गुवाहाटी आणि बागपत

पोट फुटॅस्तोवर हसतोय.
काही गोश्टींना असं ग्लॅमर का मिळतं, त्यांची बातमी का होते हे आजवर न उमगलेले कोडे आहे.
भारतात दिवसाला काही हजार बलात्कार होतात.(अंदाजपंचे बोलत नाही, सरकारी आणि युनो वगैरेची आकडेवारी प्रसिद्ध होत असते, त्यात लिहिलय.)
त्यातले एक्-दोनच असे पेपरात का गाजतात हे कुणी सांगेल का.
साधारणतः नगरसेवकापासून पुढे आमदार, खासदार वगैरे मंडळी आणि त्यांची प्रभावळ ही धुतल्या तांदळाची आहे का असे कुणालाही विचारले तर तो
"अजिबात धुतल्या तांदळाची नाही", "सगळे एकजात हरामखोर" वगैरे वगैरे म्हणतो. शिवाय आपण खाजगी गप्पांत बोलतानाही ह्यानं अमुक मंत्रालय सोडून तमुक घेतलं म्हणजे त्याचं "यश/ प्रगती" आहे म्हणतो. त्यानं काय खरोखर त्या खात्याचा कारभार चालवायला घेतलय असं आपल्याला वाटतं का? अजिब्बात नाही. तरीही मग जेव्हा एखादे स्टींग ऑपरेशन होते तेव्हा आपण तेवढ्यापुरते दचकल्यासारखे का करतो?
किंवाभारतात दिवसाला काही शेकड्यांच्या घरात हत्या होतात. पण अचानक एखादीच केस "हिला न्याय मिळालाच पाहीजे" वगैरे म्हणून का बोंबलतो. इतरांबद्दल का बोंबलत नाही? आरुषीचा खून झाला ; वाईट झालं, पण तसेच खून आख्ख्या भारतात काही शेकड्यांच्या घरानं पडाताहेत, कित्येकदा खुद्द व्यवस्थेच्या आशिर्वादानं हे मुडदे पडताहेत; त्यांची आपण का दखल घेत नाही? जेसिका लाल हिला मारलं म्हणून आख्ख्या मिडियानं रान उभं केलं; इथं बीडमध्ये दोनेक दशकापासून एक व्यक्ती इतकी प्रभावशाली आहे की वर्दितल्या पोलिसांचा भरदिवसा खून होतोय, त्याबद्दल कुणीच कसं बोलत नाही? बरं, ही गोष्ट बीडचीच नाही, बिदरचीही आहे तशीच ती बिकानेर अन बैतूल ह्या भारतातल्याच इतर ठिकाणांचीही आहे.
एका निवडणुकित काँग्रेस व भाजपचे मुख्यमंत्रीपदाचे दावेदार अनुक्रमे जुदेव व अजित जोगी हे होते. दोघांवरही लागोपाठच्या दिवसात स्टिंग होउन टीव्हीवर ही संतमंडळी नोटांच्या गड्ड्या उचलताना दिसली. दोघेही आपापल्या ठिकाणाहून निवडूनही आले नंतर! पब्लिकनं नंतर सगळं सोडून दिलं.
.
.
.
ह्या घटना रोज घडातातच. त्यांचे पुढे काहीही होत नाही हे ही ठाउक आहे. उगाच नाटाके कशाला.
२६नोवेंबर २००८ला हल्ला झाला, आणि सगळी मंडळी एकदम "आता काहीतरी केलेच पाहीजे" वगैरे बडबडू लागली.
वस्तुतः भारत ह्यापुढे सुरक्षित नाही, कायम हे असेच होत राहणार आहे, हे कुठंतरी सगळ्यांनी मनोमन स्वीकरले आहे, आणि जणू काहीच घडले नाही असे सगळे जण वागताहेत, ..... पुढल्या हल्ल्यापर्यंत.

हे आपण असे विचित्र कसे?
राजीव गांधींच्या काळातही आउटलुक का कुठल्यातरी मासिकावर पहिल्या पानावर एका ओडिसामधील स्त्रीचे छायाचित्र होते. ती बाई पाचेकशे रुपयांसाठी आपल्या ५ वर्षांच्या मुलीला विकायला निघाली होती. आणि लोकांना म्हणे ह्यात धक्का वगैरे बसला.
मला सांगा, रस्त्यात डोळे फुटलेले, भीक मागणारे, हिजडे बनलेले* किती जण बघतो आपण,? प्रत्येक शहरात जवळपास शेकडो.बरोबर.
ह्यापैकी किती जण जन्मांध वगैरे होते? जवळपास कुणीही नाही. ह्यातले बहुतांश जणांना लहानपणीच कुणीतरी पळवून आणले,त्यांचे डोळे फोडून, हात पाय तोडून भीक मागायला बसवले. बरं, हे मी नवीन बोल्तोय असेही नाही,hippocrat भारतीयांना हे सर्वच ठाउक आहे. हे असे दिवसाला काही शे पोरांचे डोळे फोडले जातात, अनाथाश्रमातील बालके ही अघोरी संभोगासाठीच असतात, असे सर्वांनी जणू मान्यच केले आहे.
हे म्हणजे एखाद्या कत्तलखान्यात जाउन "अग बाई,ई ई ई...
त्या कोंबडीचा पाय कापला हो चांडाळानं"
असं किंचाळण्यासारखं आहे.
स्त्री(किंवा खरे तर कुणीही दुर्बल) ही इथे ज्बरदस्त रगडली जाते हे वास्तव आहे. भारतात काही मध्यमवर्गीय व उच्च मध्यमवर्गीय चौकटी सोडल्या तर सर्वत्र नृशंस "जंगलराज"च आहे. चौकटितही ते आहे, पण तुलनेने फारच कमी.
भारत हा एक कत्तलखाना आहे. मध्यमवर्गीयंना मारून त्यांना खाणे हे सोपे + चविष्ट नाही म्हणून म्हणून त्यांना सोडून देण्यात आले आहे. कत्तलखान्याच्या आसपासची कुत्री आपण. कुत्र्यांना कुणी खाउ इच्छित नाही इकडे म्हणून ती जिवंत असतात.

तस्मात् संवेदनशील, विचारी व्यक्तीने आपापल्या जाणिवांची पुंगळी करुन घ्यावी हेच उत्तम.
कशाकशाचा त्रास करुन घेणार.

*कित्येक पुरुष हे व्यवसायापुरते हिजड्यांचे कपडे घालतात हे ठीक. पण भारतात जबरदस्तीने शिश्न कापून वगैरे अघोरीप्रकारे कित्येक हिजडे "पैदा" केले जातात. काही स्वयंसेवी संघटनांचा ह्यावरही बराच खल सुरु आहे.

बिछान्यात मूत्रविसर्जन केल्याची शिक्षा म्हणून एका आश्रमातील पर्यवेक्षिकेने त्या मुलीला तिचे मूत्र चाटायला लावले
हुंड्यासाठी एका पतीने त्याच्या पत्नीला स्वमूत्रप्राशन करायला लावले
पाण्यासाठी खोदलेल्या बोअरवेल निष्काळजीपणे तशाच सोडून दिल्याने त्यात पडून काही बालके मृत्युमुखी पडली
ही यादी दुर्दैवाने 'एंडलेस' म्हणावी अशी आणि इतकी आहे.
याचा काहींना त्रास होतो, खूप त्रास होतो. काहींना होत नाही.
'इतके सगळे भीषण, भेसूर आसपास होते आहे, मग एकदोन उदाहरणांबद्दल त्रागा का?' ही भूमिका समजून घेण्याचा प्रयत्न करतो आहे, किंवा हे वाक्य वाचले हे विसरण्याचा प्रयत्न करतो आहे. हजारो कोंबड्या कापल्या जाताहेत, मग एकाच कोंबडीविषयी त्रागा का? याचा अर्थ एका कोंबडीविषयीही कोणी त्रागा करु नये असा असेल का? तसा असेल तर बाकी 'वन गेटस व्हॉट वन डिझर्वज' असे म्हणून गप्प राहावे हे उत्तम.
बाकी लैंगिक गुन्ह्यांबद्दल. भारत हा 'सेक्शुअली फ्रस्टेटेड' देश आहे हे मी पूर्वी कुठेतरी म्हटले होते. ते पुन्हा म्हणण्याला पर्याय दिसत नाही. उष्ण कटिबंधात जन्म, 'नैतिकता' या शब्दाचा अर्थही ठाऊक नसलेला समाज, मुर्दाड आईबाप आणि बेफिकीर शिक्षक, वासना चाळवणार्‍या आणि सहज उपलब्द्ध असलेल्या गोष्टी आणि या प्रमाणात वासनेचे शमन करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या सामाजिक तरतूदीचा अभाव यातून असले सडके नरपुंगव पैदा होतील, नाहीतर दुसरे काय होईल? संविधान एक सांगते, संस्कृती, समाज आणि संस्कार भलतेच सांगतात, निसर्गाच्या अनिवार धडका शरीराला आतून हलवून टाकतात, जागोजागी वासना आणि विखारांचे लोळ उठावेत असे वातावरण आहे.. अशात विवेक वगैरे शब्दांचे अर्थतरी कुणाला कळतील का?
असो....

यातील एक वेगळा पैलू पुढे आला आहे तो म्हणजे ज्या वार्ताहराने हे शूटिंग केले त्यानेच हा प्रकार इन्स्टिगेट केला (घडवला) असा आरोप झाला आहे. आणि त्या वार्ताहराकडून राजीनामा घेण्यात आला आहे.

मांडलेल्या दोन्ही घटना संतापजनक आहेत.

"यात नवे काय ? हे तर नेहमीच घडत आलेले आहे आणि अजूनही घडते. मग यात उल्लेखनीय तरी काय ?" या स्वरूपाच्या प्रतिपादनाला समजून घेतो आहे. माझ्या मते आता उल्लेखनीय गोष्ट कदाचित अशी घडत असेल की अशा घटनांना मिळणारी प्रसिद्धी, त्यांबरोबर जाहीररीत्या प्रसिद्ध होणारे पुरावे आणि प्रसिद्धीमाध्यमांच्या प्रसारामुळे मोठ्या लोकसंख्येपर्यंत त्याचे उमटलेले पडसाद यांच्यामुळे शासनव्यवस्थेमुळे पडू शकणारा दबाव. ("शकणारा". दर वेळी पडेलच असा नव्हे. ) आता ही प्रक्रियासुद्धा कितपत परिणामकारक आहे, कितपत उपयोगी आहे हे प्रश्न आहेतच. पण काही वर्षांपूर्वी ज्या घटना सहज दडपता येत होत्या त्या दडपता येणं कठीण आहे इतपत त्याचा अर्थ मला जाणवतो. "फेसबुक मुळे क्रांती" आणि "ट्विटरमुळे चळवळी" इत्यादि गुलाबी कल्पना बाजूला ठेवलेल्या बर्‍या. पण मूठभर लोकांपर्यंत बातमी पोचणे, त्यांनी पाहिली-न-पाहिल्यासारखी करणे आणि सर्वकाही एखाद दोन दिवसांत विसरले जाणे या, सुमारे पंधरा वर्षांपूर्वीपर्यंतच्या परिस्थितीपेक्षा, "मुख्यमंत्र्यांनी जातीने लक्ष घालणे" - म्हणजे त्यांना तसे घालावे लागल्याचे निदान दाखवणे - हे घडणे इतपत Cautious Optimism मला वाटतो.

माझ्यामते मुळ घटना निंदनीय आहेतच.

मात्र इतर प्रतिसादात मन यांच्या मताचा मला किंचित विपर्यास केलेला वाटला. माझ्यामते मन यांनी सदर प्रकार निंदनीय / घृणास्पद / त्याज्य वगैरे नाहीत असे म्हटलेले नाहीत. किंबहुना ते आहेच. मात्र त्या बळींपैकी केवळ एकालाच 'ग्लॅमराईज' केले जाते व त्या ग्लॅमरमधे - किंबहुना ग्लॅमरमुळे - मुळ प्रश्न बाजूलाच रहातो. तथाकथित घटनेवर कधी गंभीर तर अनेकदा 'चवीचवीने' चर्चा होतात, च्यानेले आपापले टीआरपी वाढवतात आणि सदर घटनेवर दुसरी कुठलीतरी घटना घडेपर्यंतच फोकस रहातो. मात्र काही दिवसांतच सारे विसरले जाते. अशा बातम्या देण्याची पद्धत व त्यावरची ग्लॅमराईज्ड चर्चा यामधे प्रश्न हरवूनच जातो आणि हाती उरते ते गॉसिप!

जर मन यांचे मत, अशा 'घटनां'वर (व विशेषतः शोषित पात्रांवर) चर्चा करण्यापेक्षा त्या घटनांमागच्या प्रश्नांवर (पात्रांचा उल्लेख टाळून) चर्चा करून उपाय शोधता आले तर ते अधिक उपयुक्त व प्रभावी ठरावे असे मत असेल तर मी देखील त्याच्याशी सहमत (झालो) आहे. उगाच एकालाच ग्लॅमराईज का करावे ज्यामुळे त्याचे रुपांतर एक 'कथा' - 'गॉसिप' असे होईल? (याचा अर्थ अशा घटनांवर चर्चा करणे गैर आहे असेही माझे मत नाही - मात्र ते कमी उपयुक्त वाटते)

चर्चेशी थेट संबंध नसलेला मुद्दा सांगतोय, पण माझ्या विधानांवर आक्षेप घेतला जातोय, त्याबद्दल आहे.
वयाची विशी नुकतीच पार करत असताना माझे डोक्यावरचे केस विरळ होउ लागले. बरेच कमी झाले. ऐन विशीतल्या हल्लीच्या बहुतांश लोकांसारखा
मीही कॉन्शस झालो, नंतर चिंतितही झालो. बरे केस गेले ते अचानक एखाद्या तात्पुरत्या रोगाने गेले, तरी होमिपथीने किंवा इतर उपचारानी फार मोठ्या
प्रमाणावर ते परतही आणता येतात. पण माझे गेले ते male baldness pattern प्रमाणे. कित्येक पुरुषांचे वयाच्या चाळीशीनंतर जावेत तसे.
हे परत आणायला कुठलेही औषध उप्लब्ध नाही.
मला फारच कसेतरी होई. स्वतःला odd man out वाटे. बाहेरुन पाहणार्‍या कित्येकांना केस इतक्या लवकर गेले तरी ती एक क्षुल्लक गोष्ट आहे असे वाटे.
परदु:ख शीतल वाटते का ह्यांना ह्याचा मी विचार करी. अगदि जाउन हेअर ट्रान्सप्लांट ची चुअकशी करुन आलो.
इतर ठिकाणच्या केसांचे ते तुमच्या डोक्यावर सर्जिकल पद्धतीने रोपण करणार.सधारण खर्च पन्नस साठ हजाराच्या पुढे.
पुन्हा स्वतःला त्रास करुन घेणे. डोक्याला इंजेक्शन देउन लोकल अ‍ॅनेस्थेशिया देणार. डोक्याच्या मागच्या भागाची(मानेच्या वरती जिथे केस शिल्लक असतात तिथे) केसाम्ची मुळे पुढच्या भागात चिकटावता यावीत म्हणून सोलून काढ्णार, त्यात रक्तस्त्राव होणार, तो थांबवायला अजून पेन किलर्स वगैरे शस्त्रक्रियेनंतर चार चार आठवडे घ्यायला लावणार. त्यादरम्यान खाण्यात जरा कमी जास्त झाले तर उलटी होण्याची, चक्कर येण्याची शक्यता.(थेट डोक्याच्या आसपासच्या भागावरच शस्त्रक्रिया केली जाते आहे हे लक्षात घ्या). हे बरचसं लिपोसक्शन करुन घेण्याच्या छापाचं वाटलं.
बरं, हे सगळं कुणासाठी ? तर तिच्यायला इतरांना मी छान वाटावं म्हणून. हे "इतर " कोण? जे मला माझ्या टकलावरून टोमणे मारतील अशी मला धास्ती होती ते. माझी स्वतःची फारशी तक्रार होती का? तर नाही. माझं सगळं व्यवस्थित सुरु होतं. घरच्यांना काही फरक पडत होता का? जवळच्या मित्रांना काही फरक पडत होता का? हो; पडत होता, पण वेगळ्या अर्थाने. ते टोमणे मारत नव्हते. माझे केस नाहीत म्हणून माझ्याशी कुणी नाते तोडायला निघाले नव्हते.
त्यांना फक्त तरुण मुलाची केस गेल्यावर होणार्‍या संभाव्य कटकटींची चिंता वाटत होती. ती बाब सांभाळायला मी समर्थ होतो.
मग मी भ्यायलो कशाला होतो? केस जाणे ही खरोखरच तेवढी मोठी समस्या होती का?
मी मॉडेलिम्गच्या, अभिनयाच्या क्षेत्रातही नाही जिथे केवळ देखणे सौष्ठव हाच माझा अ‍ॅसेट आहे; मी आयटीवाला.
मी स्वतः आहे तसा ठीक आहे. चुलीत गेली दुनिया.
केस जाणे ही समस्या कमी आणि "लोकांनी विचित्र पाहिल्यावर काय करायचे" ही धास्ती असणे ही मोठी समस्या होती.
दुसरी समस्या सोडवली असता अपार मनःशांतीचा लाभ झाला. (आंजाच्या भाषेत अलम दुनियेला फाट्यावर मारुन निघालो.)
I am bald, I am beautiful हा तोरा टी शर्टवर मिरवावा तसा वागण्यात दिसला, तसा त्रास कमी झाला.
व्यक्तिमत्व्,पर्सनालिटी ही तुमच्या निव्वळ दिसण्यापेक्षा फार फार अधिक आहे, हे ऐकलं होतं, ते पुन्हा आठवलं.
लगेच सर्वगुणसंपन्न झालो असे नाही, पण पहिल्यापेक्षा तरी अधिक आत्मविश्वास होता,डौल होता चालीत आता.
केस जात राहतील हो, पण लोकांना अक्कल हवी, व्यांगावर खिल्ली न उडवायची. मला ती अक्कल हवी त्याला योग्य ते टॅकल करायची.
मी केस लावून खरी समस्या सुटेल का? ह्या भोसडिच्यांसाठी मी स्वतःला त्रास का करुन घेउ?
i repeat खरी समस्या ओळखा, दीर्घकालीन उपाय योजा.

भारतीय समाजात ती मुलगी जन्माला आलीय याचे स्मरण करून देण्याचं काम संस्कृतीरक्षकांनी तप्तरतेने पार पाडल याबद्दल त्यांच अभिनंदन
असलं जोपर्यत घडत राहिल तोपर्यत थोर महान अशी भारतीय संस्कृती चिरकाल टिकून राहील

घटना अतिशय दुर्दैवी, गर्हणीय आहे. लहान मापपट्टीवर (स्केल) अशा प्रकारच्या घटना (अर्वाच्य भाषा, ओंगळ स्पर्श) नित्य-नित्य अगदी राजरोस लहान मुलींबरोबर, आया-बहीणींबरोबर घडत असतात.
आपण काय करु शकतो?
(१) मुलींना बाचावात्मक पवित्रा म्हणून रात्री कर्फ्यू लावणे.
(२) अगदी लहानपणापासून "चांगला स्पर्श/ओंगळ स्पर्श" याचे ज्ञान मुलामुलींना देणे
(३) अंगचटीला येण्याच्या घटना या गर्दीत हमखास घडतात अशावेळी बायकांनी/मुलींनी कधीच म्हणजे अगदी कधीही पुरषांच्या डब्यातून प्रवास करू नये - ही सूचना लहानपणापासून मुलींच्या मनावर बिंबविणे
या खूप "कॉमन सेन्स" वाल्या सूचना आहेत अधिक काही उपाय असतील तर स्वागत आहे.

सर्वांना चर्चेत भाग घेतल्याबद्दल धन्यवाद.

आपलाच

आज टाईम्स ऑफ इंडियामध्ये पुढील दोन धक्कादायक बातम्या वाचल्या. आपल्याच समाजातील काही स्त्रिया अशा विचार करतात हे वाचून खरोखरच आश्चर्य वाटले. या दोन्ही बातम्या "गुवाहाटी" आणि "बागपत" शीच रिलेटेड आहेत म्हणून त्या याच चर्चेत देत आहे.

१. महिला आयोगाच्या अध्यक्षा ममता शर्मा यांनी मुलींना विनयभंग टाळण्यासाठी काळजी घेऊन त्याप्रमाणे कपडे घालायची सूचना केली. दुवा

२. महिलांवर बंधने घालायच्या खाप पंचायतीच्या निर्णयाला समर्थन देण्यासाठी पश्चिम उत्तर प्रदेशातील सर्व महिला सभा जीन्स आणि टॉपची होळी करणार आहेत. दुवा

म्हणजे याचा अर्थ समाजात स्त्रीचे दुय्यम स्थान काही स्त्रियांनाच मान्य आहे असा घ्यावा का? खरोखरच आश्चर्य वाटायला लावले या दोन बातम्यांनी.

गुवाहाटीचे खरे दूखणे वेगळेच असायची शक्यता आहे. कोरीयाच्या धर्तीवर एक असे उद्यान तिकडे निर्माण करायची आवश्यकता आहे. दुवा क्र २

ननिँशी सहमत
शर्मानी तारे तोडून महिला आयोगाच्या अध्यक्षपदाची विटंबना केली आहे
नेत्यांना जशी वैधानिक महामंडळाची खिरापत वाटली जाते तशाच पध्दतीने त्यांना हे पद दिले गेल असाव

ममता शर्मांचे वक्तव्य काहीसे निषेधार्ह आहे. "काहीसे" अशासाठी की, मुली तोकडे कपडे घालतात म्हणून बलात्कार होतात असे त्यांचे म्हणणे नसू शकेल. [शुद्धीकरण केलेलेच पाणी नळातून यायला हवे हे खरेच पण तरीही] पावसाळ्यात पाणी उकळून प्यावे असे नगरपालिका सांगते तशा अर्थाने त्यांच्या वक्तव्याकडे पाहता येईल.

महिला आयोगाच्या अध्यक्षांनी असा 'सल्ला' देणे योग्य आहे का? या प्रश्नाचे उत्तर पुन्हा नगरपालिकेने पाणी उकळून घेण्याचा सल्ला देणे योग्य आहे का याच्याशी निगडित आहे.

[समाजाची/पुरुषांची मनोवृत्ती बदलायला हवी वगैरे सर्व मान्य आहे. ते जेव्हा कधी साध्य व्हायचे ते होईल. तोपर्यंत काय करावे याचा सल्ला त्यांनी दिला आहे असे वाटते].