ब्रिटिश राज आणि नुकसानभरपाई

हा प्रश्न मागे एका धाग्यावर मी उपस्थित केला होता की समजा आता अशी भरपाई द्यायची झाली तर ती कोण आणि कशी ठरवणार? कोणत्या न्यायालयात ही केस चालणार? वगैरे.

त्यावरुन नुकसान /लूट कशी मोजतात / मोजावी यावरही रोचक चर्चा झाल्याचं आठवतं. ऑपॉर्च्युनिटी लॉस, प्रत्यक्ष लूट, संचित तोटा इत्यादि इत्यादि.

राजीव साने यांनी दिलेल्या एका उदाहरण कम प्रश्नातः

समजा "ब"ने अमुक वर्षांपूर्वी "अ"च्या दहा गायी चोरुन नेल्या. त्यानंतर आजपर्यंतच्या काळात "ब"ने त्या दहांपासून हजार गायी बनवल्या. पण "अ"ने मात्र त्याच्याकडे उरलेल्या दहा गायींपासून शंभरच गायी उत्पन्न केल्या. आता भरपाई करायची असल्यास "ब"ने "अ"ला किती गायी द्यायच्या? दहा, शंभर की हजार?

साधारणतः शंभर हे उत्तर सर्वांना पटण्यासारखं दिसतं. ज्याने संधी गमावली त्याच्या सिद्ध क्षमतेनुसार ऑपॉर्च्युनिटी लॉस मोजावा.

अर्थात अशी भरपाई मिळणं जवळजवळ अशक्य असल्याने अशी मागणी ही केवळ बाणेदारपणा म्हणूनच कौतुकास्पद आहे इतके मान्य करता येईल..

धागा सापडला तर लिंकवतो.

कात्रे दादांची अजून एक जिलबी! तुम्ही जिलेबी-बाई हा आयडी घ्या आता...

परखड मत व्यक्त करून खर्या इतिहासाची जाणीव ब्रिटीशांना,जगाला आणि भारतीयांनादेखील करून दिल्याबद्दल शशी थरूर यांचे (ते कोंग्रेसवासी असूनही )

हा कळीचा मुद्दा!
आणखी म्हणजे

नुकसानीबद्दल ब्रिटन ने भारताची माफी मागून नुकसानभरपाई देण्याची मागणी केली

नुकसानभरपाई जाऊद्या..वॉर क्राईम बद्दल मागतात (किंवा अशी मागणी इतर लोक करतात) तशी माफी मगितली तरी पुरे!

थरुर महाशयांचे कौतुक करावे तेवढे थोडे. पण ही आंतरर्देशीय नुकसानभरपाईची मोजणी व्हायला जरा वेळ लागेलच तोवर देशांतर्गत वेगवेगळ्या गटांनी हे असे नुकसानभरपाईचे मुद्दे काढून ती द्यायची, घ्यायची ठरवले तर हो?

हम्म. व्यवहार "आर्म्स लेंग्थ" तत्त्वानुसार झाला पाहिजे. म्हणजे ब्रिटिशांनी रेल्वे बांधली, पोस्ट सर्विस उभी केली, चहासारखी नगदी पिकं आणली, याबद्दल त्यांना योग्य मोबदला दिला पाहिजे आणि तो मिळणार्‍या मोबदल्यातून नेट ऑफ झाला पाहिजे.

चौथीत "दिनूचे बिल" नावाचा धडा होता, त्याची आठवण आली.

अकलेचा किडा डोक्यात शिरल्यावर तो अकलेचे तारेच तोडतो. या व्यतिरिक्त थरूर साहेबांचा भाषणाला महत्व नाही.

थरुर यांचे आर्ग्युमेंट पाहिले. बरेच देशभक्त लोक इंग्रजांनी माफी मागितली पाहिजे वगैरे आता म्हणू लागतील.
थरुर यांचे आर्ग्युमेंट जोरदार आहे. ते म्हणतात "यू कॅननॉट ऑप्रेस पीपल फॉर टू हन्ड्रेड यिअर्स ॲन्ड ॲट द एन्ड ऑफ इट सेलिब्रेट दॅट दे आर डेमॉक्रॅटिक"
पण हेच आर्ग्युमेंट जर भारतीय समाजाला लावले तर त्यात जातींच्या नावावर जे २००० वर्षांचे शोषण झाले आहे त्याचा हिशोब कोण देणार? ६०-७० वर्षांच्या आरक्षणाविरुद्ध छाती पिटणारे लोक थरुर यांच्या भाषणाचे समर्थन करताना विचार करतील? मला नाही वाटत.
यू कॅननॉट ऑप्रेस पीपल फॉर २००० यिअर्स ॲन्ड ॲट द एन्ड ऑफ इट सिम्पली डिक्लेअर दॅट ऑल आर इक्वल.

मला वाटते ब्रिटनमध्ये जी इंडस्ट्रिअल रेव्होल्युशन झाली तिचे फायनान्सिंग विविध ठिकाणच्या कॉलनीजमधून झाली.

विकीवरील औद्योगिक क्रांतीबद्दल पहिले वाक्य.... The Industrial Revolution was the transition to new manufacturing processes in the period from about 1760 to sometime between 1820 and 1840.

टु पुट द कंटेक्स्ट राइट ...... प्लासीची लढाई आणि इंग्रजांची बंगालवर सत्ता- १७५७.
--------------------------------------
ब्रिटिशांनी माफी मागणे आणि नुकसानभरपाई देणे याविषयी माझे काही मत नाही. पण एक गोष्ट लक्षात घ्यायला हवी की बहुतांश भारत ब्रिटिशांनी थेट लढाई न करता जिंकला होता. इथल्या संस्थानिकांनी तो "स्वखुशीने"ब्रिटिशांना "चालवायला" दिला होता.

माझं मत असं आहे कि ब्रिटन आणि वसाहती असणारे सगळे देश हे पूर्वी वसाहती असणाऱ्या देशांचे गुन्हेगार आहेत.
माझं असंही मत आहे कि सूड घ्यायचा आनंद हेच ऐतिहासिक पाप-पुण्याची किंवा अपराधांची बेरीज-वजाबाकी करण्याचे कारण आहे. सूडासारखी मजेदार गोष्ट नाही.
ब्रिटीश राणीने जालियानवाला बागेत येऊन मातीत लोळून माफी मागावी आणि लंडनच्या सगळ्या रस्त्यांना बंगाल दुष्काळ रस्ता १, २, अशी नावे द्यावीत. जिथे जिथे ब्रिटीश वखारी होत्या तिथे एलिझाबेथ, व्हिक्टोरिया, जॉर्ज आदि राजे-राण्यांच्या नावाने शौचालये बांधावीत. अशाने मला भारतीय म्हणून सूडाचे प्रचंड समाधान मिळेल.
पण समजा ब्रिटिशांनी माफी मागितली आणि जी काही नुकसान भरपाई मागितली तर ती नेमकी वाटायची कशी? म्हणजे भारतीय सैनिक प्रामुख्याने मेले ते काही भागांतले होते (ब्रिटीशांच्या 'लढाऊ जाती' नावाच्या प्रकाराबद्दल आंबेडकरांच्या 'थॉटस ऑन पाकिस्तान' मध्ये चांगली माहिती आहे.) मग त्यांचा क्लेम जास्त राहिला का? खालोखाल कारागीर, शेतकरी, बंगाल दुष्काळात मेलेल्या लोकांचे वंशज ह्यांचा? जंगलावरील उपजीविका हिरवलेल्या आदिवासींना किती भाग जाईल (बोकीलांचे 'कातकरी')? का त्यांनी बस एक प्रातिनिधिक माफी मागावी महापुरुषांची आणि काही कपालभाती वगैरे कराव्यात कि झालं? खालचे वितरणाचे प्रश्न पुढचे पुढे बघून घेऊ.

'व्हाय नेशन्स फेल' नावाच्या पुस्तकात एकूणच वसाहतींचे शोषण झाले का ह्याचा अपोलेजेटिक रिसर्च उपलब्ध आहे. त्यांचं म्हणणं आहे कि वसाहतखोर देश वाईट नव्हते, तिथल्या संस्था वाईट/चुकीच्या होत्या.

सरकारी नोकरी, पाठांतर/स्मरणशक्ती आधारित, अनेकांना घाऊक नापास करणारी (?) ब्रिटीश शिक्षणव्यवस्था ह्यांतून ज्यांच्या आजे-पणज्यांनी फायदे घेतले तेपण काढायचे का? म्हणजे देशभक्ती आधारित ज्वलंत सूडकथा सुफळ संपूर्ण नको का करायला?

आणि सूडाच्या आणि गुन्ह्याच्या ह्या प्रतिगामी न्यायाने 'इथल्या हिंदू संस्कृतीवर झालेल्या मुसलमान आक्रमणाला' आज दुरुस्त करण्याच्या प्रक्रियेलाही योग्य म्हणायला हवं. त्याची भरपाई आणि माफी कोणी-कोणी द्यायची?

ह्या वादामध्ये पडावे की तटस्थ राहावे अशा द्विधा मनःस्थितीमध्ये मी आहे कारण हा वाद अनेक वेळा खेळून झालेला आहे आणि त्याला अखेरचे उत्तर नाही हेहि स्पष्ट दिसत आहे. तरीही दुसर्‍या एका चर्चागटात मेकॉलेच्या मिनटच्या निमित्ताने मी जे लिहिले होते ते माझ्यासमोर आत्ता पुनः आले आणि येथेहि त्याचा थोडा संदर्भ आहे असे मला जाणवले. फार टंकनश्रम न करता येथे मला ते चिकटवता येते म्हणून तसे करत आहे. ते सर्व इंग्रजीमध्ये आहे आणि त्याचा मराठी अनुवाद न करता आहे ते जसेच्या तसे येथे चिकटवीत आहे.

I am not denying that there was some kind of education available to the masses. I know, for example, that in Marathi areas there was a kind of a village school, usually held under a tree, and managed by a teacher called in Marathi as 'Pantoji'. He was paid by the local people through voluntary contributions of some money, grain, cloth etc. However, it was not, and could not be, an organized effort. The teacher taught what he knew of the three R's - and that was usually not much, - pupils attended when they felt like - which was not often, because, being children, they had more interesting things to do like playing gulli-danda, parents could not be bothered to ensure attendance because they found the grown-up children more useful working along with them in the field or tending to the cattle. There was no supervision, no regulation, no expectation of the minimum result to be achieved. Yes, this kind of informal education did exist.

The end-products of this system would usually end up knowing some writing, some basic arithmetic and some scattering of religious or moral poetry and little else. Enough for most Indians of those days to carry on with their traditional lives.

This happened because the Indian rulers, Muslim as well as Hindu, never considered that equipping their subjects with education was a part of their responsibility as rulers. As rulers, they were only interested in gathering revenue and using that for their own personal lavish lifestyles, maintaining armies that only fought and decimated each other. Whatever may have been the ideal of a ruler in theory - प्रजानां विनयाधानाद्रक्षणाद्भरणादपि। स पिता पितरस्तासां केवला जन्महेतवः॥
as Kalidasa beautifully puts it - do we know a single ruler of the 17th/18th century who did this?

The British, alien rulers that they were, for the first time in the history of India, and for whatever vile motives, spoke of educating the natives. Did any Mughal emperor or the Peshwas, or the Ranas ever speak in these terms? Education, as a responsibility of the state and as an activity supported by the state, emerged for the first time in India under the British. From there it has now advanced to the stage where, at least in theory, we have compulsory education in India. Who started this trend?

Somebody spoke here in this discussion about the great emperor Ashoka. Now, Indian memory of Ashoka till the end of the 18th century was a single reference in Vishnupurana in a long list of names. There is not even a single mention of the great emperor Ashoka in the vast body of classical Sanskrit literature. He was totally forgotten, as were the imperial Guptas, supposedly patrons of Kalidasa. None of the Brahmans could read Ashoka's inscriptions scattered throughout India. It was James Prinsep and his colleagues in the Asiatic Society of Bengal who, out of their personal curiosity, pieced together the Brahmi script and, as a result, the personalities of Ashoka, Chandragupta Maurya and the whole Gupta dynasty again emerged into daylight. Hundreds of unreadable inscriptions scattered throughout the land could now be read, Old coins, earlier melted down for their metal content, could now be read. The ancient history of this benighted land could, for the first time, be pieced together. The local pundits never knew this and had even less desire to find it out. This was the level of 'education' in India. All were busy dissecting and parsing obscure terminologies in व्याकरण or न्याय and in the चर्वितचर्वण of the surest path to escaping the cycle of rebirth and attaining मोक्ष!

I came across the following passage about the quality and level of education in Orissa at the end of the 18th century. I think that this description is fairly representative of India as a whole. It is from a book called 'Development of Modern Education in India - An Empirical Study of Orissa' by by Bina Sarma. It is available as a preview book at books.google.ca/books?isbn=8185880948. Please see pp 17 and 18 thereof:

"Thus it seems that up to the end of the 18th century there was no well-conceived plan to manage the educational institutions that existed. As has already been observed the educational institutions were managed by voluntary organizations and charitable religious endowments. There was nothing like an integrated system of education under government control, supervision or direction. There were no school buildings, no printed books, no standard syllabi, no qualified teachers. On the whole, education was mechanical and medieval in its nature. As a matter of fact the best and the real aspects of ancient wisdom and sciences were neglected and the superficial aspects of scriptural faith dominated the mind of the people. The vast majority of the common people in Orissa had no learning in the formal sense, but all could do things by memory. Religious songs, popular tales and ballads were widely current in the society and always served to fill the minds of all classes of people with certain amount of ethical and intellectual tastes. In short, at that time emphasis was laid on imparting culture rather making the people literate. As a result, neither individuality nor a rationalist outlook could develop among pupils in schools in pre-British days. The education imparted was to make pupils staunch Hindus or Muslims, uncritical subscribers to their respective religions and social structures sanctioned by those religions.

The reasons for this sad state of affairs are not far to seek. Imparting education to the people was not considered a primary duty of the government during the Muslim and Maratha period (1568 to 1751 AD). The sphere of governments activity was confined mainly to the work of collection of revenue. The little patronage that the rulers provided to the men of letters did not help in any way to spread education in Orissa."

>>

भरपाईची मोजदाद करतांना ह्याचीहि नोंद घेतली जावी इतके म्हणतो.

What Mr. Tharoor spoke was nothing more than a right wing spam. His tone and tenor was that of a typical RSS man.
Was there an iota of novelty in the facts he stated? None!!! Was there an iota of novelty in the perspective he put forth? None again!!!

Then why his speech is a rage among the youth, even the anti-congress youth? Well, I think a certain section of society that never wanted to align itself with the right wing men in any way, got an opportunity, probably first one, to express their patriotism.
I feel Mr. Tharoor is really lucky. He must be thankful to his secular credentials, membership of congress, the for the fora he gets to speak at and his western education that he escaped all the antagonism from Indian intelligentsia that Mr Subramanyam Swami would have invited had he had made the same speech.

I think the way the Indian history, especially the economic and cultural one, is written, never allowed one feel proud of India. It is beyond doubt that the British looted India. What happened to Jews in WWII happened to Bengalis in India at the same time. They were deliberately allowed to die in millions, despite offers of assistance from other states and nations. Yes, the British were as cruel as Hitler. If Bengal was well-fed, if INA reaches Dhaka, ...all those calculations were critical!

Ironically, in assessing the performance of Indian democracy over last 6-7 decades, some people use this nadir of 1947 as the reference. What other results one is going to get? Japan, a non-colonized and absolutely resourceless archipelago is so advanced, but we are not yet not ready to believe that had the British not been there, we could still have postal and railway services!

Mr. Tharoor ended his speech by saying that the talk is not about redemption of damages (probably if it is done, the Britons will go paupers) but it is about acknowledgement of insurmountable loss to India and about not cracking disgusting jokes that the current British aid is an adequate retribution.

I think Mr. Tharoor should have continued for two more minutes. Just to mention the percentage of the students who fail in class X only because they cannot not clear English language. The number students who could not pursue as simple higher education as ITI, diploma because it is in English. The number of readers in India who are educated and logical but cannot understand many things about their country because they are documented in English. How we are teaching our population to digest stones.

Now let me say something that I don't expect Mr. Tharoor to say there or anywhere.
Why would the people who wanted to strip one of one's economic wealth would want his/her socio-cultural upheaval? Do thieves and looters want it that way of their victims? Was India a spiritually corrupt, casteist, divided society? Yes, irrefutably yes. But how come the British were on a higher moral ground? They had a proper slave trade, with a value attached to a human being. The lives of these slaves were 100 times worse than those of Indian lower castes. These (Europeans) wiped out the Red Indians from North America, many African and Asian tribes, literally wiped out, under the half-baked understanding of Darwinist philosophy. Relatively Indian scenario was much better. But we think that the Indian social reforms were driven by the "inherited" British values. In fact, the British purely used Indian casteism to their advantage which in turn was beneficial to the lower castes. Looking at the social status of lower castes in 2015, do you think that there was a 300 year old lower caste friendly rule in India?

But one must congratulate the British for their intellect and long-term planning. Generally, wisdom, in whatever raw form and in whatever little quantity, would detest foreign rule. But the Britons have brainwashed their colonies so well that even after so many decades, among the intelligentsia of the colonies, the people who feel their rule was a overall boon for India outnumber those who think otherwise. I might have done many wrongs in my life, but with this kind of sleight? No! That is beyond my capacity!

हेच वचन सुदर्शन रावांच्या मुखी विनोदी, चिंताजनक नि दुर्दैवी भासेल याची पक्की खात्री.

अजोंचे म्हणणे ठीकच आहे. येथे वावरणारे काहीजण न्यूनगंडाने पछाडलेले दिसतात. त्यांना अजोंनी सणसणीत जमालगोटा दिला हे उत्तमच झाले.

बहुधा मलाहि त्याच न्यूनगंडाची लागण झाली असणार. ती सुधारण्यासाठी ह्याच संस्थळावरचे 'अहंगंडा'तून लिहिले गेलेले माझे बरेचसे लिखाण मी मागे घ्यावे हेच बरे कारण ते माझ्या मूलभूत 'न्यूनगंडा'शी जुळते नाही. उदाहरणार्थ शुल्बसूत्रांतील भूमितीवरची माझी मालिका, 'वर्गप्रकृति' ह्यावरचा माझा लेख, आर्यभटाची भूभ्रमणाबद्दलची भूमिका असे शुद्ध 'अहंगंड'दर्शक लेख काढूनच टाकावेत म्हणजे अहंगंडाचा थोडकाहि दर्प माझ्यामध्ये उरणार नाही.

हलके घ्यालच इ. इ,
पण माँटी पायथन आठवलेच!

Why did the Indian economy stagnate under the colonial rule?

How did the Indian economy fare under the colonial rule? Is the average Indian significantly better off after Independence? This column examines trends in GDP per capita in order to determine the standard of living in India under the British rule. It also explores the possible causes of stagnation in the Indian economy for about two centuries between 1750 and independence.

.
.
.
.

.
.

वर दिलेले स्वीडन ते हिंदुस्तान ह्यांच्या १०० वर्षातील वाढीचे आकडे पाहून छाती दडपून जाते. स्वीडनची वाढ सवापाचपट, अमेरिकेची चौपटीहून जास्त, ब्रिटनची जवळजवळ दुप्पट आणि हिंदुस्तान जवळजवळ जैसे थे! बाकीची सर्व बाळे भराभरा वाढली आणि मुडदुशा हिंदुस्तान तसाच काडीपैलवान राहिला!

पण हे आकडे १०० वर्षे चक्रवाढ दराने वाढल्याचे आहेत. ह्याच्या तळाशी दरसाल दरशेकडा सरासरी किती वाढ असायला हवी असा उलटा हिशोब करता येईल. उदाहरणार्थ, स्वीडनचे १८५०चे दरडोई उत्पन्न १०० एकक मानले आणि वाढीचा दरवर्षीचा दर 'र' टक्के मानला तर १९५० सालात स्वीडनच्या खात्यात किती रक्कम असेल हे पुढील समीकरण सांगते:

१०० + ५२६ = १००[१+(र/१००)]^१००.
म्हणजे
(६.२६)^(१/१००) = १+(र/१००)
कॅल्क्युलेटर वापरून
१.०१८५ = १+(र/१००) किंवा र = १.८५

अन्य चार देशांचे दरवर्षीच्या वाढीचे दरशेकडा आकडे - अमेरिका १.६५, ब्रिटन १.०९, जपान १.०४, जर्मनी १.००. मात्र हिंदुस्तान ह्याच काळात सरासरीने दरवर्षी दरशेकडा ०.००३९ इतकाच वाढला.

ही 'वाढ' जवळजवळ नसल्यातच जमा आहे पण इतरांचे आकडेहि आता इतके छाती दडपून टाकणारे वाटत नाहीत. दरवर्षाची एक ते दोन टक्के वाढ १०० वर्षे सातत्याने झाल्याचा तो परिणाम वर दिसत आहे.

अर्थात ब्रिटिशपूर्व देशी शासक काय दिवे लावत होते हेहि मूळ लेखात दिसत आहे. १६०० च्या पूर्वीचे आकडे दिसत नाहीत पण १६०० पासून १८५०पर्यंत दरडोई उत्पन्नात घटच होत गेलेली आहे. ह्यावरून असे म्हणता येईल की ब्रिटिश-पूर्व काळातहि हिंदुस्तानात 'सोन्याचा धूर' वगैरे काही नव्हता, श्मशानाचाच धूर अधिक होता. एकूण जनता भणंग आणि बादशहा/महाराजे/राजे/पेशवे/नबाब/सरदार/खान इत्यादि तुस्त असेच चित्र होते.

हे सारे empirical आणि anecdotal पुराव्यावरून माहिती आहेच पण काहीजणांना ते पटत नाही किंवा दिसत नाही. डाक्क्याच्या मलमलीच्या कपोलकल्पित गोष्टी एकमेकांना सांगण्यात त्यांना स्वारस्य असते.

जातिव्यवस्था, अज्ञान, अंतर्गत सुंदोपसुंद्या, दारिद्र्य अशांनी पोखरलेला हा देश ह्याच्या ना त्याच्या ताब्यात गेलाच असता. गेला नसता तर इथल्याच शासकांनी त्याचे तुकडेतुकडे करून त्याला विकून खाल्ले असते आणि हिंदुस्तानची आफ्रिकाच झाली असती. ब्रिटिशांच्यामुळे हे तरी थांबले हे कमी आहे का?