मुमुक्षु

!
नै झेपली सॉरी!

कविता आवडली.

मर्ढेकरांची कविता 'शिवलिंग - माझे लिंग' आठवली. तीत आध्यात्मिक प्रवृत्ती आणि नैसर्गिक ऊर्मींची खायखाय यांचा झगडा दाखवला आहे. यात माणसाची ओढाताण होते. एका व्यापक अर्थाने सखाराम बाइंडरही तसंच काहीसं आहे. इथे या दोहोंशी किंचित साम्य जाणवलं.

कविता पूर्ण कळली नाही, पण आवडली.
एक शंका - "केमिकल"च्या जागी रासायनिक.. असे मराठी प्रतिशब्द मुद्दाम टाळले आहेत का? अर्थात न्यूरल-डोपेमाईन ला काहीच प्रतिशब्द नाहीत म्हणा.

कविता आवडली.

कवितेचा एकच एक अर्थ नसतोच. मला समजला तो सांगतो. माझा अर्थ बरोबरही नाही नि चूकही नाही. तो आपला माझा अर्थ आहे. कुणाला पटला आवडला तर मस्त. नाही पटला तरी ठीकच

मुमुक्षु म्हणजे विवेक. आपला रॅशनल भाग. तो मेंदूतल्या सर्वात प्रगत भागातल्या सर्वात उच्च स्थानी विराजमान आहे. डीएनएचा ईश्वर - म्हणजे आपल्या आदिम प्रेरणांचा स्वामी - म्हणजे आपल्यातला आदिम भाग जो आहे त्याची सत्ता रेप्टिलियन आणि लिंबिक या मेंदूच्या तीन पैकीच्या दोन स्तरांवर चालते. रेप्टिलियन म्हणजे सगळ्यात आदिम, सगळ्यात आतला, आणि म्हणून पाताळातला. त्यावरचा लिंबिक म्हणून धरतीवरचा भाग. तर आदिमतेच्या ईश्वराची सत्ता या दोन "लोका"वर चालते. निओकॉर्टेक्स या प्रगत - म्हणजे विचारशील - भागावर सत्ता चालत नसली तरी त्याचे "फिरतात दूत - न्यूरल रस्त्यांवर हवे तसे ट्रॅफिक वळवत". आदिमत्वाच्या स्वामीचे - डीएनए च्या ईश्वराचे एजंट - म्हणजे आपल्या आदिम प्रेरणांचे, वासनांचे उमाळे अधूनमधून आपल्या वैचारिक प्रदेशामधे बंदूका घेऊन फिरतात, वैचारिकतेवर हल्ले करतात. जणू आदिम प्रेरणांचा स्वामी म्हणजे दहशतवादी संघटना आहे नि "प्रगत" जगामधे येऊन त्याचे सैनिक गनिमी कावा करून जातात.

तर असा हा मुमुक्षु म्हणजे आपला विवेक हा "ईश्वरपुत्र सैतान" आहे, थोडक्यात आदिमतेच्या पोटी जन्माला आला तरी आदिमतेचा शत्रू आहे. देवाच्या पोटी जन्मलेला नास्तिक आहे. तो आदिमतेला जुमानत नाही. त्याचा सामना करतो.

मात्र एरवीची ही सत्ता विभागणी - बॅलन्स ऑफ पावर - ढळतो. आदिम प्रेरणांचा जोर वाढतो, वासनांचे, हिंसेचे, सत्तांधतेचे, दुसर्‍याचं शोषण करण्याचे, सर्वांचं दमन करण्याचे विचार डोक्यात थैमान घालतात. विवेकाचा पराभव होतो. आपण काहीतरी भयंकर करून बसतो.

पराभूत झालेला विवेक "सबको सन्मती दे भगवान" असं म्हणतो. पुढच्या पिढ्या विवेकी निघतील, अतिरेकाचे, वासनांचे, हिंसेचे, व्यसनांचे थैमान कधीतरी संपेल अशी करुणा भाकतो.

संदर्भ कळायला जड गेले.... पण जे म्हणायचेय ते माझ्या परीने मला कळले.

ईश्वराचे एजंट सतत नजर ठेवतात
पाठलाग करतात केमिकल बंदुका घेऊन
हल्ला करतात अचानक दिसेल तिथे
अतिप्रबळ साम्राज्याचा एकटाच हा शत्रू.
मुमुक्षु. ईश्वरपुत्र सैतान.

हा कळसबिंदू.

अधिक उन्नत गुणसूत्रांच्या निर्मितीसाठी निसर्गाने मेंदूत योजलेली रासायनिक कार्यप्रणाली ही एक जाळं / चक्र आहे आणि ह्या जाळ्यातून / चक्रातून मुक्तता मिळणे म्हणजेच मोक्ष अशी कवितेत कल्पना केलेली आहे का ? म्हणजे उत्क्रांतीकरता चाललेली नवीन निर्मिती थांबली की ती मोक्षावस्था असेल ?

बाकी

रेप्टिलियन पाताळ -लीम्बिक धरतीवर- निओकॉर्टेक्स स्वर्ग ह्या त्रैलोक्याचा स्वामी डीएनेश्वर -- भारी कल्पना केली आहे

'डमरू डीएनेश्वर वाजवतो कधी गगनभेदी
दैवी प्रयोजनाची रासायनिक कारंजी उसळतात
डोपॅमाईनचे चषकच्या चषक फेसाळतात
नव्या त्रैलोक्याची कुदळ मारली जाते पुन:पुन्हा
रडतो मुमुक्षु पोटात गुडघे घेऊन'

संभोगाचं चपखल मेटाफोरिक वर्णन जमलंय वरच्या कडव्यात.