अंदाज करा - इन्फंंट मॉर्टॅलिटी

नुस्तं बघून अंदाजपंचे २०३५.

गुर्जी, एवढं स्टॅट्स कळत असतं तर पेप्रात डंडे गुल का झाले असते? आम्ही आपली आधी ग्राफ वर लाईन मारुन नंतर त्यात प्रयोगाची रीडिंग्ज भरणारी माणसं... आम्ही काय या प्रश्नाचं उत्तर शोधू शकणारे?

तुम्ही सर्वांना का कामाला लावताय गुर्जी. तुम्हीच तुमचा अंदाज सांगुन टाका ना.

२०४० ते २०५०,

अर्थात मध्यंतरीच्या काळात सगळीकडे अर्भकमृत्यूदर कमी करणे ही प्राथमिकता न मानणारा समाज अथवा सरकारे आली अथवा टिकून राहिली वा अदरवाईज तर अंदाज बदलू शकतो हे आहेच.

माझ्या अंदाजाने अजून एखाद्या दशकभरात सरासरी १०च्या जवळ येईल
देश --> अंदाजे डोळ्यांना दिसलेला सरासरी घट होण्याचा दर
अमेरिका ४०%
युरोप ६०%
चीन १७५%
मिडल इस्ट वगैरे ३००%
भारत २६०%
सब सहारन २५०%

तेव्हा सरासरी घट होण्याचा रेट १८०%
तर सस्य सरासरी व्हॅल्यु २५%

१८०% ने आणखी १५% कमी व्हायला साधारण ८ च्याहून थोडी अधिक वर्षे लागतील. तेव्हा ढोबळ मनाने एक दशकभर असे उत्तर काढले आहे.

==

अर्थातच फार खोलवर विचार न करता घाईने उत्तर काढलेय

==

धागा आवडला.

फक्त अशी ग्राफ वरुन कशी उत्तरे काढुन चालतील?

माझा अंदाज
पुढच्या १० वर्षात, आय्सीस ने बर्‍याच नॉर्थ आफ्रीकेत धुमाकुळ घातला असेल, त्याच्याच जोडीला बोको हराम असेलच.
त्या दोघांना विरोध करण्यासाठी चालू झालेल्या युद्धात त्या भागात आत्ता जी काही थोडी बहुत व्यवस्था आहे तिची पार धुळधाण उडाली असेल. त्यामुळे १० वर्षानंतर सहारा, नॉर्थ आफ्रीका इथला इन्फंट मॉर्टॅलिटी वाढला असेल.
तिच गोष्ट पाकीस्तान आणि बांग्लादेशात ( कदाचित ) होइल, म्हणजे अजुन २५ लोकसंख्येत इन्फंट मॉर्टॅलिटी वाढेल.

कधीच नाही.

यात काहीतरी लॉगिस्टिक रिग्रेशनची भांगड असते ना? असाच एक "१०० मीटर्स धावण्याच्या शर्यतीत माणव ९/८/७/... सेकंदाच्या खाली कधी जाईल?" असा काहीसा प्रश्न आणि त्यावरचं बरंच टेक्निकल विवेचन वाचलं होतं.

बहुदा गुर्जींचा मुद्दा असा असावा, की कर्व्ह फिटिंग हा छप्पन रोगांवरचा रामबाण इलाज नाही, वगैरे...

त्यामुळे उत्तर "उपलब्ध माहितीवरून सांगता येत नाही" किंवा "उपलब्ध गणिती साधनं हे सांगण्यासाठी पुरेशी नाहीत" असंही असू शकतं.

यात एक महत्त्वाची उणीव आहे ती म्हणजे उदगीरचा ग्राफ दिलेला नाही. त्या गोल्ड स्टँडर्डशिवाय कसलाही अंदाज वर्तवणं म्हणजे निव्वळ कल्पनाशक्तीचे वारू उधळणे आहे.

२०२४?

२०१० मध्ये सरासरी आहे= २३
२००० मध्ये सरासरी आहे = ३९
१९९० मध्ये होता = ५४
म्हणजे दशकात १५/१६ ने घट आहे बहुधा
म्हणजे २०२४ पर्यंत १० जाईल की

I can't wait to get an answer. Positively burning :)

धागा छान.

>>सर्व जगाची सरासरी इन्फंट मॉर्टॅलिटी कुठच्या साली १० पर्यंत येईल ?
माझं उत्तर बहुदा २०३० ते २०३५ पर्यंत.

प्रश्न :
१. माल्थसने जे वर्तवले होते की लोकसंख्या नको तेव्हढी वाढून तोंडे अधिक नि अन्न कमी अशी अराजकसदृष परिस्थिती होईल ती तर विसाव्या शतकात खोटी पडली कारण अन्नोत्पादन एक्स्पोनेन्शिअली वाढले. आता हे बालमृत्यूचं प्रमाण एका आकड्यावर आल्यावर माल्थसची थिअरी पुन्हा डोकं वर काढेल का ?

२. जागतिक लोकसंख्येचा बेल कर्व्ह शिखरबिंदूवर जाण्याबद्दलचे लेटेस्ट अंदाज काय आहेत ? २०५० सालच्या सुमारास का ? याबद्दल जे सिनारिओज् बांधले जातात त्यातला सर्वाधिक मान्यताप्राप्त सिनारिओ काय आहे ?

तांबड्या तपकिरी रेषा 1960मध्ये ज्या स्तरावर होत्या, साधारण ताया स्तरावर आज जागतिक सरासरी आहे. तिथपासून दहापर्यंत यायला तांबड्या तपकिरी रेषांना साधारण 20 वर्षे लागली. नाॅनलिनिअरपणा वगैरे त्यातच आला. म्हणून जागतिक सरासरीला आजपासून वीस वर्षे. (जन्मदर, प्रादेशिक लोकसंख्या मुदादामून लक्षात घेतली नाही. ती लक्षात घेतलायास अंदाजपंचे आजपासून चाळीस वर्षे लागतील)

असाच एक लोकसंख्येचा देखिल अंदाज मागवता येईल. जस्ट ग्राफ पाहून कोणत्या वर्षी किती लोकसंख्या जगात असेल. दॅट विल बी मोर इंटेरेस्टींग.
----------------

तर प्रश्न असा आहे की वरच्या आलेखात दिसणारे ट्रेंड पुढेही चालू राहिले तर सर्व जगाची सरासरी इन्फंट मॉर्टॅलिटी कुठच्या साली १० पर्यंत येईल?

यासाठी जगाची सरासरी १० असेल तेव्हा रेंज काय असेल हा प्रश्न महत्त्वाचा आहे.
१. काहीं देश शून्याच्या आसपास आणि काहीं २०च्या
२. सगळेच देश १० च्या आसपास

आपण फक्त केस २ पाहू -
यूएस ची कर्व उलट जात आहे. ती १० च्या वर गेली नै पाहिजे.
यात दोन सब-केसेस आहेत.
१. भारतात चीनच्या दरांच्या बदलांचे रेप्लिकेशन होणे. असे झाले तर चीन प्रमाणे भारतात ३०-३५ वर्षांत दर १० होईल.
२. भारतात २००० पासूनचा ट्रेंड कायम राहिला तर अजून १५ वर्षे.
मंजे २०४५ किंवा २०३० कारण भारत हा या लीगला जॉइन करणारा शेवटचा देश असेल.

सगळ्यात वरची फिक्कट निळी रेषा भारत आणि कुठेही इतर रेषेला न छेदणारी रेषा म्हणजे चीन असे धरले आहे. जस्ट इन केस ऑफ मिसरिडींग कलर्स.
--------------
तसं ग्राफ पाहून सांगा म्हणताना किती रेंजसाठी कसला ट्रेंड लावा हे सांगणे पण गरजेचे असावे.

भारताचा आजचा रेट धरला तर पस्तीस सालापर्यंत यायला पाहिजे. पण चाळीसच्या खाली आल्यानंतर रेट कमी होतो असे इतर प्लॉट्सवरून दिसते. त्यातही चायनाचा प्लॉट अ‍ॅग्रेसिव्ह आहे, तो भारताला जवळजवळ अशक्य आहे. युरोप अमेरीका मॅच झाला तरी खूप झालं म्हणायचं. म्हणून त्याहून कंझर्व्हेटीव्ह इस्टिमेट म्हणून "चाळीस ते दहा" यायला एकूण ४०-५० वर्षं अजून लागतील असे वाटते. थोडक्यात २०५०-६०.

आत्तापर्यंतचे अंदाज -
२०३५
२०४० ते २०५०
२०२४
२०३० ते २०३५
२०३५ ते २०५५
२०४०
२०३० ते २०४५
२०५० ते २०६०

या सगळ्यांची सरासरी २०३९ इतकी येते. मला आश्चर्याची गोष्ट अशी वाटली की मी काढलेल्या उत्तरापेक्षा हे किंचित ऑप्टिमिस्टिक आहे. प्रत्यक्ष विदा बघितल्यावर सगळेच ऑप्टिमिस्टिक होतात हे पाहून बरं वाटलं.

वरच्या ग्राफमध्ये या पाच प्रांतांचा लोकसंख्येनुसार वेटेड अॅव्हेरज दाखवलेला आहे. कारण उघड आहे. दर हजारी चाइल्ड मॉर्टॅलिटी काढताना जिथे लोकसंख्या जास्त आहे तिथे जन्म जास्त होतात, त्यामुळे दरांची सरासरी काढताना चीन, भारत, आणि सबसहारन आफ्रिकेच्या दराकडे तो अधिक झुकेल हे उघड आहे. आता या वेटेड अॅव्हरेजवरून पुढचा कर्व्ह कसा प्रेडिक्ट करायचा? एक सोपी पद्धत म्हणजे आत्तापर्यंत जे झालं ते एकरेषीय होतं असं गृहित धरायचं आणि ती रेषा सरळ पुढे वाढवायची. पण असं करणं बरोबर नाही. कारण ती रेष आणखीनच पुढे वाढवली तर कधीतरी ती शून्याला जाईल, आणि त्यानंतर शून्याच्याही खाली जाईल. हे अशक्य आहे. तेव्हा भाकित करताना, विशेषतः अनेक वर्षांचं भाकित करताना हे करणं उपयोगी नाही.

म्हणून मी एक्स्पोनेन्शियल डीकेचा फॉर्म्युला वापरला. म्हणजे दरवर्षी हा आकडा घटतो, पण ती घट आकड्यामध्ये कमी कमी होत जाते. म्हणजे चक्रवाढीच्या बरोब्बर उलट. (याला चक्रघट म्हणता येेईल) समजा तुमच्याकडे शंभर रुपये आहेत आणि दररोज उरलेल्यातले १० टक्के तुम्ही वापरायचं ठरवलं. तर पहिल्या दिवशी १० रुपये जाऊन ९० उरतील. दुसऱ्या दिवशी त्याचे दहा टक्के म्हणजे ९ जातील आणि ८१ उरतील. आठवड्याभराने सुमारे ५० उरतील. त्यानंतर आठवड्याभराने २५ उरतील. म्हणजे निम्मे होण्याचा कालावधी समान असेल.

याप्रमाणे विचार करता, वरच्या ग्राफमध्ये १९६९ साली दर होता १०६ आणि २०१३ साली दर होता २८. म्हणजे ढोबळमानाने ४४ वर्षांत १/४ ने घटला. किंवा २२ वर्षांत निम्मा झाला. आता या २८ चा १० व्हायला किती वर्षं लागतील? तर २२ वर्षांत २८ चे १४ होतील. १४ चे १० व्हायला अजून सुमारे ११ वर्षं लागतील. म्हणजे ३३ वर्षं. अचूक गणित केलं तर उत्तर दरवर्षी ३% घट तेव्हा ३४ वर्षांनी २८ चे १० होतील असं येेतंं. तेव्हा गेल्या चव्वेचाळीस वर्षांत जे झालं तेच पुढे होत राहिलं तर २०४९ साली हा दर १० असेल.

पण 'हाच ट्रेंड चालू राहिला तर' याप्रकारचा युक्तिवाद थोडा धोकादायक असतो. हाच ट्रेंड म्हणजे नक्की कुठचा? संपूर्ण ४४ वर्षांचा? की गेल्या २० वर्षांचा? की गेल्या दहा वर्षांचा? कारण ट्रेंडही बदलत असतात. तीस-पस्तीस वर्षांपूर्वी जग वेगळं होतं, त्यावेळची परिमाणं लागू राहात नाहीत. त्यामुळे काही वेळा गेल्या दहापंधरा वर्षांचा ट्रेंड पाहाणं जास्त योग्य असतं. उदाहरणार्थ, भारताचा जीडीपी ग्रोथ रेट सत्तरीच्या दशकात ३ टक्के होता - सध्या तो ८ च्या आसपास असतो. म्हणून पुढच्या वर्षीचा रेटबद्दल भाकित करताना जुने दर सरासरीत घेणं योग्य ठरणार नाही.

वर गेल्या चार दशकांतले बदलते दर दाखवले आहेत. ८० आणि ९० च्या दशकांत चीन आणि सबसहारन आफ्रिकेत हे दर प्रचंड घटलेले दिसून येतात. ८८ ते ९२ या काळात तर जवळपास काहीच सुधारणा होत नव्हती. त्यानंतर परिस्थिती सुधारण्याचा दर वाढत गेेला आणि आता हा दर ५ टक्क्यांच्या आसपास आहे. भारताचा दर सावकाशपणे पण सातत्याने वाढताना दिसतो. आता हा दर ४ टक्क्याच्या जवळ आहे. गेल्या दहा वर्षांत असणारा ४.७% दर पुढे कायम राहील असं म्हटल्यास उत्तर प्रचंड बदलतं. ४.७ टक्के चक्रघटीने २८ चे १० व्हायला फक्त २१ वर्षं लागतील. म्हणजे उत्तर येतं २०३६.

तेव्हा माझी रेंज आहे २०३६ ते २०४९. पण माझ्या मते २०३६ च्या जवळ उत्तर असेल. म्हणून मी एक आकडा द्यायचा झाला तर २०४० म्हणेन.

गब्बरसिंगचे तत्त्वज्ञान प्रबळ झाले तर यात काय फरक पडेल?

म्हणजे समजा सरकारांनी इन्फण्ट मॉर्टॅलिटी कमी करणे हे आपले उद्दिष्ट नाही असे ठरवले. म्हणजे सरकारी पातळीवर यासाठी खास कार्यक्रम/योजना राबवणे थांबवले गेले. त्या स्थितीत तरीही इन्फण्ट मॉर्टॅलिटी कमी होत राहील का?

गब्बरसिंग यांचे तत्त्वज्ञान टोटो अंमलात आले तर 'फडतूसांचा' आपोआप नायनाट होऊन ज्यांना "जिवंत मूल जन्माला घालणे"* परवडते त्यांनाच मुले होतील कारण तेच शिल्लक असतील. मग इन्फण्ट मॉर्टॅलिटी रेट शून्याच्या जवळपास जाईल का?

प्रश्न आहे तो फडतूसांचा नायनाट व्हायला किती काळ लागेल. आणि अ-फडतूसांच्या पोटी जन्मलेली मुले फडतूस असतील तर त्यांचा नायनाट कधी होईल.

*त्यासाठीच्या प्रीनेटल टेस्ट, मातेच्या प्रकृतीची काळजी घेणे हे परवडू शकणे....

इथे भारत , चीन आणि श्रीलंकेचा चाईल्ड मोर्टॅलिटी चार्ट दिलेला आहे. आपण 'प्ले' बटण दाबून तो काळाच्या पट्टीवर कसा कमी होत गेला ते पाहू शकतो.

(हँस रोस्लिंग यांचा प्रकल्प)
www.bit.ly/1DilD4a

त्याचा आधार घेऊन असं सांगू शकतो की बालमृत्यूचं प्रमाण १० पर्यंत येण्यासाठी भारताला तरी अजून ४० वर्षं वाट पाहावी लागेल. पूर्ण जगाचं बालमृत्यूचं प्रमाण १० च्या खाली येण्यासाठी मात्र अजून ७० ते ८० वर्षं लागतील असं वाटतं.