Skip to main content

'काजळमाया' आणि हेन्री डेव्हिड थोरोंचे माझे आयुष्य बदलवणारे वाक्य

आज जुलै १३ २०१६ ला हेन्री डेव्हिड थोरोंचे (१८१७-१८६२) व्दिजन्मशताब्दी वर्ष सुरू होतय...थोरो हे अब्राहम लिंकनांच्या बरोबरीने भारतीयांवर प्रभाव टाकणारे १९व्या शतकातील अमेरिकन आहेत....

त्यांचा परिचय प्रथम जी ए कुलकर्णींच्या 'काजळमाया',१९७२ च्या अर्पणपत्रिकेद्वारे (epigraph) झाला...

If a man does not keep pace with his companions,
perhaps it is because he hears a different drummer.
Thoreau

किती वर्ष हे वाक्य मनात घर करून होत.. किंबहुना कुठेतरी या वाक्याने माझ्या जीवनाची दिशाच बदलून टाकली...इतरांपेक्षा वेगळा विचार असला तर त्याचे कारण आपला 'ड्रमर' वेगळा आहे अशी समजूत स्वतःची काढता आली....जीवनातील कितीतरी निर्णय घेताना हे वाक्य डोक्यात असायचच... उदाहरणार्थ: २००६ पासून नियमित लिहायला लागल्यावर खूप वेगळा मार्ग धरता आला...

अजुनही थोरोंचे एकही पुस्तक वाचल नाहीय....पण त्यांच्याबद्दल जे समोर येत ते वाचतो... उदाहरणार्थ :

दुर्गा भागवत, ("ऐसपैस गप्पा : दुर्गाबाईंशी", लेखक : प्रतिभा रानडे, 1998):
"…थोरो म्हणजे गांधी आणि टॉलस्टॉयलाही शिकवणारा, स्फ़ुर्ती देणारा गुरु...गांधीच्या अहिंसेचं मूळही थोरोच्या विचारात दिसतं. त्यांच निसर्गाचं प्रेम मलाही होतंच...तो जंगलात राहायचा. पण कधी पांथस्थ त्याच्याकडे आला, तर तो कौतुकाने त्याचा पाहुणचार करायचा …"

थोरोंबद्दलच्या दोन उत्तम गोष्टी २०१६ मध्ये वाचण्यात आल्या. एक म्हणजे कॅथरिन शुल्ट्झ यांचा दी न्यू यॉर्कर मधला लेख, त्यांच्या वर प्रचंड टीका करणारा, आणि दुसर म्हणजे थोरोंची खूप थट्टा करणार कॉमिक , existentialcomics.com या वेबसाईट वरच... खूप मजा आली दोन्ही वाचून.

मनात आल दुर्गाबाईंनी हे वाचायला, पाहायला पाहिजे होत (आणि त्यानंतर मला त्यांना भेटायची संधी मिळायला पाहिजे होती)!

आणखी एक मजेदार घटना .... दुर्गाबाईंनी आणीबाणीला सक्रिय विरोध केला होता.. खूप चिडल्या होत्या त्या इंदिरा गांधींवरती... इंदिरा गांधींनी थोरोंवरती एक (हायकू टाइप) कविता लिहिली आहे...ज्यावेळी दुर्गाबाईंनी ती पहिली त्यावेळी, त्या म्हणतात, त्यांनी इंदिरा गांधींना माफ करून टाकल!

समीक्षेचा विषय निवडा

नंदन Wed, 13/07/2016 - 06:45

खुद्द थोरो आणि 'वॉल्डन'बद्दलचा वेगळा ड्रमबीटः
http://www.newyorker.com/magazine/2015/10/19/pond-scum

Who was this cold-eyed man who saw in loss of life only aesthetic gain, who identified not with the drowned or the bereaved but with the storm? This was Henry David Thoreau, that great partisan of the pond, describing his visit to Cohasset in “Cape Cod.” That book is not particularly well known today, but if Thoreau’s chilly tone in it seems surprising, it is because, in a curious way, “Walden” is not well known, either. Like many canonized works, it is more revered than read*, so it exists for most people only as a dim impression retained from adolescence or as the source of a few famous lines: “I went to the woods because I wished to live deliberately.” “If you have built castles in the air, your work need not be lost; that is where they should be. Now put the foundations under them.” “Simplicity, simplicity, simplicity!”

* इथे मार्क ट्वेनची 'क्लासिक' व्याख्या आठवली:
′Classic′ - a book which people praise and don't read.

मारवा Wed, 13/07/2016 - 11:06

तुमच्या ब्लॉग वर वाचलेल्या दुर्गाबाइंवरील एकहुन एक अप्रतिम पोस्ट आठवल्यात हा लेख वाचुन. पुन्हा पुन्हा वाचत बसलो
त्यात कै.श्री मुरली खैरनारांची कॉमेंट असलेली तर...........
असो.

अनिरुद्ध गोपाळ… Wed, 13/07/2016 - 12:02

In reply to by मारवा

थँक्स ...बरे वाटले तुम्ही कै. खैरनारांची आठवण काढली...माझी पोस्ट वाचून त्यांनी मला नंबर शोधून फोन केला होता...म्हणाले माझ्या कादंबरीला त्याचा उपयोग झाला...

अनिरुद्ध गोपाळ… Thu, 14/07/2016 - 06:34

In reply to by बॅटमॅन

थँक्स

पिवळा डांबिस Thu, 14/07/2016 - 12:09

किंबहुना कुठेतरी या वाक्याने माझ्या जीवनाची दिशाच बदलून टाकली...इतरांपेक्षा वेगळा विचार असला तर त्याचे कारण आपला 'ड्रमर' वेगळा आहे अशी समजूत स्वतःची काढता आली....

ह्याविषयी अजून सविस्तर लिहा नं! ते इंदिरा गांधी-दुर्गा भागवत वगैरे लिहिण्याऐवजी, तुमच्या जीवनावर ह्याचा काय परिणाम झाला, तुमचा ड्रमर कोणता होता, तुमच्या जीवनाची दिशा कशी बदलली ते लिहा,
वाचायला आवडेल....
(प्लीज, लिंका देऊ नका, इथे लिहा...)

अनिरुद्ध गोपाळ… Thu, 14/07/2016 - 12:20

In reply to by पिवळा डांबिस

आवडला तुमचा आग्रह...पण ते पुन्हा केंव्हातरी, मूड आला तर...सध्या इंदिरा गांधी-दुर्गा भागवत आणि लिंकाच..

पिवळा डांबिस Thu, 14/07/2016 - 12:32

In reply to by अनिरुद्ध गोपाळ…

सध्या इंदिरा गांधी-दुर्गा भागवत आणि लिंकाच..

बेहद अफसोस.
त्याचं काय आहे की ऐसी अक्षरेवर ह्यानं काय म्हंटलंय, त्याचं काय प्रतिपादन आहे, हयाच्या शुष्क चर्चाच बर्‍याच वेळा वाचायला मिळतात.
मूळ सामर्थ्य तेथे काही नाही अशी अवस्था; सगळा वायफळाचा मळा....
म्हणून आग्रह केला. बघा, सक्ती नाही.....
चूभूद्या घ्या.

ppkya Sat, 16/07/2016 - 05:40

In reply to by अनिरुद्ध गोपाळ…

वायफळाचा माळ्यावरून आठवण झाली. चिं. वि. जोशी यांचे त्याच नावाचे एक हसरे पुस्तक आहे. ते केव्हातरी वाचले होते. त्याबद्दल मी माझ्या ब्लॉग वर येथे लिहिले होते. प्रामुख्याने त्यातील मुशियन वाड्मय या प्रकरणावर मी लिहिले आहे. जरूर पहा.

मारवा Thu, 14/07/2016 - 13:53

In reply to by पिवळा डांबिस

तोपर्यंत तुमचा मुड जमुन आल्यास वा इतर कोणाला रस असु शकेल कदाचित म्हणून त्यांच्या या पोस्ट ची लिंक माझ्यातर्फे देतो. मला वाटत माझ्यापुरत मला आनंद मिळाला म्हणून कोणीतरी वाचाव इतकचं साध फक्त.
जॅक्सन आणि दुर्गा भागवत संदर्भातील दोन पोस्ट इथे.

१-http://searchingforlaugh.blogspot.in/2013/07/coppersmith-barbet-green-r…

२-http://searchingforlaugh.blogspot.in/2009/12/100-years-after-pandit-m-t…

धन्यवाद, मारवा जी.
(अवांतरः ते "पिडां सर" टाळा हो! ह्या पिवळ्या डांबिसाला सरकी खायला कायससंच वाटतंय!!!)
:)

सुमी Thu, 14/07/2016 - 16:10

थोरोच्या निमित्ताने एक प्रश्न. एका जुन्या दिवाळी अंकात थोरो बद्दल लेख आलेले. त्यात व्यंकटेश माडगुळकर, मारुती चितमपल्ली, दुर्गा भागवत यांचे लेख होते. थोरोची ओळख मला तिथुनच झाली. तो अंक जपून ठेवायचा म्हणून इतका जपून ठेवला कि परत कधी सापडलाच नाही. साधारण ८० ९० च्या दशकातला अंक असावा असा अंदाज. (कदाचित त्याहूनही जुना असू शकतो). हा अंक कोणता आहे हे कोणी सांगू शकेल का?
मलाही >>थोरो यांचे "वॉल्डन" पुस्तक वाचण्याचा प्रयत्न केला पण अपयश आले. दुर्गा भागवतांनी केलेला 'वॉल्डनच्या तळ्याकाठी' हा अनुवादही वाचला पण काहीच कळंलं नाही. खूप क्लिष्ट मराठी वाटली.
सध्यातरी थोरो quotes मधूनच वाचतेय.

अनिरुद्ध गोपाळ… Fri, 15/07/2016 - 09:14

संपादक-महाशय,
माझे सदस्यनाम कृपया डिलीट करावे. मला ते करता येत नाहीये. म्हणून जाहीर विनंती.
मेघना भुस्कुटे यांच्या विनंतीवरून मी पॉर्न विशेषांकासाठी लेख लिहला आणि त्याच वेळी माझे अकाउंट उघडले गेले.
थँक्स आणि शुभेच्छा.

पिवळा डांबिस Fri, 15/07/2016 - 09:41

In reply to by अनिरुद्ध गोपाळ…

इतनी नाराजकी क्यूं?
तुम्ही तुमच्या आयुष्याला वेगळं वळण लागलं वगैरे लिहिलंत म्हणून त्याविषयी लिहिण्याची तुम्हाला विनंती केली.
नसेल लिहायचं तर नका लिहू पण आयडी डिलीट करायची विनंती का?

अर्थात तुमच्या ह्या मागणीचा माझ्या विनंतीशी काही संबंध नसेल तर विश यू द बेस्ट फ्यूचर...

अनु राव Fri, 15/07/2016 - 10:08

In reply to by अनिरुद्ध गोपाळ…

ऐसी च्या गुहेच्या बाहेर फक्त आत जाणार्‍या पावलांचे ठसे दिसतात, बाहेर जाणार्‍या पावलांचे नाही.

अक्षरमित्र Fri, 30/09/2016 - 10:03

श्री. अनिल अवचटांच्या , एका दिवाळी अंकातील लेखातून , मला थोरो ही काय चीज आहे ते समजले होते. त्याचे एकच वाक्य माझ्या मनात घर करून बसले आहे. " अती प्रखर प्रकाश, एक प्रकारे आपल्याला आंधळा करीत असतो." पुस्तक वाचन एकदा करून समजले नाही. पुन्हा वाचावे लागेल.

अक्षरमित्र Fri, 30/09/2016 - 21:29

In reply to by May

आता सध्या मी अमेरिकेत आलेलो आहे. पण माझ्याकडे, घरी मुंबईला, गेल्यावर आपणास मी कोणता दिवाळी अंक होता हे कळविन. जमल्यास छायाप्रत सुद्धा पाठवीन.

.शुचि Fri, 30/09/2016 - 11:38

In reply to by अक्षरमित्र

वॉल्डन पुस्तक मला कंटाळवाणे, रुक्ष वाटले त्यामुळे फारसे वाचवले नाही. थोरोने निसर्सान्निध्यात राहून, अत्यंत साधे आयुष्य जगण्याचा जो प्रयोग केला त्यासंदर्भात ते होते असे आठवते.