अलिकडे काय पाह्यलंत ? - ३

कन्झुमर बिहेविअरमध्ये ग्राहकांचे वर्गीकरण केलेले आहे. त्यातल्या ल्यागार्डमध्ये मोडणारे आम्ही असल्याने 'प्रेमाची गोष्ट' सगळ्या जगाने बघून झाल्यानंतर काल पाहिला. सागरिका घाटगेच्या उच्चारांबद्दल आधी खूप ऐकले होते. ते काही तितकेसे खटकणारे वाटले नाहीत. मुलगी गोड आहे. तिने कामही समजून केले आहे. काही वेळा तिला बघून कतरिना कैफची आठवण येते हेच काय ते खटकण्यासारखे. सतिश राजवाडेचेही काम चांगले आहे. अतुल कुलकर्णीच्याऐवजी कुणाही गणागणपाला घेता आले असते.
प्रेमाची गोष्टमधले संवाद ऐकून हैराण झालो. 'मोर्‍या आला असेल, मला म्हणाला होता...', 'काय बापूराव?..' 'या, महंमद रफी..' असले 'मुंबईचा जावई' मधले संवाद आठवत होते.
एकूण मराठी सिनेमा बघण्यावर फुली मारण्याचे दिवस येत चालले आहेत.

स्पेशल २६ पाहिला. छान चित्रपट आहे. अक्षयकुमार, किशोर कदम वगैरेची काम चांगली आहेत.
काजल अग्रवालला विशेष काम नसले तरी दिसते मात्र झकास

इन्कार आणि टेबल न. २१ कलर्स वाहिनीवर लागोपाठ होते गेल्या रविवारी.
इन्कार बरा वाटला...चित्रान्गदा छान दिसते कार्पोरेट लुक मधे.

टेबल न. २१ ने अपेक्षाभन्ग केला...एवढं वगळता लिहीण्यासारखं मला फार काही सुचलं नाही. :)

गेल्या रविवारी 'आर्गो' पाहिला. ऑस्कर नॉमिनेशन्समुळे बराच चर्चेत आला आहे...तरी थोडक्यात सांगायचं तर हा सिनेमा एक थरारक नाट्य पडद्यावर उभं करतो. तेहरान मध्ये १९७९ सालात झालेल्या अमेरिकन 'होस्टेज' क्रायसिस दरम्यान कॅनेडियन दूताच्या घरी शरण घेतलेल्या सहा अमेरिकन्सना सुखरूप इराण बाहेर पडण्यासाठी सी. आय. ए. ने रचलेल्या डावाची ही गोष्ट आहे.

पहायला मजा आली. पण एका टप्प्यानंतर 'योगायोग' फार होत आहेत असं वाटलं. नंतर विकिवर वाचल्यावर नाट्यमयतेसाठी खर्या घटनेत घडलेल्या तपशीलांमध्ये बरेच बदल केलेत हे कळल्यावर मग ठीक आहे असं वाटलं...सिनेमातच होऊ शकतील इतक्या नाट्यमय घटना वाटल्या.
तरी सिनेमा मस्त आहे...आवर्जून बघावा.

********स्पॉयलर अ‍ॅलर्ट**********

नेटफ्लिक्सने बनविलेली नवी सीरीज 'हाऊस ऑफ कार्ड्स'चा पहिला सीझन नुकताच बघुन संपवला (१३ एपिसोड्स). केविन स्पेसीने यात कथानायकाची, फ्रान्सिस (फ्रँक) अँडरवूड, भुमिका केली आहे. तोच अनेकदा यात निवेदकाची भुमिकाही वर्तवतो. फ्रँक हा अमेरीकेच्या House of Representatives मधील डेमोक्राटिक पक्षाचा whip आहे. अमेरीकेच्या दक्षिणेतल्या (http://en.wikipedia.org/wiki/Deep_South) साऊथ कॅरोलायना राज्यातून आलेला, हार्वड लॉ स्कूलचा ग्रॅज्युएट असलेला फ्रँक धूर्त आणि अत्यंत महत्वकांक्षी आहे. राजकारणाच्या पटावरती तो एक महत्त्वाचा खेळाडू आहे आणि इतर चलाख खेळाडूंना मात देण्याकरता खेळणार्‍या धाडसी चालींची कथा म्हणजेच ही मालिका.

दक्षिणेतील डेमोक्राटीक पक्षाच्या राजकारण्याची मानसिकता त्याने चांगली वठवली आहे. फ्रँकची बायको, क्लेअर, एक "एन जी ओ" चालवते. एनजीओचा कारभार हा फ्रँकच्या राजकीय स्वप्नपूर्तीच्या उद्देशांना अनूकूल असा चालवण्याचा प्रयत्न दोघे करत असतात, पण त्यामुळे प्रामाणिकपणे एनजीओचे काम करणार्‍या क्लेअरची चरफड अधूनमधून होत असते. मात्र दोघंही 'ग्रेटर गूड' काय आहे याचा पदोपदी सारासार विचार करताना दाखवले आहेत. त्यांच्या वैवाहिक जीवनात दोघांना पूर्ण स्वातंत्र्य आहे, पण असे असतानाच दोघांनाही आपण एकमेकांना पूरक आहोत याची कल्पना आहे. अधूनमधून घडणार्‍या घटनांमुळे मात्र या आदर्श नवरा-बायकोच्या नात्यांचे रंग बदलतात आणि नात्यातली गुंतागुंत व्यक्त करतात.

खेळातील इतर मोहरेसुद्धा प्रभावीपणे मांडले आहेत. यशस्वी होण्यासाठी काहीही करण्यास तयार असलेली तरूण पत्रकार, झोई, फ्रँक बरोबर झोपून आपल्याला हवे ते साध्य करण्याच्या मागे असते. लॅटिन ओरीजनची आणि स्त्री अशा लिंडाला 'सेक्रेटरी ऑफ स्टाफ' फ्रँकच करवतो (लिबरल राजकारण्यांच्या पांठिब्यासाठी) मात्र लिंडा त्याला वाटतं तितकी सोपी नसते. पुर्वी ज्याला फ्रँकने राजकारणाचं बाळकडू पाजलेलं असतं तो आता स्वतंत्र आणि हुशार लॉबिस्ट झालेला असतो. प्रेसिडेंट असलेला वॉकर जरी आपण फ्रँकच्या खिशात आहोत असे दाखवत असला तरी काहीतरी कुठेतरी मुरतंय हे जाणवत राहतं. फ्रँकचा सेक्रेटरी, चीफ ऑफ स्टाफ आणि त्याच्या सर्व कृत्यांची इत्यंभूत माहिती असणाराच नव्हे तर त्यात महत्त्वाचा रोल बजावणारा 'डग' कुशलपणे प्रकरणं हाताळत असतो.

एकंदरीत पात्रांची मांडणी, अमेरीकेच्या राजकीय इतिहासातील खर्‍या घटनांवर आधारीत घटना, पडद्यामागचे प्रभावी राजकारण यांमुळे मालिका प्रेक्षणीय झाली आहे. कधीतरी फ्रँकचे निवेदन रसभंग करते, ते अधिक प्रभावी करता आले असते असे वाटते. फ्रँक आणि क्लेअरचे नाते रोचक दाखवले आहे, तरीही अधिक प्रभावीपणे मांडता येऊ शकेल. मालिकेच्या शेवटी आणलेला क्लायमॅक्सही रोचक आहे, त्यामानाने सुरुवात थोडी संथ होते. संथ सुरुवातीचे एक कारण, थेट प्रेसिडेंट झाल्यानंतरच मालिकेला सुरुवात केल्याने कथा निर्माण करायला जरा वेळ लागतो, हे असू शकते.

गंध हा चित्रपट पाहिला. यापूर्वी त्यातील 'लग्नाच्या वयाची मुलगी' एवढीच कथा पाहिली होती. संपूर्ण चित्रपट पाहिला/ पाहता आला नव्हता. आता सलगपणे पाहिला आणि फार आवडला. विशेषतः 'बाजूला बसलेली बाई' ही चित्रकथा अगदी छान आहे. चित्रपटातील 'औषधे घेणारा माणूस' ही कथा ( कुजलेला उंदीर वगैरे रॉटन रिलेशनशिप?) फारच सांकेतिक वगैरे वाटली. त्या कथेचा शेवटही फारसा झेपला नाही. मिलिंद सोमण त्यात आत्महत्या करतो की केवळ वास येण्याची चाचणी करतो?

हा चित्रपट पाहिल्यावर सचिन कुंडलकर यांचे निरोप आणि रेस्टॉरंट हे दोन सिनेमे पाहिले. निरोप बरा वाटला. रेस्टॉरंट फारच संथ आणि रटाळ. गंध बेस्ट होता. गंध नंतर अय्या हे केवढे मोठे अवमूल्यन आहे याची जाणीव होते.

'रानभूल' हा आणखी एक मराठी सिनेमा पाहिला. चांगला मनोरंजक वगैरे वाटला. टाईमपास म्हणून पाहायला बरा आहे.

नेटफ्लिक्सवर 'अ पेक ऑन द चीक' हा तमीळ चित्रपट आहे. एका दत्तक घेतलेल्या लहान मुलीची (वय ८) तिच्या आईपर्यंत जाण्याची, तिला भेटण्याची कथा. लहान मुलीने अगदी मस्तं काम केलं आहे. चित्रपट तमीळ असला तरी इंग्रजी सबटायटल्स आहेत.

गेल्या आठवड्यात ब्लॅक स्वान पाहिला. असुरक्षितता आणि परिपूर्णतेचा हव्यास यामुळे बिघडत जाणारी नयिकेची मनस्थिती दाखवणारी उत्कृष्ट कथा, अतिशय प्रत्ययकारी दिग्दर्शन व छायचित्रण आणि नताली पोर्टमनचा अप्रतिम अभिनय यामुळे चित्रपट खूप आवडला.
एखादं पुस्तक वाचावं तसे नायिकेच्या भाव-भावनांचे पदर अक्षरश: कळतात हे फार कमी चित्रपटांमध्ये होतं. अर्थपूर्ण संवादांमुळे ती फक्त नायिकेची कथा न राहता आपण त्यात गुंतत जातो आणि चित्रपटाच्या शेवटी अंतर्मुख होतो. "Insecurity makes people vicious" हे वाक्य बराच काळ मनात रेंगाळत राहिले.

महेश एलकुंचवार यांच्या अत्म्काथानावर आधारित नाट्य-प्रस्तुती आहे. हे नाट्य चंकू आणि सचिन खेडेकर सादर करतात. खासा एलकुंचवार टच आहे. जरूर पहावे .

काल स्टार मूव्हीजवर जाँर्ज क्लूनीचा द डिसेडन्ट पाहिला
जाँर्ज क्लूनी देखणा आहेच पण त्याचा अप्रतिम संयत अभिनय चित्रपट अधिक सुंदर बनवतो

कथा थोडक्यात

मँट (जाँर्ज) होनोलूलू बेटावर स्थायिक झालेला एक वकील
त्याच्या कुंटुंबाचा मालकीचा एक ट्रस्ट असतो
काही कारणामुळे ट्रस्टची जमीन विकावी लागणार असते
मँट प्रोफेशनल आयुष्यात यशस्वी असला तरीही खाजगी आयुष्यात निराश असतो
दोन मुलीँचा बाप असलेला मँट पिता या संकल्पनेपासून कोसो दूर
बायको एलिझाबेथशीही वळीवाचे संबंध

जमिनिचा व्यवहार अंतिम टप्यात आलेला असताना
एलिझाबेथ बोटिँग अँक्सिडेँटमुळे कोमात जाते
पौँगंडाअवस्थेतिल मोठी मुलगी बंडखोर
त्यातच एलिझाबेथच अफेअरचा पत्ता लागतो
आणि मग मँटची परीक्षा सुरु होते

कशासाठी पाहावा
चित्रपटाची कथा सशक्त आहे
कामे ऊत्तम झालेली आहेत
वर म्हटल्याप्रमाणे जाँर्ज प्रभावी ठरलाय
सुरुवातीचा वडील या कल्पनेपासून दूर जाणारा
पण नंतर मुलीँमधे ऊत्तरोतर गुंतत जाणारा बाप त्यान समर्थपणे ऊभा केलाय
आपल्याच मुलीच्या तोँडून आईचे अफेअर ऐकताना त्याची झालेली अवस्था
एलिझाबेथच्या अवस्थेला आपणच कारणीभूत आहोत ही झालेली जाणीव
पत्नीशी असणारे भावबंध त्याने समर्थपणे दाखवलेत

सेरा के या कवयित्रीचा अनुभव TEDवर पाहिला/ऐकला, त्यात तिने B आणि Hiroshima ह्या दोन कविता सादर केल्या आहेत, त्यातल्या B ह्या कवितेने क्लिपची सुरुवात होते, सादरीकरण व कविता दोन्हीही सुंदर आहे. कविता ऐकण्यासाठी व त्याचबरोबर कवितेचा अविष्कार, गोष्ट सांगण्याची कला कशी असावी हे समजण्यासाठी क्लिप जरूर पहावी.

आजच हा सिनेमा बघितला. आवडला. साधारण कथानक असं आहे की एक लेखक एका लेखिकेच्या पुस्तकाचं सिनेमाच्या स्क्रीनप्लेसाठी 'ऍडॅप्टेशन' करत असतो. त्या पुस्तकाचं नाव असतं 'द ऑर्किड थीफ'. साधी सरळसोट, कंटाळवाणी वाटणारी कथा. पण गमतीची गोष्ट म्हणजे तो जो स्क्रीनप्ले लिहीत असतो तो या सिनेमाचाच स्क्रीनप्ले आहे. 'ग्योडेल, एश्चर, बाख' मधल्या रिकर्सिव्हिटी आणि सेल्फ रेफरन्सची सगळी गंमत त्यात आलेली आहे. या सिनेमातलं पात्र या स्क्रिप्टविषयी बोलतं, स्क्रिप्ट लिहिण्याचा प्रयत्न करतं, स्क्रिप्ट लिहितं... बरं, हा गोंधळ इतक्याच पातळीवर रहात नाही. त्यात मूळ पुस्तक लिहिणाऱ्या लेखिकेची, ते लेखन करताना काय झालं त्याची गोष्ट आहे. त्या पुस्तकातला ऑर्किड थीफ या स्क्रिप्टमधलं प्रत्यक्ष कॅरेक्टर म्हणून येतं...

ऍडॅप्टेशन या शब्दावर श्लेष आहे - कारण डार्विनच्या भाषेत त्याला वेगळा अर्थ आहे. हा पैलूही यात अतिश छान येतो.

लेखनाविषयी शिकताना, त्या विचित्र ऑर्किडचा पाठलाग करताना हा स्क्रिप्ट रायटर आणि ती मूळ लेखिका दोघेही बदलून जातात... ऍडाप्ट होतात.

चित्रपटाच्या पहिल्या दोन तृतियांश भागात हे रसायन फारच उत्तम जमून आलेलं आहे. नंतरचा भाग काहीसा धक्का देणारा आहे. बदल हा स्थायीभाव असणं अधोरेखित करणारा कदाचित. थोडा गोंधळात टाकणारा. मला तो भाग बघताना सुरूवातीला वाटलं की आत्तापर्यंत जो प्रवाह चालला आहे तो बदलून अचानक विपरित वळण घेतलं की काय.... पण संपूर्ण सिनेमा बघितल्यावर त्या बदलाची गंमत कळते. संपूर्ण सिनेमाची गोष्ट सांगून त्याचं विश्लेषण करणं टाळून यापेक्षा अधिक मला काही लिहिणं शक्य नाही.

जरूर बघावा असा सिनेमा. नेटफ्लिक्सवर आहे.

काल गंध अर्धवट पाहिला - पहिली गोष्ट खूप आवडली, पण दुसर्‍या गोष्टीने का कोण जाणे भयानक चिडचिड झाली, वाँग कार वाय आणि कीस्लोव्स्की चे ठळक संदर्भ पाहून, ते अगदी मॉड वातावरण, सोनाली कुलकर्णीचं कृत्रिम 'वाआआआआआव' म्हणणं... आज संध्याकाळी तिसरी गोष्ट पाहीन म्हणते.
पण पहिली गोष्ट छान होती - याच गोष्टीवरून 'अय्या' बनवला गेला का?

ही डीव्हीडी ग्रंथालयात अचानक दिसली आणि फ्रान्सच्या 'सुपर टॅक्स'मुळे सध्या जेरार्ड दिपार्दुचं नाव फार वेळा वाचलं गेलं आहे म्हणून त्याचा 'Menage' (Evening dress) नावाचा चित्रपट आणला आहे.

उभयलिंगी संबंध ठेवणारा चोर एका मध्यमवर्गीय (= रटाळ आयुष्य, त्यामुळे करवादणारी बायको, तिच्यावर प्रेम असलं तरी ती सुखात नाही म्हणून तोंड लटकवणारा नवरा इ) जोडप्याच्या आयुष्यात येतो. दोघांनाही प्रेमाच्या जाळ्यात ओढून त्या दोघांनाही स्वतःसारख्याच, स्थैर्य नसणार्‍या पण थ्रिल वाटणार्‍या आयुष्यातही ओढून आणतो. पुढे या तिघांच्या नात्यात काय मजा होते ते म्हणजे हा चित्रपट. त्यापुढे या चित्रपटाबद्दल कोणाला काही म्हणायचं असेल तर वाचायला आवडेल. जंतू, रुची, रोचना, धनंजय, नंदन ...?

सचिन कुंडलकरला 'कोबाल्ट ब्लू'ची कल्पना या चित्रपटावरूनही सुचली असेल का?

अशात गिरिश जोशी-मुक्ता बर्वे ह्यांचं "फायनल ड्राफ्ट" पाहून आलो. आवडलं. मांडाणी छान; कंटाळवानी न होणारी; तरीही हल्ली बोअर होउ नये म्हणून विनोदाच्या नावाखाली नाटकात जो थिल्लरपणा चालतो; ते टाळणारी मांडणी.
सर्वांनी अवश्य पहावं असं सुचवू इच्छितो.
.
मागे एकदा माकडाच्या हाती शॅम्पेन पाहिलं होतं; त्याबद्दलही हेच मत.(त्यात पाच्-सात वेळेस आलेले my fair lady चे उल्लेख त्रासदायक वाटले. "आधी ते वाचून या; मगच नाटकाची मजा घ्या" असे काही नाटककारास सुचवायचे होते काय असे वाटून गेले.)
.
स्प्रुहा जोशी काम करीत असलेलं लाइफ पार्टनर का कुठलसं नाटक पाहिलं. संहितेपासून मुद्दाम आयटी-एम बी ए- मेट्रोअजीवनशैलीचे डोहाळे लागलेल्या मंडळींसाठी "फ्रेश लुक" देण्याचा प्रयत्न अगदि तोच तोचपणा वाटेल इतपत जाणवला. कलाकारांची चूक वाटली नाही.
.
राज्य एकांकिका स्पर्धेत पारितोषिक विजेत्या दोन प्रयोगांचे पुनःसादरीकरण पाहून आलो.
द मा मिरासदार ह्यांच्या कथेवर आधारित "दळण" धमाल; जबरदस्त अशी वाटली. ती कथा वाचून कुणी ह्याला रंगमंचावर मांडायचं म्हटलं तर कस्ली कटकट होइल असेच वाटेल. आधी कथा वाचावी; मगच ह्या चमूनं घेतलेले कष्ट जाणवतील.
.
चेकॉव्ह च्या गाजलेल्या कथांवर आधारित " दोन शूर " हा अप्रतिम एकांकी प्रयोग लगोलग पाहिला. निव्वळ सुम्दर, अप्रतिम. रंगमंचावर कंटाळ्वानी होउ न देता बैलगाडीतील दोन जनाम्च्या रात्रीतल्या गप्पा असा प्रकार आहे आख्ख्या प्रयोगात. तो मस्त जमून आलाय.
.
विनाशकाले विपरितबुद्धी म्हणतात तसे झाले आणि मग काही दिवसांनी inter IT एकांकिका स्पर्धा नामक प्रकार बघण्याचे धाडस केले.
पर्फेक्ट बोलीवूडचे भाउ शोभेल असे प्रकरण. उच्च निर्मितीमूल्ये; चकचकीतपणा; ठोंब्या पण सुबक आकर्षक ललना, काही ताम्त्रिक गिमिक्स; बिनदोक उथळ थिल्लरपणा(थैल्लर्य?) आणि सवंगपणाची भरमार; आणि एकांकिका सुरु असताना अचानक काहीजण कथा थांबवून हिंदी/इंग्लिश गाण्यांवर ड्यान्स करताना दाखवलेत.
ड्यान्स चांगलाच होता; साधारनतः डान्स इंदिया डान्स मध्ये कशी काही "इंडियातील" "यूथ" विविध लवचिक कसरत कवायती करतो ना; अगदि तसेच.
त्यातल्या त्यात शेवटचा प्रयोग cafe wordsworth हा आवडला. थिल्लरपणा जवळपास नव्हताच. अर्थातच त्याला पहिले बक्षिस मिळाले नाही.
.
माझा आवडता प्रकार म्हणजे अभंग ऐकणे. अभंग म्हटले की अजित कडकडे, सुरेश वाडकर ह्यांचीच नावं समोर येतात. मलाही ही मंडळी आवडातात हे नि:संशय.
पण ह्ह्याशिवाय काही अभंग गायक मंडळी मला आवडतात. त्यांच्या चाली ह्या कडकडे-वाडकर ह्यांच्या चालींहून बर्‍याच वेगळ्या आहेत. ग्रामीण ठेका, खर्डा बुलंद आवाज आणी एक रांगडा पण प्रेमळ्/आर्त भाव त्यांच्या गाण्यात मला जाणवला.
.
त्यांचे गायन -वादन ऐकणे ही एक पर्वणी आहे.
.
मला ही मंडळी भेटली दसर्‍याच्या दिवशी. मस्त गाणी म्हणत, घरोघर भिक्षा मागत ही फिरत होती. तो आवाज आणि त्या चाली भावल्याने इतरांपेक्षा मी बरीच अधिक रक्कम स्वतःहून दिली. पुन्हा पुन्हा त्यांचं गायन ऐकत पुढचे काही तास त्यांच्या मागे मागे फिरत होतो.
.

ह्यापुढे मला आवर्जून पहायला आवडेल, पहायचे शिल्लक आहे ते म्हणजे :-
१.अस्सल,पारंपरिक भारुड, भजन , कीर्तन, वासुदेव ह्यांचे सादरीकरण.
२.घाशीराम कोतवाल एकदा तरी पूर्ण पहावयाचे आहे; भलेही नव्या चमूचे का असेना. दीव्हीडीवर का असेना.
३."कळा ह्या लागल्या जीवा " व "चाहूल" बद्दल ऐकलय? नक्की चैन कुठे संपते, गरज् कुठून् सुरु होते ह्याबद्दल डोक्याचा भुंगा करणारी ही नाटके नाण्याच्या बरोब्बर विरुद्ध बाजू मांडतात. नैतिक मूल्ये, त्यांची कालसुसंगतता ह्याबद्दल बोलतात. पुणे ५२ बद्दल वाचल्यापासून हे पहावसं वाटतय.
३. "साठेचं काय करायचं" हे mediocre व्यक्तीची बोच दाखवणारं दोन अंकी.
४ "काटकोन् त्रिकोण " पण बरं आहे म्हणतात.
.

>>फ्रान्सच्या 'सुपर टॅक्स'मुळे सध्या जेरार्ड दिपार्दुचं नाव फार वेळा वाचलं गेलं आहे म्हणून त्याचा 'Menage' (Evening dress) नावाचा चित्रपट आणला आहे.

हा चित्रपट मला खूप वर्षांपासून पाहायचा आहे. त्यामागची कारणं -
बर्त्राॅ ब्लिए हा त्याचा दिग्दर्शक एकेकाळी फार वेगळे आणि दमदार चित्रपट करत असे. फ्रान्सबाहेर त्याचं नाव अनेक सिनेरसिकांना अपरिचित असतं, पण त्याचा 'ले वाल्सज' हा खुद्द दपार्दिअच्या मते त्याचा अभिनेता म्हणून कस पाहाणारा एक चांगला चित्रपट आहे. त्यातही 'मेनाज'मधली मिऊ-मिऊ ही अभिनेत्री आहे. पात्रिक दवेर हा एक अत्यंत सशक्त अभिनेता त्यात त्रिकोणाचा तिसरा कोन आहे. 1968नंतरच्या लैंगिक स्वातंत्र्याच्या वातावरणात स्त्री-पुरुष संबंधांविषयी जे वेगळे विचार मांडले गेले त्याचं एक टोक या चित्रपटात पाहायला मिळतं. पहिल्या पंधरा मिनिटात 'हे काहीतरी गलिच्छ आहे' असं ठरवून जुन्या पिढीतले लोक बाहेर पडत असत, पण तेव्हाच्या तरुण पिढीत तो बऱ्यापैकी लोकप्रिय झाला. याउलट त्याचा 'ब्यूफे फ्र्वा' हा खूप वेगळ्या शैलीतला, गुंतागुंतीचा पण पुन्हा चांगला चित्रपटही पाहिला आहे. दपार्दिअ, दवेर आणि इतर अनेक नटांच्या करिअर ब्लिएमुळे उभ्या राहिल्या असंही म्हणता येईल. एकंदरीत सत्तरच्या दशकातला एक महत्त्वाचा दिग्दर्शक.

सबिहा सुमर या पाकिस्तानी दिग्दर्शिकेचा 'खामोश पानी' (नेटफ्लिक्सवाल्यांसाठी Silent water) पाहिला. (मागे बहुदा ऋषिकेशनेही याच चित्रपटाबद्दल लिहीलं होतं.)

१९७९ साली घडणारी कथा. पाकिस्तानातलं एक पंजाबी खेडं. सुरुवात पाहून हे पाकिस्तान आहे का भारत हे समजूही नये एवढे तिथले लोक, विशेषतः स्त्रियाही पंजाबी. तिथे रहाणारी आयेशा चाची सगळ्यांना धरून असणारी, सगळ्यांचं तिच्याबद्दल मतही चांगलं. इस्लामाबादमधे अचानक झुल्फिकार अली भुत्तोच्या जागी झिया उल हक येतो आणि या खेड्यामधे लाहोरचे दोन तरूण. गावातलं वातावरण बदलू लागतं. आयेशाचा तरूण मुलगा या बाहेरच्या मूलतत्त्ववाद्यांच्या कळपात दिसू लागतो. आई आणि प्रेमिकेच्या समजावणीकडे साफ दुर्लक्ष करून तो 'देशासाठी' काहीतरी म्हणून मुलींच्या शाळेसमोर असणारी भिंत, मुलींच्या रक्षणासाठी उंच करणे वगैरे कामं करायला लागतो.

(किंचित रहस्यभेद असल्यामुळे पुढचा परिच्छेद करड्या रंगात लिहीलेला आहे.)
आयेशा बाकी फार मनमिळाऊ, प्रेमळ स्त्री असली तरीही तिचाही एक हळवा कोपरा आहे. ती कधीच विहीरीवर जात नाही. तिचा भूतकाळ सतत वेगवेगळ्या प्रतिमांमधून आता तिला छळायला लागतो. गावात जेव्हा शीख यात्रेकरू येतात तेव्हा तो भूतकाळ पारच उघडा पडतो. वीरो म्हणून शीख घरात जन्माला आलेली ती, फाळणीच्या वेळेस विहीरीत जीव देत नाही. पळून जाते. मुस्लिम हिंसक तरूणांपासून तिला वाचवणार्‍याशी ती आयेशा बनून लग्न करते. ही माहिती उघड झाल्यानंतर मुलगा तिच्यापासून दुरावणं आणि गावाने तिला वाळीत टाकल्यागत वागणं तिला सहन होत नाही.

विहीरीतलं पाणी १९४७ ते १९७९ शांत असतं. ते पुन्हा एकदा डुचमळतं. ज्या विहीरीपासून वीरो पळून जाऊन जीव वाचवते तीच विहीर, तेच पाणी आयेशाला शांत करतं.

फाळणीच्या वेळेस सक्तीने झालेलं स्थलांतर, कुटुंबाची इभ्रत राखण्याकरता झालेल्या (शीख) स्त्रियांच्या कत्तली आणि 'वाचलेल्या' स्त्रियांवर झालेले अत्याचार तीस वर्षांत लोकांनी मागे टाकलेले आहेत. खेडं पाकिस्तानातलं असो वा भारतातलं तिथे रहाणार्‍या सामान्य लोकांना धर्म, धार्मिक प्रचार यांच्याशी काहीही घेणं देणं नाही. आपल्या घरात येणार्‍या गव्हाचा भाव त्यांच्यासाठी अधिक महत्त्वाचा आहे. अशा गावातल्या तरूणांना पट्टी पढवून कडवे धार्मिक, मूलतत्त्ववादी बनवणं आणि त्यांनीही या गोष्टींना बळी पडणं, सामान्य लोकांना बसलेली दहशत आणि या सगळ्या मूलतत्त्ववादासमोर मान न झुकवणारे मोजकेच लोक हतबल असणं या बाबतीतही पाकिस्तान काय, भारत काय!

यूट्यूबवरही 'खामोश पानी' सलग फीतीत उपलब्ध आहे.

'अ वेन्सडे' किंवा 'मुंबई मेरी जान' बनवताना भाषणबाजी केलीच पाहिजे का?

२००९ सालचा चित्रपट.

आशयसूत्र देतो आहे. ज्यांना चित्रपट पहायचा आहे त्यांनी उत्कंठा कायम राखायच्या दृष्टीने न वाचलेलं चालेल.
आशयसूत्र : सुरवात

खोट्या आरोपाखाली अडकलेला, पदच्युत झालेला एक प्रामाणिक आणि धाडसी पत्रकार. बालपणापासून हालहाल झालेली आणि त्यामुळे बनलेल्या धारदार, टोकाच्या गुंतागुंतीच्या व्यक्तित्त्वाची एक "कंप्यूटर हॅकर" मुलगी - ड्रॅगनटॅटूवाली.

एका अतिश्रीमंत घराण्यातल्या, सुमारे पंचेचाळीस वर्षांपूर्वी हरवलेल्या मुलीच्या शोधात असलेला तिचा काका. त्या घराण्यातर्फे एक व्यक्ती या पत्रकाराचा शोध घेत येते. या शोधप्रक्रियेचं काँट्रॅक्ट मिळालेली उपरोक्त मुलगी त्या पत्रकाराचा कंप्य्युटर हॅक करते. हरवलेल्या मुलीच्या शोधप्रक्रियेत त्या पत्रकाराला सामील होते नि त्याच पत्रकारामधे गुंतल्यासारखी होते.

हरवलेल्या मुलीच्या शोधाची गुंतागुंतीची प्रक्रिया रक्तलांच्छित प्रकरणांनंतर यशस्वीरीत्या संपते. पत्रकाराच्या आयुष्याच्या सावलीत काही काळ राहिलेली कंप्यूटर हॅकर ड्रॅगनटॅटूवाली कुठल्याच बंधनात न अडकण्याकरता निघून जाते...

आशयसूत्र : अखेर

नंतर वाचताना कळलं की युरोपमधे हा सिनेमा भरपूर लोकप्रिय झालेला होता. याचाच अमेरिकन रिमेकही बनला परंतु फारसं यश मिळालेलं दिसत नाही. मेटाक्रिटीक् आणि रॉटन टमेटोज् या सायटींवर या स्वीडीश सिनेमाला मिळालेलं गुणांकन चांगलं आहे.

आजवर भारतीय, हॉलीवूड आणि युरोपीय चित्रपट पहायच्या (अतिमर्यादित) अनुभवांनंतर मला असं जाणवतं की माणसांच्या एकमेकांशी असलेल्या संबंधांचं चित्रण या तीन प्रकारांमधे क्रमाक्रमाने कमी मेलोड्रमॅटिक, अधिकाधिक "ग्रिटी" झालेलं मला जाणवलं. चित्रपटातल्या नायकाचा भाग महत्त्वाचा असला तरी (अगदी) नावापासून हा चित्रपट नायिकेचा आहे यात कसलीच शंका नाही. (गंमत अशी की, नायिकेचा "स्क्रीन टाईम" नायकापेक्षा नक्कीच कमी आहे. ) वर उल्लेख केलेली दोन-तीन कथानके एकमेकांमधे फारच चांगली गोवली आहेत. कथानकाचा वेग चांगला; परंतु कुठेही कथानक घिसाडघाईत संपवल्यासारखं वाटलं नाही. (म्हणूनच अडीच तास सिनेमा चालतो.) नायक-नायिकेच्या संबंधांच चित्रण निश्चितच अनोखं, वेधक झालेलं आहे. एक छोटासा(पण कदाचित नातेसंबंधांच्या बाबतीत कळीचा) प्रसंग मांडतो नि थांबतो.

तरुणशा नायिकेपेक्षा वयाने बराच मोठा पत्रकार नायक एका छताखाली राहत आहेत. त्यांच्यात आजवर कुठलीही नाजूक देवाणघेवाण झालेली नाही. (नायिकेच्या बाबत "नाजूक" असं काही नाही. सारं एकदम थंड सुरीच्या धारेसारखंच.) एका रात्री नायक दमून झोपतो. नायिका त्याच्याजवळ येते. त्याच्यावर स्वार होते. दोघांचा समागम सुरू व्हायच्या आधी नायक "तुझी नक्की खात्री आहे ना ?" अशा अर्थाचं विचारतो. ती हुंकार भरते. समागम झाल्यावर ती आपल्या खोलीत झोपायला निघून जाते. दुसर्‍या दिवशी सकाळी नायक तिला ब्रेकफास्ट बनवून द्यायच्या वेळी स्मितहास्य करत काहीबाही विचारतो. ती काहीही नवं न घडल्यासारखी हो नाही करते. या प्रसंगातला नर्मविनोद फारच आवडला.

असो. चित्रपट मनोरंजक आणि अनोखा वाटला. शिवाय आठ मार्चला अभावितपणे नायिकाप्रधान सिनेमा पाहायचं पुण्यही मिळवून देणारा :)

यु ट्यूबवर मिळणाऱ्या सिरिअल्स बघणे चाललंय, डीटेक्टीव्ह व्योमकेश बक्षि, हम सब एक है, इत्यादी
लहानपणी बघितल्या असाव्यात, आता आठवत पण नाहीये,मजा येतीये ..

या आधी प्रिझन ब्रेक संपवली. इथे कधी उल्लेख झालेलं नाहीये पण बहुतांश मंडळीनी बघितली असावी असे उगाच वाटतंय. प्रिझन ब्रेक पलायन कथा आहे..एखाद्या गोष्टीपासून दूर, मनासारख्या जागी जाण्यासाठी केले जाणारे प्रयत्न..डेझरर्टरमध्ये गन्थर युद्धापासून दूर, आपल्या आईकडे जाण्यासाठी पळत असतो. इथे कथानकाचे हिरो तुरुंगातून दूर, सामान्य आयुष्यासाठी पळत असतात...त्यात आलेल्या अनपेक्षित प्रसंगांमुळे सिरिअल फार सुंदर बनली आहे...
बहुतांश लोकांना तुरुंगातल्या घटना असेलेला भाग जास्त आवडतो, मला प्रिझन फोडल्यावर हिरोच्या मागे त्याच्या इतक्या डोक्याचा एफबीआय एजंट लागतो तिथला भाग सर्वोत्तम वाटला..अप्रतिम कामे आहेत. शेवटपर्यंत बघायला लावणे,उत्सुकता टिकवणे, हेच या प्रकाराचे यश असते,आणि यात प्रिझन ब्रेक संपूर्णपणे यशस्वी झालेली आहे..

शटर आयलंड पिच्चर पाहिला. मस्त खिळवून ठेवणारा आहे. पण शेवटच्या अनिश्चिततेने बॉलिवुडी मनाला वेदना झाल्या. लिओनार्डोबद्दल वाटत राहणारी सहानुभूती तशीच राहते पण डागदर वैग्रे लोक हरामी आहेत असे वाटते ते नंतर कळते की ते तादृश हरामी नस्तात. पण जॉर्ज नॉइस आणि रेचेल सोलँडो यांचे गूढ नै उकलले. अंमळ डोसक्याला तरासच झाला म्हटले तरी चालेल.

आशयसूत्र म्हणावं तर इतकंच की ब्रिटनमधून काही पेन्शनर्स राजस्थानमधल्या एका हॉटेलात रहायला येतात. हॉटेलची अपुरी परंतु रंजक व्यवस्था आणि त्यांच्या उत्तरायुष्यामधे या वास्तव्यानिमित्त घडलेलं नाट्य - आयुष्याला लागलेली वळणे.

चित्रपटाचं वर्णन "फील गुड" सिनेमा इतपत करता येईल. उत्तम नट-नट्या घेतल्यामुळे त्यांच्या अभिनयाची लज्जत लुटली. बाकी अनेक ठिकाणी "समजून घेत घेत" सिनेमा पाहिला.

बर्‍याचदा सिनेमे पाहिल्यावर त्याच्याबद्दलची माहिती मी वाचतो. प्रस्तुत चित्रपट पाहताना जी नाट्यपूर्ण कलाटणी माझ्यापर्यंत पोचू शकली नव्हती ती त्याच्याबद्दल वाचताना जाणवली. सिनेमा फक्त १० मिलियन डॉलर्समधे बनला आणि त्याच्या सुमारे पंधरापट उत्पन्न त्याने मिळवलं. अनेक स्टुडिओजनी चित्रपट बनवायला नकार दिला होता. आता याचा सीक्वेल बनायच्या दृष्टीने तयारी चालू आहे ! (तो सीक्वेल फारसा उत्साहवर्धक नसेल ही बाब निराळी !) :)

बहुचर्चित बालक पालक (बीपी) हा चित्रपट पाहिला. खूपच आवडला. हॅट्स ऑफ टू रवी जाधव. चित्रपटाचे चित्रीकरण (सिनेमॅटोग्राफी) अत्यंत उच्च दर्जाचे वाटले. चित्रपटातील गाणी विशेष आवडली. कल्ला, ढिंचॅक-ढिंचॅक आणि सुसंगती सदा घडो ही तीन गाणी अनेकदा ऐकावीशी वाटली. सर्वच मुलांनी फार छान कामे केली आहेत. चिऊचे काम करणारी मुलगी मस्त गोड आहे. संवाद अगदी जिवंत खरेखुरे वाटावेत अशा मराठीत आहेत. अवश्य पाहावा असा चित्रपट. संधी मिळाल्यास थिएटरमध्येच पाहावा. मला दुसरा पर्याय नसल्याने टॉरंटवर एक वाटरमार्क असणारी बरी प्रत मिळाली होती त्यावर भागवावे लागले.

या चित्रपटाने पौगंडावस्थेतल्या अनेक आठवणी जागवल्या. 'सुसंगती सदा घडो'ची एक आठवण झाली. लहानपणी यातील 'विषय सर्वथा नावडो'चा अर्थ कळत नसल्याने 'विषय' म्हणजे काय हा प्रश्न विचारून अस्मादिकांनी पिताश्रींचे (विनाकारण) रट्टे खाल्ले होते हे आठवले. शेवटी आम्ही आमचा एक विशू शोधून विषयासंबंधी आवश्यक ते(!) ज्ञान प्राप्त केले व विषय हा अत्यंत आवडीचा विषयही काही वर्षे झाला. प्रसंगोपात हळूहळू घरी प्रश्न विचारणे बंदच झाले व त्या विषया संबंधातील चर्चांमधील गंमतही कमी झाली.

बघेन बघेन करत राहून गेलेला एकदाचा ओह माय गाँड बघितला
मस्त पिक्चर आहे
कानजी व्हर्सेस कानजी या मूळच्या गुजराती नाटकाचे चित्रपटीकरण आहे
मराठीतही मकंरद अनासपुरेचे केशवा माधवा हे नाट्यरुपांतरण आहे

कथा थोडक्यात
कांजीलाल हा नास्तिक मनुष्य देवाच्या मूर्त्या विकण्याचा बिझनेस असलेल्या व्यापारी
ऐके दिवशी भुकंपाचा धक्क्याने त्याचे दुकान ऊध्दवस्त होते
इन्शुरस कंपनीच्या भूकंपाला अँक्ट आँफ गाँड ठरवण्याच्या आणि पर्यायाने भरपाई न देण्याच्या निर्णयाने तो खवळतो
आणि देवाला कोर्टात खेचण्याचा निर्धार पक्का करतो.
त्याच्या हा लढा म्हणजेच ओह माय गाँड

कशासाठी पाहावा
परेश रावलसाठी
छान अभिनय करतो नासिरच्या सर या चित्रपटानंतर प्रथमच आवडला
मध्यतरी हेराफेरी रिटर्न्स वगैरे मुळे हरवलेली लय त्याला पुन्हा सापडली असावी
कमालीचा नास्तिक त्याचवेळेला धंदेवाईक टिपीकल मध्यमवर्गीय गुज्जु छान साकारलाय
विशेषत कोर्टरुम ड्रामातला अभिनय टाळ्याखेचक

अक्षयकुमार छोट्याशा भूमिकेत आहे पण लक्षात राहतो

गोविँद नामदेवची धर्मगुरु भूमिका अपेक्षेप्रमाणे
मिथुन चक्रवर्तीची श्री श्री रविशंकरची काँपी हास्यास्पद वाटली
पूनम झंवरची राधेमाँ विशेष काम नाही पण तिचा मेकप डिट्टो आहे

वरातीमागून घोडे ही परंपरा पाळत परवा हे दोन अंकी नाटक पाहिले. नाटकातल्या ब्राह्मण, मराठा, शिवसेना यांच्या प्रत्यक्ष -अप्रत्यक्ष विरोधाबद्दलच जास्त चर्चा झालेली आहे. नाटक काहीसे प्रचारकी ढंगाचे असले तरी आवडले. दलित आणि मुस्लिमांच्या व्यथा मांडायच्या तर त्यासाठी ब्राह्मणांना टार्गेट केलेच पाहिजे का वगैरे असे काही मूलभूत प्रश्न डोळ्यांआड करता आले ('संभाजी महाराजांना ज्या पद्धतीने मारले ती बघता तिच्यामागे मनुवाद्यांचा हात दिसतो' वगैरे ताबडतोब बालीश तर्क वगैरे) तर नाटक मनोरंजन करते. फक्त मनोरंजनच. विचारांची घुसळण वगैरे करायला लावण्याच्या दृष्टीने बाकी हे नाटक उथळच वाटते. शिवाजी या माणसाचे आणि कल्पनेचे अपहरण करणार्‍या शिवसेनेवर थेट भाष्य आणि टीका करण्याचे धाडस नाटककर्त्यांनी दाखवले आहे हे विशेष. शिवसेनेने राडा करुन या नाटकाचे प्रयोग बंद पाडलेले नाहीत यावरुन ही टीका थोडीशी क्रिप्टीक आणि विचार करणार्‍यांनाच समजणारी अशी आहे, हे ध्यानात येते. शिवाजी या कल्पनेला आता दलित आणि मुस्लिम यांनी एकत्र येऊन मराठ्यांकडून-शिवसेनेकडून परत हिसकावून घ्यावे असला काही रामदास आठवले टाईप आक्रस्ताळा संदेश या नाटकातून जात असेल तर मग मात्र कठीण आहे.
प्रेक्षागृहात शंभर-दीडशे प्रेक्षक होते. चुकीच्या जागी, खांडेकरी दवणट वाक्यांना टाळ्या वगैरे प्रकार आता सवयीचे झालेले आहेत.

आर्गो पाहिला. मस्त टाईट पिच्चर आहे. पण टिपिकल हॉलीवुडी आहे. अशा पिच्चरांमधूनही बाहेर यावे असे वाट्टे अलीकडे.

"बरन" : इराणी दिग्दर्शक मजिद मजिदी यांचा २००१ चा सिनेमा.

दिग्दर्शकाबद्दल ऐकलं होतं पण पहायचा योग येत नव्हता. पण अलिकडे पाहिलेल्या अ सेपरेशन या इराणी चित्रपटानंतर औत्सुक्य नक्की वाढलं होतं.

"बरन" ने माझी बिलकुल निराशा केली नाही. चित्रपट अतिशय आवडला.

स्पॉईलर : सुरवात

१९७७ च्या रशियन आक्रमणानंतर अफगाणिस्तानातले लाखो लोक - त्यापैकी अनेक कुर्द वंशाचे लोक - शेजारच्या राष्ट्रांमधे बायकामुलांसकट पळून गेले. यापैकी काही इराणमधे आले. या लोकांच्या पुढच्या पिढ्या इराणमधेच वाढल्या.

असं असूनही या "निर्वासित" अफगाण लोकांना इराणसारख्या ठिकाणी दुय्यम स्वरूपाचं नागरिकत्वच मिळालं. त्यांना त्यांची वेगळी ओळखपत्रं दाखवणं आवश्यक बनलं. या बहुतांश लोकांची आर्थिक स्थिती निम्नस्तराचीच राहिली.

कथानक घडतं इराणमधल्या एका इमारतीच्या बांधकामाच्या ठिकाणी. एका अफगाण मजूराचा काम करताना पाय मोडतो. दुसरे दिवशी त्याच्या मुलीला - मुलाचा वेष परिधान करून - दुसरा एक बुजुर्ग कामाला आणतो. बांधकामाच्या ठिकाणी एक पोरगेलेसा इराणी मुलगा चहा-नाश्ता पुरवण्याचं काम करत असतो. त्याच्या स्वतःच्या काहीशा माथेफिरू स्वभावामुळे त्याची भांडणं होतात नि एके दिवशी त्याची चहा-नाश्ता बनवायची नोकरी जाते नि त्याला कष्टाची कामं करायला सुरवात करावी लागते. या प्रसंगी केवळ निमित्तमात्र ठरलेल्या या नव्या "पोराला" ती चहा-नाश्ता बनवण्याची नोकरी मिळते नि त्यामुळे इराणी मुलगा या नव्या पोरावर दांत ठेवून असतो.

एके दिवशी त्या इराणी पोराला कळतं की हा नवा अफगाण पोरगा म्हणजे पोरगीच आहे. तो या मुलीच्या एकतर्फी प्रेमात पडतो. कामावर असताना तिच्या मागेमागे जाऊ पहातो. पण संवाद असा शक्य होत नाही.

या बांधकामात अफगाणी कामगारांचं काम करणं बेकायदेशीर असतं. एक दिवस अचानक बांधकाम विभागाचे अधिकारी इन्स्पेक्शनला येतात नि या नव्या अफगाण "पोरा"ला पकडू पहातात. इराणी मुलगा त्या अफगाण पोरीला सुटायला मदत करतो नि या भानगडीत त्याला अधिकार्‍यांमार्फत दंड सोसावा लागतो, मालकाची कानउघाडणी ऐकावी लागते.

सर्वच अफगाण मजूरांच्या नोकरीवर गंडांतर येते. पर्यायाने "ती" अफगाण मुलगीही निघून जातेच. इकडे हा इराणी पोरगा तिच्याकरता व्याकूळ होतो. सुटी काढून तिचा पत्ता शोधत येतो. तिला कळू न देता तिच्या हालअपेष्टा दूरून पहातो. आणखी कष्टी होतो. गुप्तपणे तिच्या कुटुंबाला मदत करू पाहतो. त्यापाई आपली जन्माची कमाई गमावतो, इतकंच नव्हे तर आपला कामाचा परवानाही जामीन ठेवतो. या सार्‍या देवाणघेवाणीत त्या मुलीशी एकही शब्द बोलणं काही त्याला जमत नाही. शेवटी शेवटी त्या मुलीला "हा आपली मदत करतो आहे" इतपत कळतं इतकंच.

शेवटी त्याच्या मदतीनंतर त्या अफगाण मुलीचं कुटुंब मायदेशी जायला निघतं. त्यावेळी मूकपणे एकमेकांबद्दलच्या कोमल भावना एकमेकांपर्यंत काही क्षणांपुरत्या व्यक्त केल्या न केल्याशा होतात. पावसात उमटलेल्या तिच्या पावलाकडे तो पाहताना चित्रपट संपतो.

स्पॉईलर : अखेर

अनेकानेक बाबींमुळे चित्रपट आवडला. यातल्या काही बाबी "अ सेपरेशन" या सिनेमाशी मिळत्याजुळत्या वाटल्या.

कथानकाची, प्रसंगाची हाताळणी कुठेही मेलोड्रमाटीक नाही. सर्व पात्रे अत्यंत नैसर्गिक अभिनय करतात. "नायकाच्या मनात नायिकेबद्दल वाजलेली सतार ...." इत्यादि घोळ नाहीत. पार्श्वसंगीताचा जवळजवळ अभावच. त्यामुळे नाचगाणी वगैरे सोडूनच द्या.

अत्यंत हलाखीच्या परिस्थितीचं चित्रण करतानाही त्यातली दृश्यात्मक श्रीमंती - किंवा प्रगल्भता - जाणवते. दृश्यात्मक श्रीमंती म्हणजे एकतर स्पेशल इफेक्ट्स्चा भडीमार किंवा स्वित्झर्लंड वगैरे वगैरे रमणीय दृष्ये या ठाशीव संकल्पनांना छेद देणारी ही प्रगल्भता आहे.

इराणच्या या प्रदेशातल्या बदलत्या ऋतुमानाचा - विशेष करून थंडीचा, प्रसंगी होणार्‍या हिमसेकाचा वापर मला आवडला. त्यात "दाखवेगिरी" , खोटेपणा कणाचा वाटला नाही.

इराण-अफगाणिस्तानातल्या राजकीय सामाजिक परिस्थितीचं, या परिस्थितीचा सर्वात वाईट फटका ज्या वर्गाला दशकानुदशकं बसतो आहे त्या परिस्थितीचं चित्रण कुठेही बटबटीतपणे , प्रचारकी पद्धतीने झालेलं नाही. उदाहरणार्थ त्या मुलीने मुलगा म्हणून - आणि तेही अफगाण व्यक्तीने असं वावरावं - यातला प्रचंड मोठा धोका हा अध्याहृत धरलेल्या राजकीय-धार्मिक-सामाजिक वास्तवाचा परिपाक आहे. हा धोका प्रस्तुत चित्रपटाचा जणू केंद्रबिंदू. पण त्याची वाच्यताही कुणी करत नाहीत. सर्वजण अपरिहार्यपणे घडत्या नाट्यामधे सामील होतात - किंवा त्याचे साक्षीदार असतात.

एकूण "बरन" म्हणजे माझ्यालेखी चित्रपट पहाण्याचा एक श्रीमत् अनुभव.

काही दिवसांपुर्वी 'द कुक, द थिफ, हिज वाईफ अँड हर लवर' नावाचा अनरेटेड चित्रपट पाहीला. या चित्रपटात खूप नग्नता आणि हिँसाचार आहे. त्यामुळे X किँवा अनरेटेड असं रिलीज करण्यास परवानगी दिली. निर्मात्यांनी अनरेटेड निवडलं.
'डंबलडोअर' थिफ आणि 'क्विन' त्याची बायको झालीय. अशा तगड्या अभिनेत्यांनी हा X रेटेड चित्रपट केला, म्हणजे नक्कीच काहीतरी रोचक असेल, नाही का?
मला या चित्रपटाची सिनेमटोग्राफी आणि बेकग्राउंड स्कोअर खूप हाँटिँग वाटला.
चित्रपट युट्युब वर आहे. वॉच इट अॅट युअर ओन रिस्क :-)

Les Enfants Terribles (लेझान्फाँ तेरिब्ल?) नावाचा कृष्णधवल फ्रेंच चित्रपट पाहिला. जाँ कॉक्तू याच्या कादंबरीवर आधारित चित्रपट कॉक्तूचा म्हणायचा का जाँ पिअर मेल्व्हिलचा म्हणायचा हा वादही म्हणे त्या काळात रंगला होता. चित्रपटाची कथा इथे आहे.

प्रचंड आक्रमक स्वभावाची बहिण एलिझाबेथ आणि तिच्यासमोर स्वतःला प्रस्थापित करण्याचे क्षीण प्रयत्न करणारा भाऊ पॉल ही यातली 'भयंकर मुलं'. त्या दोघांचे आपसांतले शारीरिक संबंध incest (मराठी?) म्हणता येण्यासारखे नाहीत, पण मानसिक संबंध तसेच. एलिझाबेथ मृत्युदूत म्हणावी अशी आक्रमक. आणि एकमेकांवर कुरघोडी करण्याचे त्यांचे खेळ असा हा चित्रपट आहे. चित्रपट एकीकडे सस्पेन्स थ्रिलर वाटतो, दुसर्‍या बाजूने मानवी नातेसंबंधांमधला असणारी रस्सीखेच, चढाओढ असं काहीतरी. १९२९ च्या आसपास कादंबरी प्रसिद्ध झाली तेव्हा फ्रान्समधे काय लक्षवेधी घटना सुरू होत्या ते माहित नसल्यामुळे चित्रपट नक्की कशाबद्दल आहे हे मात्र समजलं नाही. पण तरीही चित्रपटाला फार गती आहे त्यामुळे "पुढे काय?" ही उत्कंठा टिकून राहिली.

"आकर्षक" नावामुळे आणलेला दुसरा चित्रपट A French gigolo (मूळ शीर्षक Cliente) फारसा आवडला नाही. टाकाऊही नाही. पात्रिक उर्फ मार्कोला त्याच्या बायकोच्या व्यवसायासाठी पैसे हवे आहेत म्हणून तो नाखुशीनेच जिगोलोचं काम करतो. त्याची घटस्फोटित क्लायंट जुडीथ त्याच्या प्रेमात पडते. त्याच्या बायकोला आधी हे माहित नसतं, पण समजल्यानंतर प्रेम, लग्न का पैसे असा तिचा तिढा यासंदर्भात हा चित्रपट आहे.

मला आठवतंय, १९८९ साली दूरदर्शनवर "द वर्ल्ड धिस वीक" नावाचा कार्यक्रम सादर व्हायचा, प्रणॉय रॉयचा. (बहुदा दर शुक्रवार रात्री.) १९९० च्या ऑस्करमधे सर्वोत्कृष्ट नटाचं पारितोषिक डॅनियल डे लुईसला "माय लेफ्ट फूट" करता मिळाल्याची बातमी तेव्हा पाहिलेली आठवते आहे. हा सिनेमा आज पहाण्याचा योग आला.

सेरेब्रल पाल्सी या मेंदूच्या विकाराने ग्रस्त असलेल्या क्रिस्टी ब्राऊन नावाच्या आयरीश पेंटर/लेखकाची कहाणी. "अमुक अभिनेता अमुक भूमिका जगलेला आहे" अशा प्रकारची वाक्यं आपण पुष्कळ वाचतो. त्याचा प्रत्यय इतक्या प्रकर्षाने हा असा सिनेमा पहाताना येतो खरा.

मी नंतर कधीतरी या चित्रपटनिर्मितीच्या वेळच्या काही कथा (काही वर्षांपूर्वी) कुठेतरी वाचल्या होत्या. सेटवरील जवळजवळ प्रत्येकजण डे लुईसच्या बाबत प्रचंड वैतागलेला होता. याचं कारण म्हणजे (म्हणे) हा माणूस सबंध चित्रिकरणादरम्यान त्या व्यक्तिरेखेसारखाच वागत होता ! डावा पाय वगळतां , संपूर्णपणे विकलांग शरीराने आठवडेच्या आठवडे तो कसा काय वावरला असेल याची मी कल्पनाच करू शकत नाही.

असो. ही भूमिका अविस्मरणीय आहे यात शंका नाही.

कालच लिंकन पाहिला...आधी थोडं त्याबद्द्ल (त्या काळाबद्द्ल) वाचून गेले होते त्यामुळे फायदा झाला. डे लुईसचा अभिनय सुंदर...त्यासाठीच मुख्यत्त्वे हा चित्रपट पाहिला. संवाद विशेष आवडले; परत घरी सीडी/डीव्हीडी वर इंग्लिश सबटायटल्स सकट पहायचा आहे.
मोठ्या पडद्यावर जरूर पहावा हा चित्रपट एकदा तरी.

Jeanne Dielman, 23 Quai du Commerce, 1080 Bruxelles (1975)

३ तास १५ मिनिटाचा चित्रपट. कहाणी एका विधवेची तीच्या तीन दिवसांची. पुर्ण चित्रपटभर ती तीचे दैनंदीन घरकाम करताना दाखवली आहे. सोबत आहे तीचा टीनएज मुलगा. पहिल्या दिवसानंतर दुसर्‍या आणि तिसर्‍या दिवसात तिच्यात येणारा बदल आणि शेवट तर भन्नाट आहे. हा चित्रपट बनला तेव्हा त्या डायरेक्टर चे वय २५ होते.

In Time नावाचा अ‍ॅन्ड्र्यू निकोल नामक लेखक/दिग्दर्शकाचा जस्टिन टिंबर्लेक अभिनित विज्ञानकथापट पाहण्यात आला.
भविष्यात लोकांचं २५ नंतर शारीरिक वय वाढणे बंद होईल अशी सोय जेनेटिक इंजिनिअरिंग करून केलेली असते त्यामुळे सगळे लोक नेहमीच पंचविशीचे तरूण असतात. पण त्यात एक मेख असते की २५ वर्षे वय झाल्यावर माणूस एकच वर्ष जगणार. अर्थात त्यापुढे जास्तीचा वेळ 'कमावण्याची' सोय असतेच. त्यामुळे वेळ हाच अक्षरशः पैसा असतो. जगाचे टाईम झोन केलेले असतात. बक्कळ कमाई असलेले हजारो वर्षे जगू शकणारे जवळजवळ अमर लोक झोन १ मध्ये राहतात, तर मिळेल ते काम करून रोजंदारीवर जगणारे बाराव्या झोनमध्ये राहतात. बाराव्या झोनमध्ये राहणार्‍या काही तासांवर गुजराण करणार्‍या नायकावर १०६ वर्षांची संपत्ती असलेल्या माणसाच्या खुनाचा आळ येतो. पुढे काय होते ते चित्रपटात पाहणेच योग्य.
अभिनय, छायाचित्रण वगैरे फार काही विशेष नसले तरी मला कथेमुळे चित्रपट आवडला. चलन म्हणून काळाची देवाणघेवाण पाहून नकळत काळ आणि पैसा याची तुलना होते. भ्रष्टाचार, गरीब लोकांचे शोषण आणि भाववाढ वगैरे प्रकार फारच परिणामकारक ठरतात. आपण वेळ घालवून पैसा कमावतो हे कुठेतरी डाचायला लागतं.
उदा. नायकाची आई काम संपवून नायकाला भेटायला निघते. तिचा वाढदिवस ते साजरा करणार असतात. नेहमीची तिची बस येते. बसमध्ये चढल्यावर ड्रायव्हर म्हणतो की तिकीटाचे भाव वाढले आहेत. तिच्याकडे द्यायला तेवढा वेळ नसतो (सकाळीच नायकाला तिने उधार दिलेला असतो). ती म्हणते, "I've got just one hour and its a two hour walk"
"You better run then", ड्रायव्हर थंडपणे म्हणतो.

या धाग्यात विशेष आवडलेल्या सिनेमांबद्दल आपण सर्वजण लिहितो आहोत. (असा माझा समज आहे. ) न आवडलेल्या चित्रपटांबद्दल आवर्जून लिहावं असं वाटत नाही पण त्यातही उल्लेखनीय सिनेमे जेव्हा आवडत नाहीत तेव्हा लिहावंसं वाटतं. आपल्याला का आवडले नाहीत त्याची मीमांसा इतर लोकांच्या मताशी तपासून पहावीशी वाटते.

"बीस्ट्स ऑफ द सदर्न वाईल्ड" : यंदाच्या ऑस्कर यादीतला एक सिनेमा. यातल्या (आता नऊ वर्षांच्या असलेल्या) एका लहान मुलीला सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्रींच्या श्रेणींत मानांकन मिळाल्यामुळे थोडी अधिक उत्सुकता होती. अलाबामा (की लुईझियाना ?) भागातल्या सखल भागात रहाणार्‍या एका मुलीच्या, तिच्या वडलांच्या आणि परिसराच्या बाबत एका मोठ्या पूराच्या निमित्तानं घडलेल्या घटना असं त्याचं स्वरूप.

या सर्व व्यक्तिरेखांच्या आयुष्याचं चित्रण प्रसंगी भीती वाटेल अशा प्रकारच्या दारिद्र्याचं आहे. "अस्तिवाच्या सीमारेषेवरचं जीवन" असं वर्णन करता येईल असं. अनारोग्य, मूलभूत गरजांच्या पूर्तीचा अभाव, संगोपन सुरक्षितता आणि पोषणादि गोष्टींकडे असलेल्या एकंदर दुर्लक्षामुळे असलेली भयंकर अवस्था, परंतु या सार्‍यामधे आयुष्याकडे नुसतं खेळकर नजरेनेच नव्हे तर अत्यंत अभिमानाने पहाण्याची वृत्ती, या वृत्तीला साजेसं त्या अल्पवयीन मुलीचं प्रथमपुरुषी काव्यात्म निवेदन. एकंदर कॅमेरावर्क कवितेच्या अंगाने जाणारं आहे हे खरं आहे, परंतु एकंदर एका चित्रपटाकडे अशा काव्यात्म दृष्टीने पहायला एक प्रेक्षक म्हणून मी पुरेसा तयार नाही याचं मला प्रत्यंतर आलं. सिनेमा मी पाहिला, पण विशेष एंजॉय केला नाही हे मान्य करतो.

वर "अमुक" या सदस्याने दिलेल्या सूचनेवरून टेरेन्स मलिक यांच्या "द थिन ब्लू लाईन" सिनेमाच्या बाबतही अगदी असाच मिळताजुळता अनुभव आला.

या निमित्ताने जाणवलं ते हे की आपण एखादं अमूर्त चित्रांचं प्रदर्शन पाहू शकतो, वेगळ्या धाटणीच्या कवितेला सामोरं जाऊ शकतो. पण "कथना"पलिकडचे दृष्यसौंदर्यवजा अनुभव देऊ पहाणारे चित्रपट आस्वादण्याइतकी आपली मनोभूमिका काही तयार झालेली नाही.

येथील सदस्यांपैकी कुणी हा चित्रपट पाहिला काय ?

'मख्खी' चित्रपट पाहीला.
नायक, नायिका, खलनायक अशी सुरुवातीची टिपीकल ४० मिनीटं बोअर झाली. पण एकदा का मख्खीची एंट्री झाली की धमाल मजा येते. मस्त एनिमेशन केलंय.
चित्रपट युट्युब वर आहे.

"एकच प्याला" बालगंधर्वला पाहिलं.

लागे हृदयी हुरहूर, सत्य वदे वचनाला, कशि या त्यजूं पदाला ही अजरामर पदे ऐकली. मस्त मजा आली. काही ठिकाणी काळ किती बदलला हे कळून आल्याने जरा बोअर झाले, काही ठिकाणी मौज वाटली. पण बाकी काही असो, नट मंडळी तयारीची वाटली. त्यांचे गाणे मस्त आवडले.

मख्खी हा चित्रपट खरच भन्नाट आहे . व्यक्तिरेखा सरसकट काळ्या-गोरया रंगात असणे, दक्षिण भारतीय चित्रपटात असणारा थोडा भडकपणा, आणि पुनर्जन्म सारखी अशास्त्रीय कल्पना या गोष्टी एकदा मान्य करून सिनेमाला बसलो की पुढचा अडीच तास कसा जातो ते काळात नाहीत. मनोरंजन वॅल्यू या फक़त एका निकषावर हा सिनिमा बघण्यासारखा आहे.

अमुक :

>>कथेतल्या अनेक गोष्टी माझ्यासाठी अनाकलनीय राहिल्या. एक म्हणजे इतक्या अनारोग्य आणि दारिद्र्यात राहण्याचा तेथल्या रहिवाश्याञ्चा अभिमान आणि गरज समजू शकली नाही. नायिकेचा बाप तिला परिस्थितीशी लढण्याचे धडे देतो पण जेंव्हा सरकारी (की एन्.जी.ओ.) मदत मिळते, वा विस्थापनाच्या गोष्टी वर येऊ लागतात, त्यावेळी तो रुग्णालयातून पळ काढतो. जर त्याची मालमत्ता वा रोजगाराची साधने हिरावली जाणार असती तर विस्थापनाला विरोध समजू शकतो. पण तसे काहीच नाही आहे. मालमत्ता म्हणजे ज्या ठिकाणी तो राहत आहे तो डम्पर. उदरनिर्वाहाचे त्याच्याकडे कुठलेही साधन नाही. मुलीवर अपार प्रेम तर आहे; पण मग परिस्थितीशी लढण्याचे धडे देताना तो परिस्थिती सुधारण्याचा सन्धी असूनही काहीच प्रयत्न का करीत नाही ? ते कळले नाही.

मुकतासुनीत :

>>अमुक यांनी लिहिल्याप्रमाणेच माझी "बीस्ट्स" बद्दलची भावना होती. त्यांनी माझ्या मनातलं नेमकं मांडलं.

मी यासाठी वरच्या प्रतिसादात असं म्हटलं होतं - 'डोक्यात निर्माण झालेलं काहीसं रोमॅन्टिक चित्र आणि दारिद्र्य-हलाखीचं हे वास्तव यांतलं अंतर भीषण होतं. पण या दोन्ही गोष्टी एकाच ठिकाणी असण्यासाठी माणसांमध्ये जे काहीतरी अन्योन्य असायला लागेल ते काय असेल, याची कल्पना 'बीस्ट्स ऑफ द सदर्न वाईल्ड' पाहून येते.' जगात (आणि विशेषत: अमेरिकेत) निव्वळ वरच्यासारखा, म्हणजे भौतिकवादी, विचार करून जगणारी माणसं नाहीत; तर त्याहून वेगळं काहीतरी पाहाणारी आणि वेगळं जगणारी माणसं आहेत हे एरवी लक्षात येत नाही, पण अशी माणसं पाहिल्यावर ते लक्षात यावं. हलाखीत जगणाऱ्या माणसांनासुद्धा आपल्या तोडक्यामोडक्या झोपडीविषयी आपुलकी वाटू शकते आणि विस्थापित व्हायला ते नकार देऊ शकतात, हे भारतीयांना तरी नर्मदा बचाओ आंदोलनासारख्या चळवळींमुळे कळायला हरकत नाही असं वाटतं. नदीतले मासे मारून खाणं आणि सख्यासोबत्यांच्या साथीनं जगणं एवढ्यानं काही माणसं सुखी होऊ शकतात. मग ते कळून घ्यायला आपण नकार का देतो?

'कपलिंग' पाहायला घेतली. वाह्यात धमाल आहे. धन्स अदिती!