वैद्यकशास्त्र

करोना विषाणूशी लढा देण्याबरोबरच दैनंदिन आयुष्यही हळूहळू पूर्वपदावर येत असताना आता करोनाच्या नव्या प्रकाराने पुन्हा एकदा सर्वांना घाबरवून सोडले आहे. विषाणूच्या या नव्या प्रकाराविषयी अनेक प्रश्न उपस्थित होत आहेत आणि अनेक गैरसमजही आहेत.

mRNA ह्या प्रकारची लस म्हणजे काय? ती कशी तयार करतात? ही लस अपायकारक तर नाही ना? सांगताहेत सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ योगिनी लेले.

ज्या लशीबद्दल एवढा उहापोह चाललाय ती कशी तयार करतात किंवा ती इतकी लवकर कशी तयार करता येणार आहे असे अनेक प्रश्न मनात उभे राहतात. ह्यासाठीच त्याबद्दलची माहिती थोडक्यात पाहू.

मूळच्या पुण्याच्या आणि आता सिडनीवासी असलेल्या योगिनी लेले यांनी सूक्ष्मजीवशास्त्र विषयात पदव्युत्तर शिक्षण घेतले आहे व त्याच क्षेत्रात काम करतात. लशीविषयी काही रोचक माहिती देणारी एक लेखमाला त्या 'ऐसी अक्षरे'साठी लिहीत आहेत. त्यातील हा पहिला भाग.

कोरोनाची महासाथ आटोक्यात आणण्यासाठी विविध लशी उपलब्ध होऊ लागल्या आहेत. त्या निमित्ताने लशींचे प्रकार आणि संशोधनाच्या विविध टप्प्यांवर असलेल्या लशींचा थोडक्यात परिचय करून देणारी ही लेखमाला आहे. या भागात आपण विषाणू वाहक आणि प्रोटीन आधारित लशींचा परिचय करून घेऊ.

कोरोनाची महासाथ आटोक्यात आणण्यासाठी विविध लशी उपलब्ध होऊ लागल्या आहेत. त्या निमित्ताने लशींचे प्रकार आणि संशोधनाच्या विविध टप्प्यांवर असलेल्या लशींचा थोडक्यात परिचय करून देणारी ही लेखमाला आहे. या भागात आपण जनुकीय लशींविषयी माहिती घेऊ.

आपल्या जन्मापासून वेगवेगळ्या प्रकारचे विषाणू, जिवाणू यांची आपल्याला लागण होत असते आणि आपले शरीर त्यांचा मुकाबला करत असते. पण अनेकदा हे आपल्या नकळत होते. बहुतांश वेळा जंतुलागणीमुळे आपल्याला त्रास किंवा आजार होत नाही. आपल्या नकळतच शरीर त्यांचा बंदोबस्त करते, आपले संरक्षण करते. मग जंतूंचा नायनाट करण्याची कितपत गरज आहे?

एचआयव्हीसारख्या व्हायरसच्या साथीचा अभ्यास, रोगावर प्रत्यक्ष उपचार आणि रोगाच्या सामाजिक-आर्थिक परिणामांचाही अभ्यास अशा वेगवेगळ्या अंगांनी अनेक वर्षे कार्यरत असलेले डॉ. विनय कुलकर्णी सांगताहेत - करोनाच्या महासाथीकडून आपण कोणते धडे घ्यायला हवेत?

कोरोना हा केवळ जास्त धोकादायक फ्लू आहे का? लशीकरण झाल्यानंतरही मास्क आणि सोशल डिस्टंसिंग पाळावं लागेल का? या आणि इतर तांत्रिक प्रश्नांची उत्तरं देत आहेत सीरम इन्स्टिट्यूटचे एक्झिक्यूटिव्ह डायरेक्टर डॉ. राजीव ढेरे.

सीरम इन्स्टिट्यूट जगातली व्हॅक्सिन तयार करणारी सर्वात मोठी कंपनी आहे. सर्वसामान्य माणसाच्या मनात ज्याची उत्सुकता मोठ्या प्रमाणावर आहे तो प्रश्न म्हणजे कोरोनाची लस सर्वसामान्य लोकांच्याकरता बाजारात कधी उपलब्ध होणार? या आणि इतर तांत्रिक प्रश्नांची उत्तरं देत आहेत सीरम इन्स्टिट्यूटचे एक्झिक्यूटिव्ह डायरेक्टर डॉ. राजीव ढेरे.