हुंडा एक रास्त पध्दत

ह्म्म! वेगळाच विचार.

नाय पटत.

"पित्याच्या संपत्तीचा हिस्सा" वगैरे उदात्त हेतू असता, तर:

- हुंड्याची रक्कम ठरवायचा गणिती फॉर्म्यूला असायला हवा होता (उदा. एकाला तीन मुली आणि एक मुलगा आहे, तर हुंड्याची रक्कम बापाच्या नेट वर्थच्या २५% पेक्षा जास्त नको)
- हुंड्याच्या रकमेवर लग्न झालेल्या स्त्रीचा अधिकार असायला हवा होता, कारण ती तिला मिळालेली तिच्या बापाची संपत्ती आहे. सासू-सासरे तर सोडाच, पण नवर्‍याचाही त्यावर अधिकार नसायला हवा होता.

दुसरं म्हणजे, मुलीच्या लग्नानंतर पित्याची संपत्ती वाढली किंवा कमी झाली, तर पित्यापश्चात झालेल्या मुलीचा त्यावर अधिकार असावा की नसावा?

जर एखाद्याला मुली आणि मुलं दोन्ही असतील, तर मुलींना हुंड्यारुपात संपत्तीवर "राईट ऑफ प्री-एंप्शन" आणि मुलांना "रेसिड्युअल इस्टेट" असा त्याचा अर्थ होतो.

लग्नासाठी हुंडा मागण्याचा व तो देण्याचा विकल्प अवश्य असावा

-रब्बर सिंग

लोजिक ठीक आहे पण हुंडा मुलीला न मिळता मुलीच्या सासर्‍याला मिळतो एवढाच तपशीलात थोडा फरक आहे. :)

-----
चित्रपट : आम्ही जातो आमुच्या गावा.

श्रीकांत मोघे (वडिलांस): बाबा, मला हुंडा घेणं मान्य नाही.
दत्ता भट (वडील): हो का? छान छान !! पण महाशय, हुंडा आपण घेणार नाहीत; मी घेणार आहे.

वरकरणी पाहता हा धागा केवळ वावदूक आणि आत्तापर्यंतच्या इतिहासाला आणि अनुभवाला डोक्यावर उभे करणारा वाटू शकेल पण तोहि अगदी निरर्थक आहे असे नाही

भारतीय धर्मशास्त्रामध्ये 'स्त्रीधन' अशी एक कल्पना आहे. मनुस्मृतीच्या ९व्या अध्यायामध्ये त्याचे काही विवेचन आहे. स्त्रीधन म्हणजे काय हे श्लोक ९.१९४ मध्ये असे सांगितले आहे:
अध्यग्न्यध्यावाहनिकं दत्तं च प्रीतिकर्मणि।
भ्रातृमातृपितृप्राप्तं षड्विधं स्त्रीधनं स्मृतम्॥
विवाहसमयी अग्निच्या साक्षीने, पित्याने दिलेले, पतीने प्रेमाने दिलेले, भाऊ, माता आणि पिता ह्यांच्याकडून मिळालेले असे सहा प्रकारचे 'स्त्रीधन' असते.

हा कोणालाहि पटेल असा नियम सांगितल्यानंतर मनुस्मृति ह्या स्त्रीधनावरच्या मर्यादा सांगते. हे स्त्रीधन स्वतःला हवे तसे वापरायचा स्त्रीला अधिकार नाही.
न निर्हारं स्त्रिय: कुर्यु: कुटुम्बाद्बहुमध्यगात्।
स्वकादपि च वित्ताद्धि स्वस्य भर्तुरनाज्ञया॥ ९.१९९
मोठया कुटुंबातील स्त्रियांनी स्वतःच्या धनामधूनहि पतीच्या आज्ञेशिवाय खर्च करू नये.

(स्त्रीच्या आयुष्यात अन्य कुटुंबियांनी तिच्या स्त्रीधनावर नजर ठेवू नये. तिच्या मृत्यूनंतर ते धन कोणास मिळावे इत्यादि अन्य नियम आहेत पण येथे त्यांचा उल्लेख करीत नाही.)

लग्नाच्या संदर्भात दिला जाणारा 'हुंडा' ह्या वरच्या स्त्रीधनाच्या व्याख्येत बसू शकला तर धाग्यात काही जीव आहे असे म्हणता येईल पण तसे वाटत नाही. 'स्त्रीधन' ठरण्यासाठी ते धन पित्याने कन्येला अग्निसाक्षीने विवाहसमयी द्यायला हवे. 'हुंडा' बहुधा लग्नापूर्वी वा नंतर, पण मुख्य विवाहविधीबाहेर, देवाणघेवाणीचा व्यवहार म्हणून दिला-घेतला जातो. तोहि कन्येला न दिला जाता वराला वा त्याच्या वडिलधार्‍यांना दिला जातो. त्याला 'वरदक्षिणा' असे संस्कृत नावहि दिलेले आहे जेणेकरून त्याचा 'उकळणी' वा 'लग्नासाठी लाच' हा दुर्गन्धियुक्त अर्थ जाऊन त्याला एक संस्कारपूत 'पावित्र्य' चिकटले आहे असे देणारे आणि घेणारे दोघांसहि वाटते.

कसाहि प्रयत्न केला तरी सध्याच्या हुंडयाचे उदात्तीकरण होणे अशक्य वाटते.

हुंडा नेहमी मुलाची लायकी पाहून दिला जातो. पण कधी कधी मुलगा मुलीच्या रुपाकडे बघून वेडा होतो व कमी हुंडा घेऊन लग्नाला तयार होतो अशी असंख्य उदाहरणे पाहण्यात आहेत. या गोष्टीमुळे आणि अशा इतर काही गोष्टींमुळे मुलाची किंमत बाजारभावाप्रमाणे होत नाही. माझ्यामते लग्नाळु मुलांसाठी सरकारने रेडी रेकनरप्रमाणे दर जाहिर करावेत. उदा. डॉक्टर असेल तर १५ लाख, इंजिनिअर असेल तर १० लाख, सरकारी अधीकारी असेल तर २५ लाख वगैरे वगैरे (टीप : हे दर चुकीचे असल्यात कृपया दुरुस्त करावेत.) शिवाय लग्न झाल्यावर मुलीला मुलं होतात त्यांचा खर्च, त्यांचे शिक्षण व त्यानंतर त्यांची लग्ने होईपर्यंतचा खर्च देखील वधूपित्याकडून वसुल केला जावा. जर मुलीला मुलगा झाला व त्याने प्रेमविवाह किंवा मुलाशीच विवाह न केल्यास ह्या खर्चाची भरपाई त्याच्या होणार्‍या सासर्‍याकडून चक्रवाढ व्याजाने केली जाऊ शकते म्हणून मुलगा जन्माला घालणार्‍या स्त्रीच्या वडीलांनी दिलेला हुंडा त्यांना नातवाच्या लग्नात परत करण्याचा देखील पर्याय विचारात घेता येऊ शकतो. अजून काही सुचवता येईल काय जॅकी चॅन साहेब !!

टीप : वरील सर्व लिखाण उपरोधीक आहे हे तुम्हाला समजले असेलच. तसेच माझे लग्न झालेले असल्यामुळे माझा हुंडापद्धतीला तीव्र आक्षेप आहे असे नोंदवितो.

मुलीचा हक्क कुंटुंबाच्या संपत्तीवर सर्वात आधि आहे

का?

नॉमीनी जर स्त्रि असेल तीचे लग्न होतानाच तिला तिचा हीस्सा मिळण्याची केलेली व्यवस्था ...

लग्न ही अशी काय खास गोष्ट आहे?

सदरील स्त्रिचे आर्थीक हितसंबंध जपण्याची अतिशय चोख व्यवस्था ...

हुंडा मिळाल्यामुळे चोख व्यवस्था कशी काय लागली?

कसाहि प्रयत्न केला तरी कोणत्याही प्रकारच्या हुंडयाचे उदात्तीकरण होणे अशक्य वाटते.

---

रेडी रेकनरप्रमाणे दर - :ड

ह्म्म तुमच्या मनात आलेला एक विचार असाय तर!
असो.

अतिशय फाल्तू लेख आहे, त्याचा प्रतिवाद सुद्धा करायची इच्छा नाही. असले विचार वाचुन सकाळ खराब जाणार आहे.
J)

अवांतर:- ज्याना हा धागा निट समजला नसेल अथवा काही शंका उरल्या असतिल त्यांना गुगलची मद्त इथे घेता येइल. सर्वांना मनःपुर्वक धन्यवाद.