"जीएं"चे "हिरवे रावे"

हिरवे रावे

जी. ए. कुलकर्णी यांचे "हिरवे रावे" वाचायला घेतलंय. पहिलीच कथा गिधाडे वाचून संपवली. जीएंचा आवाका आणि निरीक्षण भयंकर दांडगं आहे, हे जाणवलं. पालिकेतल्या साध्या कारकुनाची ही कथा. कॅशिअर लवकर निघून जातो, म्हणून दिवसभराचा गल्ला या कारकुनाकडे राहतो. हा पैसा घेऊन तो घराकडे निघतो. मात्र, स्टेशनवर एक टंच मुलगी टाक, टाक सँडल वाजवत जाताना दिसते. तो तिच्या मागे गाडीत चढतो. आणि त्याच्या आयुष्याचा ट्रॅकच बदलतो. ती मध्येच कुठल्याशा स्टेशनवर उतरते हे त्याला कळतही नाही. पुढे तो मुंबईसारख्या शहरात पोहोचतो. पालिकेचा पैसा खर्च करून टाकतो. मारून टाकलेल्या सर्व इच्छा पूर्ण करून घेतो. पैसा संपल्यानंतर घरी परत येतो. त्यानंतरचे त्याचे आयुष्य म्हणजे ही कथा. त्याच्या आयुष्याला काही अर्थच राहत नाही. पालिकेचा पैसा फेडताना त्याची होलपट होते. बायको नोकरी करते. नोकरीच्या निमित्ताने दुस-या पुरुषासोबत फिरते. त्याला एक मुलगी आहे. या मुलीचे अत्यंत करूण चित्र जीएंनी उभे केले आहे. ते वाचले की, काळीज पिळवटून निघते.

कथेचा शेवट खास जीएंचा आहे. हा कारकून ज्या कारखान्यात आश्रितासारखी नोकरी करीत असतो, त्याच कारखान्यात एक लंगडा मनुष्य त्याच्याच सारखा असतो. हा दुसरा मनुष्य मनानेही लुळा झालेला आहे. कारण त्याचा भूतकाळ या कारकुनासारखाच आहे. त्याचा हा भूतकाळ कळल्यानंतर कारकुनाच्या मनावरची सारी मरगळ दूर होते. त्याला जबरदस्त हुरहुरी वाटू लागते. तो आता लंगड्याला त्याच्या भूतकाळाबाबत प्रश्न विचारून विचारून छळणार असतो. त्याच्या रक्ताळलेल्या भूतकाळात गिधाडासारख्या चोची मारणार असतो.

माणसाच्या मानसिकतेचे असे हे अत्यंत दणकट चित्र जीएंनी उभे केले आहे. इतर कथा वाचतो आहे. वाचून झाल्या की, ऐसीवर टाकतोच.