हुशार दिसण्यासाठी काय कराल?

आत्तापर्यंत बहुतेक लोकांचा असा समज होता की हुशार दिसण्यासाठी चष्मा वापरणं अत्यावश्यक आहे. यामुळे सुंदर आणि हुशार दोन्ही एकाच वेळी दिसू पाहणाऱ्या स्त्रियांची अडचण होत होती, अशी आमची व्यक्तिगत तक्रार आहे. चष्म्याशिवाय आपल्याकडे कोण पाहतंय ते दिसत नाही आणि चष्मा घातला तर कोणीच पाहत नाही अशी ही 'ग्यान'बाची मेख आहे. शिवाय आम्ही हुशार, आमच्यावर सरस्वती प्रसन्न त्यामुळे लक्ष्मी काय आमच्या वाट्याला फारशी येत नाही. (हा कार्यकारणभाव आपणच जोडून सोयीस्कररित्या संस्कृती स्वीकारायची. किंवा आपण म्हणू ती संस्कृती - मेघना आणि ऋ) तर अडचण अशी होते की मग कॉण्टॅक्ट लेन्सेस वापरण्याचा पर्याय फारसा सोयीचा असत नाही. हुशार दिसू पाहणाऱ्या लोकांच्या परंपरेनुसार वेंधळ्या असणाऱ्यांनाही लेन्सेस घालता येत नाहीत; मोडकी का होईना, दृष्टी असणं महत्त्वाचं.

तर अश्या प्रकारच्या लोकसमजुतींमध्ये किती तथ्य आहे हे शोधण्याचा निर्णय आम्ही* घेतला. एकेकाळी सिद्ध न करता येणाऱ्या गोष्टींबद्दल बोलताना गणिती, तत्त्वज्ञ लोक "हे तर सगळ्यांना माहित आहेच" असं म्हणून सिद्ध करण्याची जबाबदारी झटकून मोकळे व्हायचे. पण आता चांगले दिवस आले आहेत, गणित, विज्ञानाला हो! त्यामुळे सगळं सिद्ध करावं लागतं. म्हणून आम्ही* काही लोकांचे चष्मावाले आणि बिनचष्म्याचे फोटो अनेक लोकांना दाखवले आणि या दोन फोटोंमध्ये कोण जास्त हुशार दिसतं असा प्रश्न विचारला. या विदेतून असा निष्कर्ष निघाला की चष्मा असण्या-नसण्यामुळे व्यक्ती हुशार दिसतेच असं नाही. ५२% लोकांच्या मते सूर्यप्रकाशात पाहिल्यावर चष्मा घालणारे लोक हुशार दिसतात तर ५३% लोकांच्या मते कृत्रिम उजेडात चष्मा न घालणारे लोक हुशार दिसतात. या दिसण्यामागचा सांस्कृतिक संदर्भ घालवण्यासाठी आम्ही ३७ निरनिराळ्या संस्कृतीमधल्या लोकांची मतं मागवली होती. त्यामुळे चष्मा वापरण्याची संस्कृती असणं किंवा या संस्कृतीला परकी समजण्याचा बायस आमच्या विदेत नाही.

काय केल्यामुळे हुशार दिसू यासाठी आम्ही निरनिराळे प्रयोग केले. पण सध्या एकमेव ट्रेंड आहे. तब्बल ७५% लोकांच्या मते ICHR चे, 'लोकनिर्वचित' प्रमुख वाय. सुदर्शन राव यांच्या शेजारी माणूस उभा राहिल्यास हुशार दिसतो. या आकड्यात नैसर्गिक आणि कृत्रिम उजेड असा काही फरक पडत नाही. खात्री करून घेण्यासाठी आम्ही वेगवेगळ्या वयोगटाच्या आणि चष्मा लावण्याबद्दल साशंक असणाऱ्या नियंत्रित गटालाही प्रश्न विचारून आमच्या विदेच्या अस्सलपणाची खात्री करून घेतली आहे.

लोकांना हुशार दिसण्याचा सोस असणं काही नवीन नाही. आणि दस्तुरखुद्द आम्हीही त्याला अपवाद नाही. लोकांची हुशार दिसण्याची गरज पूर्ण करण्यासाठी बाजारात वाय. सुदर्शन राव यांचे लाईफसाईज किंवा कमी आकाराचे बाहुले आणावेत अशी आमची योजना आहे. आम्ही या प्रकल्पासाठी व्ही.सी. (venture capitalist) शोधत आहोत. वाचकांनी मोठ्या प्रमाणावर आमच्या प्रपोजलास उचलून धरल्यास आम्ही लोकशाही पद्धतीने व्ही.सी. शोधण्याचा कायदेशीर प्रयत्न करू याची हमी देतो.

*आम्ही म्हणजे खरंतर बोरोविट्झने घेतला. आम्ही त्याचे आजन्म ऋणी असू.