पुस्तक भरभर वाचले जात आहे.
नायपॉल हे भारतीय वंशाचे आहेत आणि त्यांचे आजोबा त्रिनिदाद मध्ये स्थलांतरित झाले होते. वंश भारतीय असला तरी भारत केवळ कल्पनेतला-'अ‍ॅन एरिया ऑफ डार्कनेस' असा त्यांच्यासाठी होता. तो पहाण्यासाठी ते भारतात येऊन, भारतातल्या विविध भागात एक वर्ष राहिले. त्या अनुभवांचे वर्णन या पुस्तकात आहे. परमिट राज, भारतातील वर्ण व्यवस्था आणि त्याचे झालेले परिणाम, अस्वच्छता याबद्द्ल त्यांनी विविध अनुभवातून भाष्य केले आहे.
माझ्या मते भारतात काही चांगला बदल व्हावा असे ज्यांना वाटते त्यांनी या पुस्तकातील विश्लेषण नक्कीच वाचायला हवे. बंदी घालण्यासारखा मूर्खपणा करण्यापेक्षा हे पुस्तक खरेतर सगळ्या भारतीय भाषांमध्ये उपलब्ध करून द्यायला हवे असे माझे मत झाले आहे.

आज माझ्या घरी आलेलं म.न.से.चं एक पत्रक वाचलं. तरुणांचं 'आयुष्य बदलून टाकेल' अशा पुस्तकांची यादी दिली होती. बहुधा ऐंशीच्या आसपास पुस्तकं असावीत. त्यातलं कोणतंही एक पुस्तक भेट मिळेल अशी योजना आहे. त्यात अब्दुल कलाम, रणजित देसाई, वि. स. खांडेकर, व. पु. काळे, झालंच तर 'सभेत कसे बोलावे', 'रुचिरा' वगैरे अनेक टाईपची पुस्तकं होती. 'केसांची निगा' असंदेखील एक पुस्तक त्यात होतं. ज्याला महाराष्ट्रातल्या तरुणांचा इतका चौफेर विचार करता येतो तो पक्ष आणि त्यांचा नेता द्रष्टेच म्हणायला हवेत नाही का?

काल वंशवृक्ष वाचायला घेतलंय
पाडस नंतर इतका सहज अनुवाद अनेक दिवसांनी वाचतोय!

'द हिंदू' या वृत्तपत्रातील क्विन्सी केंडल चार्ल्स या कथक नर्तकाची मुलाखत वाचली. मुळच्या वेस्ट ईंडीज येथल्या, गणितात पदवी मिळवलेल्या क्विन्सी यांनी काही वर्षे बँकेत नोकरीही केली पण वयाच्या सोळाव्या वर्षी पडलेली कथक नृत्याची भूल त्यांना स्वस्थ बसू देईना. सामाजिक, कौटुंबिक दबावाला बळी न पडता कथक नृत्य हेच आपले ध्येय असल्याचे जाहिर करून, त्यांनी भारतात नृत्यप्रशिक्षणाला सुरुवात केली. काही वर्षांपूर्वी बीबीसीवर त्यांची मुलाखत पाहिली, तेव्हापासून मी त्यांच्या पंख्यांमधे सामील झाले आहे. दुरदर्शनवरचा रुम-झुम हा कार्यक्रम जे पाहत असतील, त्यांना क्विन्सी हे नाव अपरिचीत नाही.
हा त्यांच्या मुलाखतीचा दुवा : http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/step-by-s…

हे वर्ष पुस्तकांच्या दृष्टीने थंडथंडच होत वाटत. क्रेझ निर्माण केलीय असे एकही पुस्तक नाही... २०१३ची कोणती बेस्ट सेलर फिक्शन पुस्तक वाचु?

हे निरीक्षण इथे थोडं अस्थानी असू शकेल. पण माझ्या वाचनाच्या सवयीच बदलताहेत असं माझ्या लक्षात येतं आहे.
एकदा पुस्तक हातात घेतल्यानंतर ते पूर्ण करून मगच बाजूला ठेवण्याची सवय मला होती. पुस्तकाचा विषय, सोपेपणा, माझ्याकडे असलेला वेळ - यांचा परिणाम त्या सवयीवर होत असे, नाही असं नाही. पण बहुतांशी पुस्तक कितीही कंटाळवाणं झालं तरी ते पुरं करण्याचं प्रमाण खूपच जास्त होतं. हल्ली पुस्तकं मिळवणं, सुरुवात करून मधेच सोडून देणं, त्याऐवजी जालावर भटकंती करून त्या पुस्तका'बद्दल' माहिती मिळवणं, मग 'वाचू' अशा वाढत्या यादीत त्या पुस्तकाची / लेखाची भर टाकून मोकळं होणं... हे प्रमाणाबाहेर वाढलं आहे. वाचनात नुसता हार्डकॉपी विरुद्ध सॉफ्ट कॉपी इतकाच फरक पडलेला नाही, तर वाचनाचा आवाका (लांबीनुरूप) कमी होणं हा महत्त्वाचा बदल आहे. पण मी ५ वर्षांपूर्वी जितकी ताजी 'माहिती' डोक्यात घेत असेन त्यापेक्षा कितीतरी जास्तच माहिती सध्या घेते आहे, हे मात्र निश्चित.
यात मला बरं-वाईट ठरवता येत नाही. पण थोडं अस्थिर मात्र वाटतं आहेच.
तुमचे काय अनुभव?

जुन्या पुस्तकांच्या दुकानात एक छान पुस्तक सापडले. विस्कॉन्सिनच्या शिकार व मासेमारीतील सीझनमधील अनुभवांची ओळख करुन देणारं फार युनिक पुस्तक आहे. युनिक आहे कारण रांगड्या (रफ न टफ) शिकार्‍यांचे काही हळवे क्षण या कथांत टीपले आहेत. उदा - काही गोष्टींमध्ये वडील-मुलाचे गुंतागुंतीचे नाते व त्या नात्यांचे हळूवार पदर उलगडले आहेत. तर कुठे अन्य शिकार्‍यांच्या शिकारीत अधू झालेल्या कॅनेडीअन गीझ च्या मर्सी किलींगच्या अनुभवाचे हृद्य चित्रण आहे.

रिचर्ड बेहम या लेखकाने लिहीलेली एक गोष्ट - लेखक व त्याच्या वडीलांच्या नातेसंबंधावर प्रकाश टाकणारी अतिशय सुंदर गोष्ट आहे. एक वाचक म्हणून हे नातेसंबंधांचे उलगडत जाणारे पदर मला मनोरम वाटले. लेखकाच्या बालपणात त्याच्या वडीलांनी त्याला मासेमारी करण्यास शिकविले. पहीला मासा पकडण्याची फार चित्रमय आठवण या लेखात येते. पुढे स्वतःची आयडेन्टिटी निर्माण करण्याच्या गरजेमधून लेखकाने इतक्या वेळा बंड केले की प्रत्येक बंड म्हणजे जणू नात्यात रोवलेली वीट, अशा रीतीने एक उंच भींत दोघांच्यात निर्माण झालेली दिसते.पण या रांगड्या शिकार्‍याला मनाच्या खोल कप्प्यात कुठेतरी वडीलांबद्दल अतोनात माया आहे, त्याला हात पुढे करायचा आहे पण करता येत नाहीये. मग लेखक वडीलांबरोबरच्या समेटाची दिवास्वप्ने रंगवितो. मासे पकडण्यातील आनंद हा दोघांमधील समान धागा आहे, त्या छंदाची मदत घेऊ इछितो.मला ही कथा फार आवडली कारण जरी ती ऑल-अमेरीकन पिता-पुत्राच्या संबंधावर आधारीत असली तरी तिला एक वैश्विक परिमाण आहे.

दुसरी एक चटका लावून गेलेली गोष्टदेखील वडील-मुलाच्याच नात्यावर आधारीत आहे. या कथेतील वडीलांना मुलाला एक कणखर बनवायचे आहे (मेक मॅन आऊट ऑफ हिम) आणि त्यांच्या मर्यादित बुद्धी म्हणा, आकलन म्हणा प्रमाणे त्यांना एकच मार्ग माहीत आहे अन तो म्हणजे स्थानिक शिकार्‍यांच्या कंपूबरोबर भटकणे, मग भले त्या कंपूतील कोणीही कितीही हिडीस-फिडीस करोत. परंतु चांगले शिकारी नसल्याने, वडीलांना या गँगमध्ये मिसळून जाता तर येत नाही, नुसतीच एक केविलवाणी धडपड अन यातायात होत रहाते. लहान मुलाच्या (तेव्हाचे आपले लेखक) याच्या नजरेतून ती धडपड अन ते ओशाळलेपण सुटत नाही. पण मोठा झाल्यावर लेखक म्हणतो- माझ्या म्हातार्‍याला इतकं लाचार व्हायची गरज खरच होती का? आम्ही दोघे फक्त एकमेकांबरोबर गूजगोष्टी केल्या असत्या तरी चालले असते. मला जो स्वतःचा स्वीकार आणि कौतुक वडीलांकडून हवे होते ते शेवटी दूरच राहीले अन बाबांना हे कधी कळलेच नाही की कोणत्याही कंपूपेक्षा ते स्वतः माझ्याकरता किती मोलाचे होते. वडीलांची केवीलवाणी धडपड चटका लावून जाते.

"पर्व" लेखक-एस एल भैरप्पा तीनएकशे पानं नेटान धरून वाचलं वाचलं. शास्त्र शुद्ध कंटाळलो. लै लै रिपीट होणारी वर्णने अन् प्रत्येक वेळेला अर्धवट डॉमिनेटिंग संस्कृती दाखवणं कंटाळवाणं झालं. नंतर युद्धात काहीतरी एक्सायटिंग असेल म्हणून स्कीप मारून तिथं गेलो. तर तिथं पण अशीच वर्णनं होती. आज उद्या परत देतोय..
इतकं गाजण्यासारखं काय होतं ते कळलं नाही.

This comment has been moved here.

गांधीवाद, मार्क्सवाद अशा वेगवेगळ्या विचारसरण्या मांडणा-या ६ वेगवेगळ्या व्यक्तींचे चित्रण असलेल्या एका पुस्तकाचे नाव हवे होते. लेखक बहुतेक - अच्युतराव पटवर्धन की यदि फडके. कोणी सांगता का प्लीज ? :)

आता नवीन धागा सुरू करायला हवा. इथे सव्वाशेच्या वर प्रतिसाद झालेनी.