पिवळ्या दिव्याला संग्रालयात पाठवा

नक्की काय करावं म्हणता? अन जे लोक पिवळा दिवा वापरतात त्यांना नविन दिव्यांची माहीती वगैरे कोण देणार?

सी एफ एल अर्थात कॉम्पॅक्ट फ्लोरोसंट लॅंप मूळे डोळ्यांना त्रास होतो. तरीही हे वापरायचे असल्यास छताखाली पुन्हा एक छद्म छत (फॉल्स सीलिंग) करून त्यात रिफ्लेक्टर बसवून त्यात हे दिवे बसवावे. अनेक व्यापारी आस्थापनांमध्ये असे करतात. काही निवास स्थानांमध्येही असे करतात पण सर्वांनाच परवडते असे नाही. इतरांनी फ्लोरोसंट लॅंप अर्थात ट्यूब लाईट वापरायला हरकत नाही. डोळ्यांना फारसा त्रास होत नाही. तसेच बसवायचा सुरूवातीचा खर्च (पट्टी + चोक + स्टार्टर + नळी) जास्त असला तरी नंतर फारसा खर्च होत नाही कारण एकाच वेळी सर्वच्या सर्व कधीच खराब होत नाही. स्टार्टर खराब झाल्यास ५ रुपयांत नवा मिळतो. नळी खराब झाल्यास (पण सहसा होत नाही. हिचे जीवनमान ७ ते ८ हजार तास असते) ५० रुपयांत मिळते. चोक फारच क्वचित खराब होतो तर पट्टी कधीच खराब होत नाही. शिवाय आता इलेक्ट्रोनिक बलास्ट (चोक) बसविला तर अजुन वीज बचत होते शिवाय ट्यूब फडफड न करता लगेच सुरू होते.

नवीन तंत्रज्ञान - एलईडी दिवे हा देखील एक चांगला पर्याय आहे. यात वीज देखील वाचते व डोळेही दिपत नाहीत. अर्थात याची अजून मोठ्या प्रमाणावर उपलब्धता नाही व यात अजून सुधारणा होत आहेत.

इनकॅन्डेसंट लॅम्प अर्थात पारंपारिक दिवे वीजेचे उष्णतेत रूपांतर करतात व त्यामुळे त्यांचा वापर बंद करावा असे जे सुचविले आहे ते योग्यच आहे परंतू ते कमालीच्या स्वस्त किंमतीत मिळतात व कमी वीजदाबावर ही चालतात (भले कमी प्रकाश देत असतील पण चाळीस चा वापरायचा तिथे शंभरचा वापरता येतो) यामुळे ग्रामीण भागात व गरीब जनतेत सध्या तरी त्यांना चांगला पर्याय दिसत नाही.

हे संग्रालय म्हणजे काय हो?

चेतन सुभाष गुगळे यांनी सांगितलेले अगदी बरोबर आहे.
सीएफएल बल्ब म्हणजे काँपॅक्ट फ्लुरोसंट लाईट ऐवजी साधी ट्यूबनळी वापरली तरी चालते. तीही फ्लुरोसंट लाईटसोर्सच आहे.
सीएफएल दिव्याचा अगदी १ वर्षाची फुकट रिप्लेसमेंट ग्यारंटी असली तरी किंमत प्रचंड (तुलनेने) आहे. अगदी साधा बल्ब वापरला तरी त्या सीएफएलच्या जीवनकालात त्याने केलेली विजेची बचत (पैशात) अन सीएफएलची किंमत यांचा अजिबात मेळ बसत नाही. सीएफएल फार महाग पडतो असा माझा अनुभव आहे.
लोडशेडींगच्या (भारनियमन) जमान्यात दुसरी अडचण म्हणजे सीएफएल बल्ब इन्व्हर्टरवर वापरल्यास त्यांचे आयुष्यमान कमी होते असे एका 'जाणकारा'ने सांगितले.
सीएफएल बल्ब 'उडतो' तेव्हा त्याच्या 'चोक' मधे काहीतरी गडबड होते, अन तो स्वस्तात रिसायकल: पक्षी पुनः वापरण्याजोगा होऊ शकतो असेही ऐकले आहे. या गोष्टींवर कुणी प्रकाश पाडील काय?

थोडसं प्रस्तुत विषयाला सोडून: संगणकप्रिय बंधू- भगिनी पर्यावरणसंवर्धनाच्या दृष्टीने करू शकतील अशी सुयोग्य मदत म्हणजे इ-साहित्य, इ-वाचनाच्या संकल्पनेची लोकप्रियता आहे त्यापेक्षा वाढवण्याचे प्रयत्न करणे. पुस्तकांचा स्पर्श आणि वास कितीही मोहवणारा असला तरी झाडं तोडूनच त्यांची निर्मिती होते. ज्यांना २४ तास इंटरनेट वापरणे शक्य आहे असे लोक देखील हार्ड कॉपीज(छापील प्रतींचा)चा दुराग्रह धरून बसतात हे पाहून वाईट वाटतं. पुस्तकप्रेमाला माझा विरोध नाही, पण झाडांचा जीव घेऊन ती तयार होतात हे कळूनही आपण वाचनाची माध्यमं बदलायला तयार नसू तर त्या प्रेमाला विध्वंसक आणि आंधळं प्रेम का म्हणू नये?

बाकी, अरूणराव आता म्हणतीलच की पूर्वीसारखे पठण करून मौखिक ज्ञानार्जन करावे. आपल्या पुर्वजांना काय संगणक शोधता आला नसता का कागद वापरता आला नसता? केवळ पर्यावरणासाठीच त्यांनी हे टाळलं! होय की नाही?

चराचरातील अणूरेणूंची खडानखडा माहिती आपल्या भारत सरकारच्या सर्वरवर असावी.