आंतरजालावरील मराठी माणसांची शैक्षणिक पार्श्वभूमी आणि सहभागाचे स्वरूप कसे आहे ?

आंतरजालावरील मराठी माणसांची शैक्षणिक पार्श्वभूमी आणि आंतरजालावरील एकुण आणि विशेषतः मराठी आंतरजालावरील सहभाग हे समजून घेण्याचा प्रयत्न करण हा या चर्चा प्रस्तावाचा मुख्य उद्देश्य आहे. हे का समजून घेऊ इच्छितो आहे या मागे काही कारणे आहेत पहिल, मराठी संकेतस्थळांच्या माध्यमातून जे काही शैक्षणिक,सामाजिक आणि सांस्कृतिक योगदान होतय त्या मागे सहभागी लोकांच्या कोणत्या शैक्षणिक पार्श्वभूमींनी अधिक प्रभावी राहील्या आहेत, जर विशीष्ट शैक्षणिक पार्श्वभूमी अधिक प्रभावी असतील तर ते प्रभाव नेमके कोणते.

दोन, जे मराठी लोक आंतरजालावर आहेत पण मराठी संकेतस्थळांवर अनुपस्थीत आहेत त्यात शैक्षणिक पार्श्वभूमीनुसार फरक पडतो का पडत असेल तर नेमका का आणि कशा स्वरूपाचा. मराठी संकेतस्थळांवर जे शैक्षणिक पार्श्वभूमीचे गट मागे आहेत त्यांचा अधिक सहभाग मिळवता येऊ शकतो का आणी कशा पद्धतीने.

१९९८ च्या आसपास माझा आंतरजालाशी परिचय नीट व्हावयास लागला असावा, २००१ पासून वावर वाढला यात मी काही इमेल लीस्ट (ग्रूप) चालवले आणि तेव्हाच्या शैक्षणिक कॉम्पोझीशन मध्ये अभियांत्रिकी, तंत्रज्ञान, विज्ञान या शाखातून येणार्‍या तरूणांची भरमाढ होती तर कला शाखेची पार्श्वभूमीची मंडळी सर्वात कमी असावीत. आज मला वाटत ही परिस्थिती खूप बदललेली आहे सर्वच शैक्षणिक पार्श्वभूमीचे मराठी लोक आंतरजालाशी जोडले गेले आहेत. सर्वच शैक्षणिक पार्श्वभूमीचे लोक आज ज्या प्रमाणावर (प्रोपोर्शन) मराठी संकेत स्थळ बाह्य आंतरजालावर आहेत त्याच प्रमाणात मराठी संकेत स्थळावर आहेत अस म्हणता येऊ शकत का ? माझा उद्देश कमी शिकलेले आणि जास्त शिकलेले असा फरक करण्याचा नाहीए. उदाहरणार्थ मराठी पत्रकार आहेत, त्यांना मराठी टायपींग येत, मराठी संकेतस्थळांच्या अस्तीत्वाची जाणीव असते (बरेच जण बाहेरून प्रोत्साहनाची/पाठींब्याची बाहेर उभे टाकून भूमीका बाळगून असतात), पण ज्या प्रमाणात ते त्यांच्या ब्लॉग्स मध्ये आणि फेसबूकवर सापडतात त्या प्रमाणात मराठी संकेतस्थळांवर आढळत नसावेत असा कयास आहे. अस का ? हा एक प्रश्न नेहमी पडतो. विवीध बॅकग्राऊंडची प्राध्यापक मंडळी हल्ली मराठी ब्लॉग्स आणि फेसबूकवर आढळून येतात त्याच्या कमी अधिक प्रोपोर्शन मध्येही मराठी संकेतस्थळांवर आढळतात किंवा कसे या बद्दल मी साशंक आहे या अनुपस्थिती मागची कारण काय असावीत असे आपल्याला वाटते.

अभियांत्रिकी नंतर बाकी विज्ञानशांखांची मंडळी ग्रूप्स आर्कूट या प्रकारातून आढळतात त्या प्रमाणात मराठी संकेत स्थळांवर आहेत का ? मी येथे मराठी संकेतस्थळे म्हणताना मुख्यत्वे माबो,मनोगत,मिपा,उपक्रम,ऐसी अक्षरे या गटातील संवाद सुविधा देणार्‍या मराठी संकेतस्थळांचा विचार करतो आहे. विज्ञान शाखेतील अजून एक महत्वपूर्ण शाखा अ‍ॅग्रीकल्चर आणि अ‍ॅनिमल हस्बंडरी या शाखेतील विद्यार्थ्यांची संख्या मोठी असते यातील मोठा वर्ग कारकिर्दीच्या सुरवातीस सरकारी स्पर्धा परिक्षांमध्ये व्यस्त असावा हे ही समजता येऊ शकत पण हे आणि इतर शासकीय सेवांमध्ये जाणारा नवतरूण वर्ग आंतरजालाशी व्यवस्थीत परिचीत आहे. किमान शासकीय सेवेत रुजू झाल्या नंतर त्यांच्या कडे आंतरजालावर सहभागी होण्यासाठी वेळ बर्‍या पैकी उपलब्ध होत असावा पण अजूनही आंतरजालावर त्यांची उपस्थिती कितपत भरीव आहे आणि मराठी संकेतस्थळांवर किती आहे या बाबत साशंकता वाटते या मागची कारण जाणून घ्यायला आवडेल. मग वकील वगैरे आणि इतरही तंत्र आणि विज्ञान सोडून च्या शांखा आणि व्यवसायातील लोकांचा मराठी संकेतस्थळावरील सहभाग प्रमाण आणि तो कमी असेल तर का आणि तो कसा वाढवता येईल. इत्यादी

तीन, अभियांत्रिकी, तंत्र, वैद्यक, विज्ञान इत्यादी क्षेत्रातून शिक्षण झालेल्या मंडळींच शालेय शीक्षनात सर्वच विषयांच थोड शिक्षण झाल असल तरी महाविद्यालयीन जीवनातील काळ(वेळ) स्वतःच्या अभ्यासांच्या मुख्य विषयात गुंतला जात असणार साधारणतः पोस्ट ग्रॅजूएशन अथवा नौकरीत जरास स्थैर्य मिळाल की व्यवस्थापन वाणीज्य समाजशास्त्रे कला या विषयांना अधिक वेळ देता येत असेल या दृष्टीने त्यांच्या इतर क्षेत्रातील एक्सपोजरच स्वरूपाचा त्यांच्या (मराठी) आंतरजालीय (वैचारीक) सहभागातून काही प्रभाव विशीष्ट पद्धतीने पडतात असे वाटते का ? अभियांत्रिकी, तंत्र, वैद्यक, विज्ञान ता क्षेत्रातून येणारी आणि या क्षेत्रां शिवाय इतर क्षेत्रातून येणारी मंडळी एकमेकांच्या भूमीकात काही साम्य आणि फरक पाहतात का ? पाहत असतील तर आपल्या मते ते साम्य आणि भेद कोणते ?

चार, महाराष्ट्रीय शैक्षणिक जीवनात विद्यार्थ्यांमध्ये वैचारीक प्रगल्भता विकसीत व्हावी इत्यादी उद्देह्शांनी स्कॉलरशीप, बुद्धीमत्ता चाचण्यांचे प्रकार,विज्ञान, अल्जेब्रा आणि भूमिती, सामान्य ज्ञान, तर्कशास्त्र असे प्रकारही मोठ्या प्रमाणावर जोडले जातात बर्‍याच लोकांना यातील काही गोष्टी सोप्या काही कठीण अथवा सहभागच न घेतल्याने दूर राहीले असणार हे स्वाभाविक आहे. पण या शैक्षणिक एक्सपोजर असण्याचा आणि नसण्याचा दैंनंदीन व्यवहारात तसेच मुख्य म्हणजे आंतरजालीय संवादात भूमीका मांडताना काही प्रभाव जाणवतात का ?

मी विशीष्ट प्रश्न दिले असले तरी चर्चा तेवढ्या पुरती मर्यादीत नव्हे तर वर व्यापक होण्यासाठी वरील प्रश्नांची चौकट तोडून झाली तरीही स्वागतच आहे.

माझे उपरोक्त बरेच प्रश्नांना सर्वेक्षणाची जोड नसल्याने नेमक्या आकडेवारी शिवाय आहेत त्या मुळे ह्या चर्चेत आपापल्या अनुभव आणि ऑब्झर्वेशन नुसार चर्चा होणार हे स्वाभाविक आहे. कौल सुविधा ऐसीवर उपलब्ध आहे पण अद्याप अशा विषयावर निष्कर्ष काढण्या इतपत मतदान होत नाही पण शैक्षणिक पार्श्वभूमींच्या बाबत भविष्यात कौल लावावयाचे झाल्यास कौलात कोण कोणते पर्याय द्यावेत.

(माझ्या मुद्यांबाबत कुठे स्पष्टीकरण हवे असे होऊ शकते. उत्तरे देण्याचा प्रयत्न नक्की करेन पण जरासा व्यस्त राहणार असल्याने माझ्या स्वतःच्या चर्चा सहभाग आणि प्रतिसादांना उशीर होण्याची शक्यता आहे पण माझी उपस्थिती कमी असतानाही काही छान चर्चा होईल असा विश्वास आहे. आपल्या सर्वांच्या चर्चा सहभाग आणि प्रतिसादांसाठी धन्यवाद)